Ο πόλεμος στο Βιετνάμ και η Γερμανία

«Λόγω του χωροταξικού διαχωρισμού οι αδελφοί λαοί είχαν γίνει ταξικοί εχθροί, ενώ ξένοι έγιναν σύμμαχοι", αναφέρει ο ιστορικός Ανδρέας Μάργκαρα  στο βιβλίο "Geteiltes Land, geteiltes Leid" (Διαιρεμένη γη, διαιρεμένος πόνος) που κυκλοφόρησε πρόσφατα με αντικείμενο την ιστορία των γερμανοβιετναμέζικων σχέσεων.Και οι δύο χώρες ήταν στην πρώτη γραμμής αντιπαράθεσης σε αυτόν τον πόλεμο, ένας πόλεμος «θερμός» για το Βιετνάμ. Από το 1955 έως το 1975, έπεσαν ναπάλμ και εκατομμύρια τόνοι συμβατικών βομβών.

"Φάρμακα αντί πυρομαχικά"

Ο συγγραφέας αναφέρει η πολιτική της τότε Δυτικής Γερμανίας στην Ινδοκίνα δεν ήταν ανεξάρτητη αλλά παρακολούθημα της πολιτικής της τότε εγγυήτριας δύναμης, των ΗΠΑ. Βέβαια και η αλληλεγγύη είχε τα όριά της . Όταν ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ ΜακΝαμάρα δήλωσε το 1965 ότι «το Βερολίνο θα υπερασπιστεί τον Μεκόνγκ" και ο αμερικανός πρόεδρος Τζόνσον απαίτησε στρατιώτες της Μπούντεσβερ για το Βιετνάμ, ο καγκελάριος Λούντβιχ Έρχαρντ αισθάνθηκε υποχρεωμένος να παράσχει περισσότερα από απλά δάνεια στο Νότιο Βιετνάμ. Το σύνθημά του για να υπερασπιστεί το κύρος του ήταν: "Φάρμακα αντί πυρομαχικά". Ιδιαίτερα γνωστό ήταν το νοσοκομειακό πλοίο "Helgoland", το οποίο έμεινε στο λιμάνι για έξι συνολικά χρόνια στις πόλεις του Νότιου Βιετνάμ, Σαϊγκόν και Ντανάγκ, και περιέθαλψε περίπου 170.000 Βιετναμέζους αμάχους. Υπήρχαν όμως και άλλες λιγότερο γνωστές πρωτοβουλίες, όπως η ίδρυση Ιατρικής Σχολής στην πόλη Χουέ του κεντρικού Βιετνάμ από το Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, το νοσοκομείο της Καθολικής Ιεραποστολής στο Κον Τουμ ή οι βάσεις των Μαλτέζων στην Αν Χόα, στο Χόι Αν και στο Ντανάγκ, οι οποίες βρίσκονταν όλες σε έδαφος του Νοτίου Βιετνάμ.

Η ανθρωπιστική βοήθεια που χρηματοδοτήθηκε από τη γερμανική κυβέρνηση απορρίφθηκε σε μεγάλο βαθμό από το φοιτητικό κίνημα της δεκαετίας του 1968. Οι διαδηλωτές φώναζαν: "Ούτε μάρκο, ούτε άνδρες στον πόλεμο στο Βιετνάμ!". Ο πόλεμος του Βιετνάμ συνδέθηκε έτσι με τα εγκλήματα των εθνικοσοσιαλιστών. Με αυτόν τον τρόπο, η νεότερη γενιά αποστασιοποιήθηκε από την παλαιότερη γενιά, η οποία περιελάμβανε δράστες και συνοδοιπόρους του ναζιστικού καθεστώτος. Σύμφωνα με τον Μαργκάρο, ο πόλεμος του Βιετνάμ αποτέλεσε καταλύτη για τις κοινωνικές αναταραχές στην Δυτική Γερμανία τη δεκαετία του 1960 και για την αναμέτρηση με την ίδια την ιστορίας της.

