Οι Βούδες του Μπαμιγιάν και η καταστροφή τους

Ο Σαγίντ Μίρζα Αχμάντι θυμάται καλά πόσο βαριά ήταν τα μνημειώδη αγάλματα. Αυτός και άλλοι κρατούμενοι έπρεπε να πάρουν βόμβες από εγκαταλελειμμένες αποθήκες όπλων. Έξι έως και οκτώ άντρες χρειάστηκαν καθώς και χοντρά ξύλινα δοκάρια για να κουβαλήσουν ένα άγαλμα. Μετά από μέρες ανεπιτυχών προσπαθειών με πυροβολισμούς, οι Ταλιμπάν έκαναν ό,τι μπορούσαν για να καταστρέψουν το κολοσσιαίο άγαλμα ύψους 53 μέτρων στο Μπαμιγάν στο κεντρικό Αφγανιστάν.

Ο Αχμάντι και οι άλλοι 110 περίπου κρατούμενοι έτρεξαν να κρυφτούν σε ένα τζαμί για να προστατευθούν από τις φοβερές εκρήξεις. Φοβόντουσαν για τη ζωή τους. Αλλά και οι ίδιοι οι Ταλιμπάν φοβόντουσαν πως ο όγκος πυρίτιδας και ναρκών θα κατέστρεφε τα πάντα στην περιοχή και τα βράχια θα κατέρρεαν και θα τους έθαβαν. Κανείς από τους φόβους τους όμως δεν επαληθεύτηκε. Ο Βούδας μόλις και μετά βίας έχασε τα πόδια του. Μετά τις ισχυρές εκρήξεις, τίναξαν τη σκόνη από τα ρούχα τους και δεν τους έμενε άλλη επιλογή παρά να ξαναρχίσουν τις προσπαθειες της καταστροφής. Προμηθεύτηκαν τρυπάνια από την πόλη Πουλ ελ Χούρμι και φώναξαν μηχανικούς από το εξωτερικό. Καθημερινά γίνονταν δυο με τρεις εκρήξεις.

Στο τέλος, μετά από 25 ολόκληρες ημέρες, ο Μεγάλος Βούδας ύψους 53 μέτρων και ο Μικρός, με ύψος λίγο λιγότερο από 38 μέτρα, έγιναν κομμάτια.

Η UNESCO επιβεβαιώνει την καταστροφή

Στις 12 Μαρτίου του 2001 η UNESCO επιβεβαίωσε την καταστροφή των δύο παγκοσμίου φήμης αγαλμάτων από τον 6ο αιώνα. Δυο μνημειώδη αγάλματα που μαρτυρούσαν το προϊσλαμικό παρελθόν της χώρας. Οι Αφγανοί ήταν εξοργισμένοι και μαζί τους ολόκληρος ο κόσμος. Από την άλλη πλευρά, οι ισλαμιστές έσφαξαν εννέα αγελάδες και χόρευαν Ατάν, λέει ο Αχμάντι.

Σήμερα ο Αχμάντι βλέπει το κενό των αγαλμάτων κάθε μέρα όταν πηγαίνει στην αγορά όπου επισκευάζει ποδήλατα. Όταν συνέβησαν όλα αυτά ήταν βαθιά απογοητευμένος με την καταστροφή. Μέχρι σήμερα δεν μπορεί να βρει ησυχία. Τουλάχιστον ένα από τα αγάλματα θα έπρεπε να αποκατασταθεί, λέει.

20 χρόνια μετά εξακολουθεί να είναι επίκαιρη η συζήτηση για το πώς μπορούν να αποκαταστάθούν τα δυο αγάλματα. Όμως παραμένει άλυτο πώς μπορούν να αποκατασταθούν οι βραχώδεις προσόψεις με τις εκατοντάδες σπηλιές και τα ιερά τους, οι βουδιστικές τοιχογραφίες και τα δύο κολοσσιαία βάθρα.  

Ο ερευνητής μηχανικός Γεώργιος Τουμπέκης από το Πολυτεχνείο του Άαχεν έχει συμβάλει στο σχέδιο που αφορά την πολιτιστική κληρονομιά του Μπαμιγιάν και για πολλά χρόνια παρακολούθησε τα έργα αποκτάστασης του Μικρού Βούδα. Κατανοεί την ανάγκη του κόσμου να δει στην πράξη να γίνονται έργα, ωστόσο οι απόψεις για το πώς ακριβώς θα γίνει η αποκατάσταση διίστανται. Υπάρχουν προτάσεις να χρησιμοποιηθούν τα εναπομείναντα ερείπια, αλλά και να γίνει εξ αρχής ένα νέο άγαλμα.

Ανεπαρκής χρηματοδότηση

Η χρηματοδότηση όμως δεν είναι διασφαλισμένη σε βάθος χρόνου. Εκτός αυτού οι τεχνικές δυσκολίες είναι τεράστιες. Ο Μεγάλος Βούδας έχει ύψος 20όροφης πολυκατοικίας. «Δεν γνωρίζω κανέναν που θα ήταν σε θέση αυτή τη στιγμή να αναλάβει ένα τέτοιο εγχείρημα» λέει ο Γεώργιος Τουμπέκης. Όσον αφορά τον Μικρό Βούδα, ό,τι απέμεινε βρίσκεται σε ασφαλές μέρος και το κενό που δημιουργήθηκε στο βράχο έχει σταθεροποιηθεί. Ωστόσο, τα χρήματα για την αποκατάστασή του φθάνουν ίσα ίσα για να στηθεί η σιδερένια σκαλωσιά - τίποτα παραπάνω.«Δεν υπάρχουν χρήματα για να συνεχιστούν τα έργα» υπογραμμίζει ο Γεώργιος Τουμπέκης.

Παρά τη δεδομένη κατάσταση άνθρωποι από όλο τον κόσμο συρρέουν για να θαυμάσουν ό,τι απέμεινε. Μέχρι σήμερα παραμένει μυστήριο γιατί οι ισλαμιστές θέλησαν τον Φεβρουάριο του 2001 να καταστρέψουν τα μνημειώδη αυτά έργα. Υπάρχουν εικασίες για σκληροπηρυνικούς Ταλιμπάν που επέμεναν ή επιρροές από το εξωτερικό και Άραβες μέλη της Αλ Κάιντα.

Σήμερα οι Ταλιμπάν ελέγχουν μεγάλα τμήματα του Αφγανιστάν και ίσως συμμετάσχουν σύντομα και σε μια νέα κυβέρνηση, δεδομένου ότι συνεχίζονται οι ειρηνευτικές συνομιλίες. Ωστόσο, ακολουθούν μια πιο μετριοπαθή πολιτική, αποδίδουν την καταστροφή των Βούδα σε μια δικαστική απόφαση της εποχής και διαβεβαιώνουν ότι κάτι παρόμοιο δεν θα ξανασυμβεί, ενώ τα αρχαία χρήζουν προστασίας, όπως τονίζουν.

Βερόνικα Εσμπάχερ και Χεζαμουντίν Χεζάμ (DPA)

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου