"Ξαναζεί" η Notre Dame με εικονική συναυλία

Ακόμη η περίφημη Παναγία των Παρισίων δεν μπορεί να ανοίξει τις πόρτες της για να δεχθεί τουρίστες, η ημέρα αργεί, το νωρίτερο αρχές του 2024. Αλλά κι αυτό δεν είναι βέβαιο. Από τότε που επιβλήθηκε lock down λόγω κορωνοϊού και στη Γαλλία οι εργασίες ανακαίνισης της Notre Dame μετά την φοβερή πυρκαγιά πριν ακριβώς από ένα χρόνο έχουν σταματήσει. Λίγες ημέρες πριν, την Μεγάλη Παρασκευή των Καθολικών, ο αρχιεπίσκοπος Μισέλ Οπετί, κάτω από αυστηρά μέτρα ασφαλείας, προσευχήθηκε.

"Υπάρχει ακόμη ζωή εδώ" είπε, “σε αυτήν τη Μεγάλη Εβδομάδα όλος ο κόσμος συγκλονίστηκε από μια πανδημία που οδήγησε στο θάνατο και μας παρέλυσε” τόνισε κατά τη διάρκεια της τελετής. Στη συνέχεια ο Γάλλος βιολονίστας Ρενό Καπισόν, έπαιξε σονάτες του Βόλφγκανγκ Σεμπάστιαν Μπαχ. Φορούσε ειδική μαύρη φόρμα και μπότες για να προστατευτεί από το μόλυβδο που έπεσε από την οροφή, την ώρα που καιγόταν. Στη συνέχεια, ηθοποιοί διάβαζαν κείμενα της Μητέρας Τερέζας και ποιήματα του Πολ Κλοντέλ.

Ακουστική πολιτιστική παράδοση της Γαλλίας

Στις 15 Απριλίου του 2019 η ανθρωπότητα παρακολουθούσε καθηλωμένη την πύρινη λαίλαπα να καταστρέφει όχι μόνο το μεγαλύτερο τμήμα της οροφής της, του κεντρικού οβελού της εκκλησίας και των πύργων αλλά και της πρωτοφανούς ακουστικής της. Χωρίς τον Μπράιαν Κατς, ερευνητή του φημισμένου Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών CNRS και της Σορβόννης, θα είχε περάσει στην ιστορία ανεπιστρεπτί. Διότι ο ήχος της Notre Dame ανήκει στην ακουστική πολιτιστική παράδοση της Γαλλίας. Τον 12ο αιώνα η Cathedrale ήταν ο χώρος που γεννήθηκε η πολυφωνική μουσική. Η λεγόμενη σχολή της Notre Dame βρήκε θαυμαστές και μιμητές σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Μπράιν Κατς ανήκε σε ομάδα από εμπειρογνώμονες που προσφέρουν συμβουλευτικές υπηρεσίες μαζί με πολλούς αρχιτέκτονες, ιστορικούς της τέχνης, μηχανικούς, συντηρητές και φυσικούς επιστήμονες. Όλοι αυτοί σχεδιάζουν τις δυνατότητας να ακουστεί ξανά η "φωνή" της εκκλησίας.

Εντελώς τυχαία πριν την καταστροφική πυρκαγιά ανακάλυψε μια μέθοδο που αποτυπώνει τον τρόπο, με τον οποίο τα διάφορα υλικά και επιφάνειες του εσωτερικού του ναού απορροφούν τον ήχο. “Εκπονήσαμε ένα τρισδιάστατο μοντέλο της Notre Dame με βάση ηχογράφηση συναυλίας πριν από 8 χρόνια“ εξηγεί στη DW.

"Το Κονσερβατουάρ των Παρισίων έκανε πολύ κοντινές ηχογραφήσεις μιας ορχήστρας, δύο χορωδιών και άλλων μουσικών. Ήταν μοιρασμένοι στην εκκλησία. Έχοντας τη γνώση του τόπου, που βρίσκονταν οι μουσικοί, τροφοδοτήσαμε το μοντέλο μας". Ο Κατς επεξεργάστηκε τις ηχογραφήσεις και τις "γέμισε" με ηχογραφήσεις ήχων, που έκανε το ινστιτούτο του το 1980, όταν χρειάστηκε να κάνει μελέτη για την εγκατάσταση ενός νέου εκκλησιαστικού οργάνου. "Το Ινστιτούτο μας έχει στην κατοχή του την μοναδική λεπτομερειακή ακουστική μέτρηση του Καθεδρικού", λέει και παρατηρεί ότι η ακουστική τα τελευταία 30 χρόνια έχει αλλάξει.

Εικονική συναυλία ανήμερα της πυρκαγιάς

Το εικονικό μοντέλο θα μπορούσε λοιπόν να βοηθήσει και να δείξει πώς η Notre Dame ηχούσε, όταν το 1345 ολοκληρώθηκε η κατασκευή της. "Μπορούμε να προβλέψουμε όλες τις αλλαγές ακουστικής και να ρίξουμε την προσοχή μας στο παρελθόν”, λέει ο Κατς. Και η παραμικρότερη αλλαγή στο εσωτερικό, όπως στην κλίση ή στα έργα τέχνης, θα μπορούσε να επηρεάσει πολύ την ακουστική. "Εάν αντικατασταθεί για παράδειγμα ο θόλος από μια επίπεδη κατασκευή, μπορούμε να δείξουμε την επίδραση που θα έχει στην ακουστική. Το ίδιο ισχύει και για τα οικοδομικά υλικά" λέει ο Κατς.

Εάν αντί για πέτρα χρησιμοποιηθεί μάρμαρο ή ξύλο, ο Γάλλος ερευνητής μπορεί να προβλέψει πώς θα είναι ο ήχος στον εσωτερικό χώρο. Πριν από την πυρκαγιά η αντήχηση διαρκούσε από 6 μέχρι 8 δευτερόλεπτα. Όταν ο Κατς μπήκε για πρώτη φορά στην εκκλησία μετά την πυρκαγιά διαπίστωσε ότι ο αντήχηση διαρκούσε λιγότερο, και το απέδωσε στις τρύπες της οροφής και στην απομάκρυνση των καρεκλών.

Ο Κατς μπορεί με βάση το μοντέλο του να βοηθήσει στη λήψη σωστών αποφάσεων για την αποκατάσταση του ήχου, όπως ήταν και παλαιότερα. Ή να "αναστήσει" τη Notre Dame και να δείξει πώς προηγούμενες ανακαινίσεις άλλαξαν τη δομή του ήχου στην εκκλησία. Ο ίδιος δεν μπορεί να επηρεάσει αποφάσεις, αλλά το μοντέλο του μπορεί να βοηθήσει στην ακουστική αποκατάσταση. O ίδιος μάλιστα θα δώσει και στο youtube ένα ηχητικό παράδειγμα για το πώς ήταν η ακουστική της εκκλησίας το 2013. Οι χρήστες μπορούν να ακούσουν ένα ολόκληρο κοντσέρτο και παράλληλα να κινούνται εικονικά στο χώρο της εκκλησίας. Κι όλα αυτά ανήμερα της πυρκαγιάς. Με αυτόν τον τρόπο η ακουστική μνήμη της Παναγιάς των Παρισίων συνεχίζει να ζει και να μυσταγωγεί πιστούς, φίλους της μουσικής και θαυμαστές του αρχιτεκτονικού θαύματος.        

Ζαμπίνε Έλτσε

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου