Ξαναδιαβάζοντας την Ελλάδα

Αρχές καλοκαιριού και η γερμανική ψυχή θα προτιμούσε να είναι ένα ηλιοτρόπιο κάτω από τον ανένδοτο μεσογειακό ήλιο. Και ποιο βιβλίο νομίζετε ότι προτείνει σαν ένα από τα καλύτερα αυτών των ημερών ο λογοτεχνικός κριτικός της Süddeutsche Zeitung του Μονάχου; Το βιβλίο του Βρετανού φιλέλληνα Πάτρικ Λη Φέρμορ, που πέθανε πέρυσι, με τίτλο «Ρούμελη», ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 1966, μεταφράστηκε στα ελληνικά μόλις το 1991 και στα γερμανικά εκδόθηκε στις αρχές αυτού του καλοκαιριού. Ο Λη Φέρμορ είναι γνωστός στην Ελλάδα, επειδή συμμετείχε στη θεαματική απαγωγή του Γερμανού διοικητή της Κρήτης, στρατηγού Κράιπε, τον καιρό της κατοχής. Αλλά είναι και ευρύτερα γνωστός σαν λαμπρός εκπρόσωπος της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα με τη ριζοσπαστική υποκειμενικότητα της γραφής του.

Η δημοσιονομική ενασχόληση …

Ο Γερμανός κριτικός δεν θέλγεται μόνο από τις περιγραφές της ελληνικής φύσης, τη θέα του κόσμου μας από τα ύψη των Μετεώρων ή από την υπέροχη σκιά κάτω από μουσμουλιές, λεμονιές και πορτοκαλιές. Συνιστά το βιβλίο σαν μια αισθητική και εθνογραφική σπουδή της Ελλάδας, στον αντίποδα της τρέχουσας δημοσιονομικής και οικονομικής ενασχόλησης μ’ αυτήν: «Ναι μεν η Ρούμελη είναι και πραγματικός γεωγραφικός όρος, όμως το σημαντικό είναι πως από το βιβλίο του Λη Φέρμορ αναδύεται σαν τοπίο πνευματικό. Δύσκολο να το ορίσουμε, πάντως τα πάντα περιστρέφονται γύρω από μια συγκεκριμένη αντίληψη για την Ελλάδα, μια αντίληψη διαφορετική από τη συνηθισμένη, τη βασισμένη στην κλασική εποχή. Ο Λη Φέρμορ δεν είναι οπαδός ενός δυτικού φιλελληνισμού που εξιδανικεύει την ειδωλολατρική αρχαιότητα. Η καρδιά του χτυπά για τη Ρούμελη, με άλλα λόγια για την Αγία Σοφία αντί για τον Παρθενώνα. Το Βυζάντιο αντί του Περικλή, η αρχαϊκότητα αντί του κλασικού, η Ανατολή αντί της Ευρώπης, αυτοί είναι οι όροι του.»

... και η αντίκρουση της λογοτεχνίας

Ο Γερμανός κριτικός διαβάζοντας το βιβλίο του Λη Φέρμορ νιώθει τις διαφορές ανάμεσα στο Ρωμιό και τον Έλληνα, αυτές τις δυο όψεις της νεοελληνικής συνείδησης και ψυχής, καταλαβαίνει καλύτερα το ιδιότυπο κράμα που κάνει τον σημερινό Έλληνα κάποιες φορές τόσο κοντινό και κάποιες φορές τόσο μακρινό στον Δυτικοευρωπαίο. Εντυπωσιάζεται από τις σελίδες του βιβλίου που είναι αφιερωμένες στους Σαρακατσαναίους, αυτούς τους παλιούς νομάδες κτηνοτρόφους της ελληνικής γης με την αρχαϊκή αμεσότητά τους. Και καταλήγει την παρουσίασή του ως εξής: «Αυτό το βιβλίο που ξεχειλίζει από ζωτική δύναμη κι από μια ξεχωριστή δεκτικότητα για άλλες νοοτροπίες, χαρακτήρες, συμπεριφορές είναι μια αντίκρουση της λογοτεχνίας στην επίκαιρη τάση να αντιμετωπίζουμε τις χώρες που περνούν οικονομική κρίση, όπως την Ελλάδα, αποκλειστικά και μόνο κάτω από την ετικέτα των αποτυχημένων κρατών.»

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής