Ο κόσμος του Ιερώνυμου Μπος ζωντανεύει

Ιπτάμενα ψάρια ρυμουλκούν βάρκες στον ποταμό Ντίτσε. Στην όχθη ένα κερασφόρο πλάσμα δείχνει τα δόντια του ενώ η μακριά ουρά του τυλίγεται γύρω από το λαιμό του. Η ολλανδική πόλη Σερτόχενμπος προετοιμάζεται για μια πολύ ιδιαίτερη επέτειο: πριν από πεντακόσια χρόνια πέθανε ο πιο γνωστός της πολίτης, ο ζωγράφος Ιερώνυμος Μπος. Για να τον τιμήσει, η γενέτειρά του θα μετατραπεί σε μια μεγάλη σκηνή που θα αναπαριστά τον θαυμαστό κόσμο ανάμεσα στον ουρανό και την κόλαση που εικονοποιεί η τέχνη του Μπος.

«Θα είναι ένα ταξίδι στο χρόνο» υπόσχεται η Γιουστίν ντε Γιονγκ από την οργανωτική επιτροπή της έκθεσης «bosch500», η οποία θα είναι η μεγαλύτερη αναδρομική έκθεση του Ιερώνυμου Μπος που έχει γίνει ποτέ. 90 δραστηριότητες, 13 εκθέσεις, θέατρο, χορός, ένα ταξίδι «από τον ουρανό στην κόλαση» επάνω στον Ντίτσε, ένα πανόραμα φωτισμού και ήχων, ένα πραγματικό ρέκβιεμ.

Κυρίως όμως πρόκειται να ζωντανέψουν στα σοκάκια, τις πλατείες και τα πάρκα της πόλης τα απίθανα πλάσματα που έκαναν τον Μπος διάσημο. Τέρατα, μυθικά πλάσματα και άγγελοι θα βγουν στο «Δάσος του Δούκα», όπως είναι η μετάφραση του ονόματος της πόλης Σερτόχενμπος.

Όλα τα αριστουργήματά του ο ζωγράφος τα φιλοτέχνησε στο Ντεν Μπος, όπως λένε την πόλη οι Ολλανδοί. Πρόκειται για 45 έργα, τα οποία βρίσκονται σε 18 συλλογές σε 10 χώρες. Ωστόσο κανένα από αυτά –πράγμα απίστευτο!– δεν βρίσκεται στη γενέτειρά του. «Τώρα όμως πολλά από αυτά θα γυρίσουν στο σπίτι τους» σημειώνει ο διευθυντής του Μουσείου της Βόρειας Βραβάντης Σαρλ ντε Μόι. 20 πίνακες και 19 σχέδια θα βρίσκονται εκεί από τις 13 Φεβρουαρίου, ύστερα από ένα μεγάλο έργο συντήρησης που διήρκησε εννέα χρόνια.

Ποιος ήταν ο Ιερώνυμος Μπος;

Ωστόσο το μεγαλύτερο αίνιγμα παραμένει ο ίδιος ο Ιερώνυμος Μπος: ποιος ήταν αυτός ο ζωγράφος από το μεταίχμιο μεταξύ Μεσαίωνα και Αναγέννησης, του οποίου τα λεπτομερή οράματα του ουρανού και της κόλασης ασκούν μια ανεξήγητη έλξη σε εκατομμύρια ανθρώπους;

«Στην πραγματικότητα γνωρίζουμε ελάχιστα για εκείνον» λέει ο 63χρονος δάσκαλος Γιοπ βαν Ντάικ, ο οποίος ξεναγεί εθελοντικά επισκέπτες στην πόλη, δείχνοντας ένα άγαλμα του ζωγράφου στην πλατεία της παλιάς αγοράς. «Ήταν πράγματι έτσι; Κανείς δεν το ξέρει».

Μόνο ένα πράγμα είναι βέβαιο: στις 9 Αυγούστου του 1516 οι καμπάνες του καθεδρικού του Αγίου Ιωάννη ηχούσαν πένθιμα. Αλλά τα αίτια του θανάτου του, ο τόπος της ταφής του, η οικογενειακή του κατάσταση, αυτά παραμένουν άγνωστα.

Την εποχή της γέννησης του Ιερώνυμου βαν Άκεν, όπως ήταν το πραγματικό όνομα του ζωγράφου, γύρω στο 1450 το Ντεν Μπος ήταν μια πλούσια, ακμάζουσα μητρόπολη. Οι βαν Άκεν ήταν μια ξακουστή οικογένεια ζωγράφων που ζούσε στην παλιά αγορά.

Ο γάμος του Ιερώνυμου με την εύπορη Αλεΐντ βαν ντε Μερβέν το 1480 του επέτρεψε να εισέλθει στις υψηλότερες κοινωνικές τάξεις. Αμέσως έγινε μέλος της Αδελφότητας της Παναγίας, στην οποία ανήκε ένα παρεκκλήσι του καθεδρικού. Εκεί ο Ιερώνυμος ζωγράφισε μια εικόνα για το ιερό. Η φήμη του ζωγράφου, ο οποίος υπέγραφε πλέον με το επώνυμο Μπος, ταξίδευε τώρα έξω από τα σύνορα της πόλης του φτάνοντας μέχρι την ισπανική βασιλική αυλή.

Πολλά πράγματα στο Σερτόχενμπος παραμένουν ακριβώς όπως ήταν την εποχή του ζωγράφου. Τα σοκάκια, η παλιά αγορά, ο καθεδρικός. Ακόμη και η Αδελφότητα της Παναγίας υπάρχει ακόμη – το γνωστότερο μέλος της είναι ο βασιλιάς Βίλεμ-Αλεξάντερ. Εάν επισκεπτόταν φέτος την έκθεση που είναι αφιερωμένη στο έργο του ο Ιερωύνμος Μπος θα ένιωθε κυριολεκτικά σαν στο σπίτι του.

Δημήτρης Ελευθεράκης (dpa)