Ο εικαστικός που δίχασε την Κύπρο και τώρα διώκεται

Την παρέμβαση της προέδρου της επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού του Ευρωκοινοβουλίου Sabine Verheyen προκάλεσε η πειθαρχική έρευνα που διεξάγει το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου εναντίον του εικαστικού, εκπαιδευτικού και διευθυντή σε γυμνάσιο της επαρχίας Λευκωσίας Γιώργου Γαβριήλ. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο κ. Γαβριήλ βρέθηκε στο επίκεντρο δημόσιων αντιπαραθέσεων εξ αφορμής της δημοσιοποίησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μιας σειράς αντισυστημικών, όπως ο ίδιος τα είχε χαρακτηρίσει, έργων τέχνης. Σε επιστολή της, ημερομηνίας 15 Ιουνίου, προς τον Κύπριο Υπουργό Παιδείας Πρόδρομο Προδρόμου, η κ. Verheyen εκφράζει την έντονή της ανησυχία για την πειθαρχική έρευνα εναντίον του εκπαιδευτικού καλλιτέχνη, υπενθυμίζοντας ότι το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης χωρίς παρεμβάσεις από τη δημόσια αρχή είναι κατοχυρωμένο στο Άρθρο 11 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα “αντισυστημικά” έργα του Γαβριήλ, που δημοσιοποιήθηκαν αρχικά στο Instagram και διαδόθηκαν μετά τις 2 Σεπτεμβρίου 2020 στον προσωπικό λογαριασμό του καλλιτέχνη στο Facebook, προκάλεσαν οργισμένες αντιδράσεις από χρήστες, που έφτασαν μέχρι του σημείου διατύπωσης απειλών κατά της ζωής του. Οι αντιδράσεις των χρηστών, αλλά και θεσμών όπως η Εκκλησία της Κύπρου και οργανωμένων συνόλων όπως ο Σύνδεσμος Αγωνιστών ΕΟΚΑ και εν τέλει της ίδιας της κυβέρνησης, αφορούσαν στις ρεαλιστικές απεικονίσεις στα έργα του Γαβριήλ.

Όταν ο βασιλιάς είναι γυμνός

Ανάμεσά τους ένας γυμνός Ιησούς, ένας Ιησούς πρόσφυγας σε κέντρο κράτησης μεταναστών, το άγαλμα του ιδρυτή της ΕΟΚΑ Β’, που οδήγησε στο πραξικόπημα του 1974, Γεώργιου Γρίβα με φόντο την τουρκοκυπριακή σημαία στον Πενταδάκτυλο και ένα σκύλο στο βάθρο του να το ουρεί, τον Πρόεδρο Αναστασιάδη σαν βασιλιά γυμνό με μια μπουκάλα ουίσκι στο χέρι, και διάφορες αναπαραστάσεις του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου, ο οποίος είχε παραδεχθεί χρηματισμό του για την  προώθηση της κατ’ εξαίρεση πολιτογράφησης ενός διεθνούς απατεώνα, του Μαλαισιανού Τζο Λόου.

Μετά το σάλο που προκάλεσε η διαδικτυακή ανάρτησή τους, τα έργα του Γαβριήλ παρουσιάστηκαν σε έκθεση σε μία από τις σημαντικότερες γκαλερί της Λευκωσίας υπό τον τίτλο “Προ-Σχεδίου”. Σύμφωνα με το δελτίο Τύπου που κυκλοφόρησε η Γκαλερί Γκλόρια, τα έργα “εκφράζουν την αγάπη του (καλλιτέχνη) για τον τόπο του, τις εμπειρίες, τα βιώματα και τους προβληματισμούς του για ό,τι συμβαίνει στην Κύπρο και στον κόσμο γενικότερα, θέτοντας την τέχνη του στην υπηρεσία της κοινωνίας”. Παράλληλα, τα έργα του Γαβριήλ “αντιμάχονται την αδικία και ενθαρρύνουν τη συμμετοχή στην πολιτική δράση” με τον ίδιο “να ταλαντεύεται ανάμεσα στην έγερση της αισθητικής απόλαυσης και στην κινητοποίηση απέναντι στις φαύλες δυνάμεις του συστήματος”.

Πολιτική θύελλα για την “ασέβεια”

Μόλις ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος ζήτησε την εκδίωξη του εικαστικού εκπαιδευτικού από τα σχολεία και ο Σύνδεσμος Αγωνιστών ΕΟΚΑ την τιμωρία του, το Υπουργείο Παιδείας ενημέρωσε πως “εφόσον πρόκειται για διευθυντή σχολείου, οι αρμόδιες υπηρεσίες έχουν ξεκινήσει διαδικασία πειθαρχικής έρευνας σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς”. Σε σχετική ανακοίνωση, το Υπουργείο Παιδείας σημείωσε πως “ούτε η ελευθερία της έκφρασης ούτε η ελευθερία της καλλιτεχνικής δημιουργίας μπορεί, όταν πρόκειται για αξιωματούχο στον χώρο της εκπαίδευσης και ιδιαίτερα μέσα σε σχολείο, να δικαιολογήσουν την προσβολή του δημόσιου αισθήματος και την προαγωγή μηνυμάτων που καλλιεργούν λογική περιφρόνησης ή και ενδεχομένως κλίμα μισαλλοδοξίας μέσα στη μαθητική κοινότητα”.

Η λογική περιστολής βασικών ελευθεριών από το αρμόδιο υπουργείο για την εκπαίδευση και την τέχνη απηχούσε την επιστολή του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου προς το υπουργείο, στην οποία έκανε λόγο για απαράδεκτη προσβολή του Θεού και σημείωνε πως “παρόλο που του δόθηκε η ευκαιρία να μετανοήσει για τα όσα προσβλητικά προέβαλε, εντούτοις όχι μόνο δεν το έπραξε, αλλά ακόμη περισσότερο επέμεινε στις ανόσιες θέσεις του”. Έντονα επικριτικό εναντίον του δικαιώματος ενός καλλιτέχνη να εκφραστεί χωρίς περιορισμούς ήταν και το κυβερνών κόμμα, ΔΗΣΥ, με την τότε βουλεύτρια και αντιπρόεδρο του κόμματος (και νυν Πρόεδρο της Βουλής) Αννίτα Δημητρίου να δηλώνει χαρακτηριστικά πως αν και η ελευθερία έκφρασης είναι σεβαστή, το δικαίωμα αυτό δεν πρέπει να επεκτείνεται εκεί που προσβάλλονται σύμβολα, θεσμοί, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και επιδεικνύεται έλλειψη σεβασμού προς θρησκευτικές αντιλήψεις ενός ολόκληρου λαού.

Στην άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος, το ΑΚΕΛ κάλεσε την κυβέρνηση Αναστασιάδη και τον Υπουργό Παιδείας να τερματίσουν κάθε είδους πειθαρχική έρευνα σε βάρος του καλλιτέχνη εκπαιδευτικού, με το μέλος του πολιτικού γραφείου του κόμματος της Αριστεράς και πρώην ευρωβουλευτή Νεοκλή Συλικιώτη να μιλά “για προσπάθεια φίμωσης και δίωξης από την κυβέρνηση Αναστασιάδη”. Ο κ. Συλικιώτης είχε χαρακτηρίσει ανεπίτρεπτη σε δημοκρατική χώρα την πειθαρχική έρευνα εναντίον του καλλιτέχνη καθηγητή για έργα που δημιούργησε εκτός του εκπαιδευτικού/επαγγελματικού χώρου και χρόνου. “ Εξάλλου με παρέμβαση του ευρωβουλευτή του ΑΚΕΛ Νιαζί Κιζίλγιουρεκ έφτασε το θέμα της πειθαρχικής δίωξης του Γαβριήλ στο Ευρωκοινοβούλιο. Τη δίωξη του Γαβριήλ κατήγγειλαν και το Πανεπιστήμιο Κύπρου αλλά και ομάδα πολιτών, που διοργάνωσε εκδήλωση διαμαρτυρίας έξω από το Υπουργείο Παιδείας.

Αλλαγή πλεύσης στη δίωξη του καλλιτέχνη/εκπαιδευτικού

Παρά τις αντιδράσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πειθαρχική έρευνα εναντίον του Γιώργου Γαβριήλ συνεχίζεται κανονικά και αναμένεται το πόρισμά της, εννέα μήνες μετά την έναρξή της. Στο μεσοδιάστημα και αφού στο Υπουργείο Παιδείας αντιλήφθηκαν ότι δεν μπορούσαν να τιμωρήσουν τον καλλιτέχνη εκπαιδευτικό για τα εικαστικά έργα του, προσέθεσαν νέες κατηγορίες εναντίον του. Αυτές αφορούν το εκπαιδευτικό έργο του και αναφέρονται στο ενδεχόμενο ως διευθυντής σχολείου να μην προάγει τους εκπαιδευτικούς στόχους του Υπουργείου Παιδείας. Ανάμεσα σε αυτούς τους στόχους, σύμφωνα με τον κ. Γαβριήλ, περιλαμβάνονται τα ενδεχόμενα να μην πραγματοποιούν οι μαθητές του σχολείου του εκπαιδευτικές επισκέψεις σε μοναστήρια, να μην τιμώνται οι εθνικές επέτειοι και να μην αναγιγνώσκονται τα μηνύματα του υπουργού στους μαθητές.

Λουκιανός Λυρίτσας, Λευκωσία