"Αίμα για το Βιετνάμ"

Για τη χώρα από την άλλη πλευρά του Τείχους, την Ανατολική Γερμανία, ο πόλεμος του Βιετνάμ απετέλεσε ευκαιρία να αποκτήσει το δικό της προφίλ εξωτερικής πολιτικής στο πλαίσιο του ανατολικού μπλοκ υπό τη Σοβιετική Ένωση και να επιτεθεί στον "ιμπεριαλιστή επιτιθέμενο", δηλαδή τις ΗΠΑ. Η Ανατολική Γερμανία, ως η μικρότερη από τις δύο Γερμανίες, συγκρίθηκε με το Βόρειο Βιετνάμ, το οποίο στάθηκε, όπως ο Δαυίδ εναντίον Γολιάθ, απέναντι στον ισχυρό επιτιθέμενο, τις ΗΠΑ. Τα επίσημα συνθήματα ήταν «Αλληλεγγύη στο Βιετνάμ» και "Η αλληλεγγύη βοηθά να νικήσουμε». Όπως και στην Δυτική Γερμανία, τα κρατικά συμφέροντα αναμείχθηκαν με την ειλικρινή προθυμία του πληθυσμού να βοηθήσει, και μάλιστα σε τέτοιο σημείο που εκ των υστέρων δεν μπορεί πάντα να τα διαχωρίσει κανείς με σαφήνεια. Ο Mαργκαρά γράφει ότι «η βοήθεια προς το Βιετνάμ ήταν ταυτόχρονα κρατικό δόγμα και παράλληλα θέμα καρδιάς για τον πληθυσμό της Ανατολικής Γερμανίας». Το εύρος συμμετοχής του Ανατολικού Βερολίνου ήταν πολύ εκτεταμένο. Οικονομική βοήθεια για την ανοικοδόμηση, ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια, σχολική και τεχνική εκπαίδευση και σπουδές για τα στελέχη του Βορείου Βιετνάμ.

Επιτυχία είχαν και οι μεγάλες εκστρατείες αλληλεγγύης, όπως η εκστρατεία "Αίμα για το Βιετνάμ" το 1968, κατά την οποία τουλάχιστον 50.000 συνδικαλιστές έδωσαν αίμα. Εκτός από την ανθρωπιστική βοήθεια το ανατολικογερμανικό καθεστώς υποστήριξε για τη βιετναμέζικη προπαγάνδα. Ιδιαίτερα γνωστή έγινε η σειρά συνεντεύξεων "Pilots in Pyjamas" του 1967, στην οποία πιλότοι αμερικανικών βομβαρδιστικών που βρίσκονταν σε αιχμαλωσία παρουσιάζονταν ως πειθήνιοι βοηθοί της ιμπεριαλιστικής πολεμικής μηχανής. Οι πιτζάμες παραπέμπουν στο ότι οι αιχμάλωτοι πιλότοι φορούσαν ρούχα που έμοιαζαν με πιτζάμες. Αλλά η Ανατολική Γερμανία παρείχε όμως και πιο απτή βοήθεια, όπως την εκπαίδευση των μυστικών υπηρεσιών του Βορείου Βιετνάμ από τις περιβόητες μυστικές υπηρεσίες Stazi.  Και από το 1967, ο προϋπολογισμός της χώρας περιλάμβανε ένα ετήσιο κονδύλι για στρατιωτικές προμήθειες στο Βόρειο Βιετνάμ.

Το σήμερα στις σχέσεις

Η Συμφωνία των Παρισίων του 1973 επισφράγισε την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Βιετνάμ, αλλά όχι και το τέλος του πολέμου, που διήρκεσε μέχρι το 1975 και έληξε με τη νίκη του Βορρά επί του Νότου. Αλλά η ιστορία των γερμανοβιετναμέζικων σχέσεων δεν τελείωσε εκεί. Στην Ανατολική Γερμανία ήρθαν οι λεγόμενοι Gastarbeiter αλλά σύντομα προέκυψαν συγκρούσεις. Στη Δυτική Γερμανία, ήταν κυρίως οι πρόσφυγες, γνωστοί ως "boat people", που γέμιζαν τα πρωτοσέλιδα. Boat People ονομάζονταν οι Βιετναμέζοι που μετά το τέλος του πολέμου διέφυγαν από την κομμουνιστική καταπίεση και τη φτώχεια μέσω της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Ιδιωτικές πρωτοβουλίες, όπως το πλοίο Cap Anamur, διέσωσαν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους από τις βάρκες, οι οποίοι στη συνέχεια βρήκαν μια νέα πατρίδα στη Γερμανία. Μιλώντας στη DW ο Μαργκαρά λέει ότι το Βιετνάμ εξακολουθεί να έχει για την πρώην Ανατολική Γερμανία καλή γνώμη, από την οποία επωφελείται και η ενωμένη Γερμανία. Από την άλλη πλευρά το  μονοκομματικό κράτος του Βιετνάμ είναι λιγότερο ικανοποιημένο από το γεγονός ότι οι Βιετναμέζοι αντιφρονούντες στη Γερμανία μπορούν να ασκούν ελεύθερα κριτική στις συνθήκες στην πατρίδα τους.

Ρόντιον Εμπιφκχάουζεν

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου