Ξεριζωμός και ενσωμάτωση μετά τον πόλεμο

Ήταν το καλοκαίρι του 1945 όταν ο Βέρνερ Κοκόφσκι, 10 χρονών, με την οικογένειά του έφτασαν μετά από μια οδύσσεια μέσα από την ανατολική Ευρώπη στη γερμανική πόλη Χέλμστετ. Άλλοτε ταξιδεύοντας σε υπερπλήρη τρένα κι άλλοτε με τα πόδια μέσα από τη λεγόμενη πράσινη ζώνη ανάμεσα στη σοβιετική και τη βρετανική ζώνη κατοχής.

Ξεριζωμός

Ο Κοκόσφκσι ανήκει ανάμεσα στα 12 εκατομ. προσφύγων και ξεριζωμένων που μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εγκατέλειψαν τις εστίες τους από περιοχές που σήμερα ανήκουν στην Πολωνία ή σε άλλες χώρες και ήρθαν στην καταστρεμμένη Γερμανία. Με τη συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανία οι νικήτριες δυνάμεις προχώρησαν στον επανακαθορισμό των συνόρων στη Διάσκεψη του Πότσνταμ. Αυτό απετέλεσε την αφετηρία για μεγάλα μεταναστευτικά κύματα. Ο μεταπολεμικός χάρτης αλλάζει και μια σειρά από χώρες και περιοχές της Γερμανίας περνούν στη σοβιετική σφαίρα επιρροής. Τις μεγαλύτερες συνέπειες υφίστανται οι Γερμανοί που ευθύνονται για τον πόλεμο. Εκατομμύρια αναγκάζονται να φύγουν και να κάνουν μια νέα αρχή στη Γερμανία.

Όπως η οικογένεια Κοκόφσκι, που βρίσκει καταφύγιο σε σπίτι συγγενών. 11 άνθρωποι σε μικρό χώρο. «Όταν ήρθαν οι Ρώσοι στην ανατολική Πρωσία», θυμάται ο Βέρνερ Κοκόφσκι, «πυροβόλησαν τον θείο μου, που κρατούσε στην αγκαλιά τη ξαδέλφη μου. Ο θείος μου πέθανε, η ξαδέλφη μου ούρλιαζε αλλά σηκώθηκε όρθια. Μέσα στα δεινά του πολέμου κανείς δεν κατάλαβε ότι έχασε τη ζωή του από πυροβολισμό. Όταν η θεία μας ερχόταν για επίσκεψη, έφερνε μαζί της πάντα τη σφαίρα στο πορτοφόλι της». Μετά από δυο μήνες σε προσφυγικό κατάλυμα οι Κοκόφσκι βρίσκουν στέγη σε ένα παράπηγμα από πλάκες μπετόν. Ακόμη και μέχρι τη δεκαετία του 60 πολλοί πρόσφυγες παρέμειναν στα καταλύματά τους, γιατί η Γερμανία ήταν ισοπεδωμένη και τα σπίτια ελάχιστα. Αργότερα μπόρεσαν με χαμηλότοκα δάνεια να χτίσουν σπίτια, κάτι που προκάλεσε φθόνο.

Ενσωμάτωση μέσω εργασίας

Με την πάροδο του χρόνου οι πρόσφυγες αναμειγνύονταν με τους ντόπιους. Τα παιδιά τους πηγαίνουν σχολείο και άρχισαν να κάνουν εύκολα φιλίες, σε αντίθεση με τους ενήλικες που δυσκολεύτηκαν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Οι ηλικιωμένοι χάθηκαν μέσα στα όνειρα να επιστρέψουν στις χαμένες τους πατρίδες, οι νεότεροι προσγειώθηκαν στην πραγματικότητα και βρήκαν διέξοδο σε οργανώσεις προσφύγων και εκτοπισμένων.

Η προσωπική ιστορία του Βέρνερ Κοκόφσκι, που κατάφερε να βρει μια θέση μαθητείας ως μηχανικός δείχνει πόσο σημαντική είναι η ενσωμάτωση μέσω της εργασίας και πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει έτσι και με τους σημερινούς πρόσφυγες. «Από όλες τις χώρες που δέχονται μετανάστες θα πρέπει να διδαχθούμε ότι πρέπει πολύ γρήγορα να προσφέροντα σε αυτούς όσο γίνεται πιο γρήγορα ευκαιρίες εργασίας», λέει η ιστορικός Μαρίτα Κράους. «Αυτό προϋποθέτει προσωρινό δικαίωμα παραμονής με την ασφάλεια ότι αυτή θα παραταθεί για ένα χρονικό διάστημα, ώστε να δείξουν οι πρόσφυγες τις εργασιακές τους ικανότητες».

Σουζάνε Σπρέε / Ειρήνη Αναστασοπούλου