«Οι αγορές να γίνουν συμβατές με τη Δημοκρατία»

«Κανείς δεν είναι περισσότερο σκλάβος από εκείνον που θεωρεί τον εαυτό του ελεύθερο, χωρίς να είναι», λέει κάπου ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε. Και ακριβώς αυτή τη ρήση χρησιμοποιούν σήμερα οι επικριτές των αγορών, διαπιστώνοντας σημεία υποχώρησης της Δημοκρατίας υπό την πίεση των οικονομικών συμφερόντων. Ζούμε πραγματικά σε δημοκρατικά καθεστώτα; Τι απήχηση έχει σήμερα η γνώμη του πολίτη; Είναι η Δημοκρατία συμβατή με τον καπιταλισμό; Έχουν αντίκρισμα οι εκλογές ή καθορίζουν τα πάντα οι κεφαλαιαγορές;

Αυτά και άλλα ερωτήματα τέθηκαν πρόσφατα στο πλαίσιο της σειράς εκδηλώσεων Mapping Democracy που συζητά για τα προβλήματα και τις ευκαιρίες της Δημοκρατίας. Ο γερμανός καθηγητής της Φιλοσοφίας Άξελ Χόνετ θεωρεί δικαιολογημένες τις αμφιβολίες που εκφράζει μεγάλο μέρος των πολιτών αναφορικά με την επιρροή του λαού στις αποφάσεις του πολιτικού κόσμου. «Κυριαρχεί η εντύπωση ότι οι πολιτικοί πρωταγωνιστές, δηλαδή η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο, δεν έχουν πραγματικά περιθώρια κινήσεων. Υπό την έννοια αυτή δεν έχει καμία σημασία ποια βούληση διαμορφώνεται», λέει ο Άξελ Χόνετ, προσθέτοντας ότι οι πολιτικοί στόχοι είναι αδύνατον να επιτευχθούν εφόσον οι κυβερνήσεις πολύ γρήγορα βρίσκονται αντιμέτωπες με τα όρια που θέτει το χρηματιστικό κεφάλαιο.

Πρέπει η Δημοκρατία να γίνει συμβατή με τις αγορές;

Το πολιτικό σύστημα δεν προσλαμβάνεται πλέον από τους πολίτες ως μέσο πραγμάτωσης της πολιτικής τους βούλησης. Αυτό που κατά κόρον ακούγεται στα συμφραζόμενα της κρίσης είναι ότι «η Δημοκρατία θα πρέπει να καταστεί συμβατή με τις αγορές. Τέτοιου είδους εντάσεις μεταξύ της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς και της Δημοκρατίας δεν είναι πρωτόγνωρες. Συνιστούν εδώ και χρόνια συστατικό στοιχείο των μοντέρνων κοινωνιών. Αυτό που, όμως, σήμερα παρατηρείται είναι μια ανατροπή της ισορροπία σε βάρος της Δημοκρατίας. Ο ζυγός κλίνει ανησυχητικά υπέρ του καπιταλισμού, την ώρα που οι δημοκρατικοί θεσμοί αναγκάζονται να εκχωρούν διαρκώς σημαντικό μέρος της ισχύος τους. Αυτή ήταν μία από τις σημαντικότερες διαπιστώσεις της ημερίδας.

Για το γερμανό φιλόσοφο Άξελ Χόνετ, η πορεία των πραγμάτων θα έπρεπε να είναι αντίστροφη. «Ζητούμενο είναι οι αγορές να γίνουν συμβατές προς τη Δημοκρατία και όχι αντίστροφα», διευκρινίζει. Ως παράδειγμα μιας αρνητικής εξέλιξης ο γερμανός συγγραφέας Ίνγκο Σούλτσε επικαλείται την ιδιωτικοποίηση της υδροδότησης. Ο κ. Σούλτσε και η πρωτοβουλία του συγκέντρωσαν μισό εκατομμύριο υπογραφές για να αποτρέψουν την ιδιωτικοποίηση της εταιρείας ύδρευσης του Βερολίνου. «Υπάρχουν δυνατότητες χρήσης των δημοκρατικών δομών προκειμένου να αλλάξουν τα κακώς κείμενα», υποστηρίζει ο συγγραφέας, προσθέτοντας ότι οι πολίτες δεν κάνουν ικανοποιητική χρήση των δυνατοτήτων τους.

Ο δρόμος της Κίνας

Ο Λου Ζιάνγκ Χουά, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Σαγκάης αντιλαμβάνεται πλήρως τους προβληματισμούς των Ευρωπαίων. Ο Λου Ζιάνγκ Χουά πιστεύει σε έναν κοινό ορισμό της Δημοκρατίας. Παράλληλα με τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και των πολιτών, η Δημοκρατία στηρίζεται σε διαφορετικούς θεσμούς και μηχανισμούς προκειμένου να μετατρέψει την πολιτική βούληση του λαού σε πολιτική απόφαση. Οι βάσεις είναι οι ίδιες, ωστόσο τα μέσα μπορεί να είναι διαφορετικά, εκτιμά ο κινέζος καθηγητής. Άλλωστε τα προβλήματα που τίθενται προς συζήτηση στην Κίνα είναι πολύ διαφορετικά από εκείνα που καλούνται να επιλύσουν οι Ευρωπαίοι. Το ζήτημα για τους σημερινούς Κινέζους είναι με δεδομένη την αύξηση της ευημερίας πώς θα μπορέσουν να αναβαθμίσουν την πολιτική τους επιρροή. Και στο σημείο αυτό ο Λου Ζιάνγκ Χουά υποστηρίζει ότι η αύξηση της πολιτικής επιρροής των πολιτών στην Κίνα θα διασφαλιστεί μόνο με το «άνοιγμα του Κομμουνιστικού Κόμματος από τα μέσα, αλλά όχι με την καταπολέμησή του από έξω».
Στη συζήτηση περί Δημοκρατίας, τα ερωτήματα είναι πάντα περισσότερα από τις απαντήσεις. Και σε αυτό συμφωνούν κινέζοι και ευρωπαίοι φιλόσοφοι.

Claudia Mende / Σταμάτης Ασημένιος

Υπεύθ. Σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη