Ο σκαραβαίος έκλεισε τα 80

Δύο άνδρες και ένα μεγαλεπήβολο έργο: ο Αδόλφος Χίτλερ και ο Φέρντιναντ Πόρσε είναι οι «πατέρες» του θρυλικού σκαραβαίου της Volkswagen, που έκλεισε αισίως τα 80 χρόνια. Πόρσε, ο μεγαλοφυής κατασκευαστής και Χίτλερ, ο πολιτικός αρωγός –συναντήθηκαν δύο προσωπικότητες «που ταίριαξαν μεταξύ τους», συνοψίζει στην DW ο Βόλφραμ Πύτα, καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Στουτγάρδης. «Από τη μια πλευρά ήταν ο Χίτλερ που χρειαζόταν, ας πούμε, μια δημιουργική προσωπικότητα ώστε να αντεπεξέλθει στη γιγάντια τεχνολογική δυσκολία που υπήρχε. Αυτή η προσωπικότητα ήταν αναμφίβολα ο Πόρσε. Από την άλλη πλευρά, ο Πόρσε χρειαζόταν έναν πολιτικό εντολέα που να του δίνει τη δυνατότητα να κατασκευάσει χωρίς την πίεση του κόστους, υπό ιδανικές συνθήκες», επισημαίνει ο γερμανός καθηγητής.

Ήδη από τον Φεβρουάριο του 1933, λίγες εβδομάδες αφότου έγινε καγκελάριος, ο Χίτλερ εξήγγειλε τη λεγόμενη «εκμηχάνιση του λαού». Το καλοκαίρι του 1934 δόθηκε η εντολή στον Πόρσε να σχεδιάσει ένα όχημα. Στις 26 Μαΐου 1938, παρουσία του Χίτλερ, μπήκαν πανηγυρικά τα θεμέλια για το εργοστάσιο της Volkswagen στο Βόλφσμπουργκ. Παρότι παρουσιάστηκε ως «αυτοκίνητο του λαού» όμως, το νέο όχημα τέθηκε αρχικά στις υπηρεσίες της Βέρμαχτ και χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό όχημα παντός εδάφους στο πολεμικό μέτωπο.

Σύμβολο του οικονομικού θαύματος

Η μοναδική ιστορία επιτυχίας του μικρού αυτοκινήτου για τον λαό άρχισε να γράφεται μεταπολεμικά. Προκειμένου να αποτιναχθεί το ναζιστικό παρελθόν του το αυτοκίνητο μετονομάστηκε σε σκαραβαίο. Ήδη τον Δεκέμβριο του 1945, μισό χρόνο μετά τη λήξη του πολέμου, ξεκίνησε η εργοστασιακή παραγωγή του. Δέκα χρόνια μετά γιορτάστηκε ήδη η κατασκευή ενός εκατομμυρίου οχημάτων. Το «κατσαριδάκι» εξελίχθηκε σε σύμβολο του γερμανικού οικονομικού θαύματος και έκανε ρεκόρ πωλήσεων παγκοσμίως.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Βόλφραμ Πύτα, η αποσύνδεση του σκαραβαίου από τις ναζιστικές καταβολές του κατέστη απόλυτα σαφής όταν η γαλλική κυβέρνηση επιχείρησε ήδη το 1945 να αποσπάσει τον Φέρντιναντ Πόρσε από την Volkswagen. Ωστόσο, όπως είπε, «υπήρξαν ίντριγκες των ανταγωνιστών Ρενό και Πεζό» στη Γαλλία. «Ο Πόρσε και ο γαμπρός του, Άντον Πίεχ, κατηγορήθηκαν για συμμετοχή σε εγκλήματα πολέμου» και ο Πόρσε φυλακίστηκε απροσδόκητα μεταξύ 1945 και 1947 από τις γαλλικές στρατιωτικές αρχές. Ωστόσο, η σύλληψή του δεν στάθηκε ικανή να αναχαιτίσει την παγκόσμια επιτυχία του σκαραβαίου.

Ο Βόλφραμ Πύτα επισημαίνει ότι συνεργασίες όπως αυτή μεταξύ του Χίτλερ και του Πόρσε δεν είναι ασυνήθιστες. Όπως εξηγεί στην DW, «οικονομικοί υπεύθυνοι που ενδιαφέρονται αποκλειστικά για την επιτυχία της επιχείρησής τους ή για την υλοποίηση φιλόδοξων τεχνολογικών έργων σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να συμπαραταχθούν με εξουσιαστές».

Άστριντ Πράνγκε / Άρης Καλτιριμτζής