Ο καπετάν "Άχαμπ" στην Κρήτη

Τούτη την εβδομάδα εδώ στη Γερμανία θυμούνται τα θύματα, τις ψυχές των θυμάτων του ναζισμού και του ολοκαυτώματος, σ’ αυτά τα ατέλειωτα σμάρια των ψυχών είναι αφιερωμένη και στην Ελλάδα η 27η Ιανουαρίου. Δεν είναι ψυχές που γκρεμίζονται τσιρίζοντας στα τάρταρα, όπως η υστερική εκείνη ψυχή σ’ ένα ποίημα του Σεφέρη, είναι ψυχές-πεταλούδες ακουμπισμένες μαλακά στα βράχια του κάτω κόσμου. Και η λογοτεχνία, με τον δικό της τρόπο φυσικά, αποτίει φόρο τιμής σ’ αυτό το άλσος με τις πεταλούδες. Πριν από λίγα χρόνια είχαμε αναφερθεί στο μυθιστόρημα του Γερμανού Κλάους Μόντικ, που μεταφράστηκε στο μεταξύ στα ελληνικά και κυκλοφορεί με τον τίτλο: «Μουσαφίρης στην Κρήτη.» Είναι μια ολόκληρη γενιά Γερμανών, παιδιά των πατεράδων εκείνων που υπηρέτησαν το κακό, το Τρίτο Ράιχ, που θέλουν να ξεπλύνουν την όποια ενοχή, αυτές τις σκιές στα χέρια που δεν φεύγουν με το απλό νερό, που ξαναβγαίνουν και ξαναφαίνονται κάθε τόσο, και το κάνουν με έντιμες χειρονομίες. Το μυθιστόρημα του Κλάους Μόντικ τι άλλο είναι παρά μια τέτοια χειρονομία, φόρος τιμής στην ομορφιά της Κρήτης, αλλά και στη ματωμένη ιστορία της τον καιρό του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου; Και ο πατέρας του Κλάους Μόντικ είχε πάρει μέρος στον πόλεμο.

Από το "Μπόμπι Ντικ" στο "Βιρτζίνια"

Και τώρα ένα ακόμα γερμανικό μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται εν πολλοίς στη Κρήτη. Ο τίτλος του: «Άχαμπ» και συγγραφέας του ο δημοσιογράφος Χανσγκέοργκ Χέρμαν που έζησε χρόνια στην Ελλάδα και έγραψε πρόσφατα και μια βιογραφία του Μίκη Θεοδωράκη. Τώρα που είναι ανταποκριτής στο Παρίσι έγραψε κι αυτό το πεζό με τον τίτλο που μας θυμίζει, τι; Μα, τον "κάπτεν Άχαμπ" που κυνηγάει λυσσαλέα την κακιά φάλαινα. αυτή που τον σακάτεψε στο μυθιστόρημα του Χέρμαν Μέλβιλ "Μπόμπι Ντικ". Έτσι και στο μυθιστόρημα του Χέρμαν: ο καπετάν Σωτήρης Ηλιάκης είναι αποφασισμένος εν έτει 2003 να εκδικηθεί το αμερικανικό πολεμικό "Βιρτζίνια" που παραπλέει πάλι την Κρήτη, όπως τότε, πριν από δώδεκα χρόνια, κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου κατά του Σαντάμ Χουσεΐν, το ίδιο "Βιρτζίνια" που είχε βυθίσει το καΐκι του και του είχε κόψει το πόδι. Γύρω απ’ αυτή την εκδίκηση πλέκεται το έργο, αλλά όχι μόνο γύρω απ’ αυτήν. Είναι και η παράλληλη πλοκή μέσω ενός Γερμανού δημοσιογράφου που ζει στην Κρήτη και διηγείται σ’ ένα ντόπιο την ιστορία της οικογένειάς του.

Στο άλσος με τις πεταλούδες

Δύο παράλληλες πλοκές, η μια μέσα στην άλλη, φέτες-φέτες, ή μάλλον σκαλί-σκαλί προς τα πίσω, οδηγώντας στο ίδιο φοβερό παρελθόν: στον πόλεμο, στην Κρήτη, στην αντίσταση, στα αντίποινα. Και σήμερα, δεκαετίες μετά, το φοβερό αυτό παρελθόν ξανάρχεται και ξαναφαίνεται, τώρα πια στην επικράτεια της λογοτεχνίας, κι έχει κανείς την αίσθηση ότι ναι, καμιά αδικία και κανένα φονικό δεν μπορεί να παραγραφεί, να αποζημιωθεί, να συμψηφισθεί, αλλά συμβολικά μπορεί να υπάρξει δικαίωση, για παράδειγμα μέσα από τους δρόμους της λογοτεχνίας. Κι έχει κανείς την υποψία, ότι εκεί, στο άλσος με τις πεταλούδες, οι ψυχές αναρριγούν για μια στιγμή ικανοποιημένες.

►◄