Νόμπελ για τους προφήτες του χρηματιστηρίου

Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο μόνιμος γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών Στάφαν Νόρμαρκ, συμπυκνώνοντας σε μία πρόταση το σκεπτικό της βράβευσης, «αυτή τη χρονιά το Νόμπελ Οικονομίας αφορά την προβλεψιμότητα». Συγκεκριμένα οι τρεις Αμερικανοί καθηγητές επικεντρώθηκαν στην ανάλυση των τιμών για μετοχές, ομόλογα και άλλα στοιχεία ενεργητικού. Ήδη από τη δεκαετία του εξήντα ο 74χρονος σήμερα Φέιμα, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Σικάγο, απέδειξε ότι είναι εξαιρετικά δύσκολη η πρόβλεψη της πορείας των μετοχών σε χρονικό διάστημα ολίγων ημερών ή εβδομάδων και η έρευνά του παρότρυνε τους αναλυτές να συστήσουν «δείκτες μετοχών» για να απεικονίσουν τη διακύμανση των τιμών.

Όσο αποθάρρυνε το αποτέλεσμα του Φέιμα, άλλο τόσο εξέπληξε το συμπέρασμα του Σίλερ: στις αρχές της δεκαετίας του 80, ο 67χρονος σήμερα καθηγητής του πανεπιστημίου Γέιλ απεφάνθη ότι είναι δυνατόν να προβλέψει κανείς τη διακύμανση των μετοχών, αλλά μόνο για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, δηλαδή σε κύκλους πολλών ετών.

Η επιτυχία της μακροχρόνιας πρόβλεψης

Το ξεχωριστό στοιχείο στο έργο των τριών ερευνητών ήταν το άμεσο αντίκρισμα που είχε στην πράξη, όπως λέει ο γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών Στάφαν Νόρμαρκ: «Οι έρευνες των Φάμα, Χάνσεν και Σίλερ όχι μόνο άλλαξαν την οπτική γωνία των ερευνητών, αλλά και επηρέασαν από πολλές απόψεις, τη λειτουργία της αγοράς», επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Εδώ και πολλά χρόνια ο Σίλερ θεωρείται ένα από τα «φαβορί» για το Νόμπελ Οικονομίας, έχοντας άλλωστε επιδείξει σημαντικό έργο και ικανότητα ανάλυσης και πρόβλεψης και σε άλλους τομείς. Εγκαίρως είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου ακόμα και για τους κινδύνους στην αμερικανική αγορά ακινήτων, μία πρόβλεψη που επιβεβαιώθηκε το 2009 με την κατάρρευση της επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers. Όπως ανέφερε ο καθηγητής Σίλερ σε συνέντευξή που δημοσιοποιήθηκε αμέσως μετά την ανακοίνωση της βράβευσής του «η οικονομική επιστήμη είναι μία θεωρία, που διαθέτει πολλά διαμφισβητούμενα στοιχεία, εμπεριέχει όμως και γνώση που είναι χρήσιμη στην κοινωνία, γιατί μπορεί να αυξήσει την ευημερία της. Είμαι χαρούμενος που μας δίνεται σήμερα αυτή η αναγνώριση».

Ένα Νόμπελ που… δεν είναι Νόμπελ

Διαμφισβητούμενο είναι πάντως ακόμα και το ίδιο το βραβείο. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα βραβεία Νόμπελ δεν είχε θεσπιστεί από τον ίδιο τον Άλφρεντ Νόμπελ, αλλά καθιερώθηκε το 1969 με πρωτοβουλία της σουηδικής κεντρικής τράπεζας. Η διαδικασία επιλογής των υποψηφίων είναι παρόμοια με εκείνη στα άλλα Νόμπελ, ενώ και το χρηματικό έπαθλο ανέρχεται σε οκτώ εκατομμύρια σουηδικές κορώνες, δηλαδή περίπου 920.000 δολάρια, όπως συμβαίνει και με τα υπόλοιπα βραβεία.

Υπάρχει όμως και μία διαφορά με τα υπόλοιπα βραβεία: η απόλυτη κυριαρχία των Αμερικανών οικονομολόγων. Στη νέα χιλιετία βραβεύονται αποκλειστικά Αμερικανοί, ενώ και η συνολική στατιστική από το 1969 δείχνει ότι τρία στα τέσσερα βραβεία πηγαίνουν στις ΗΠΑ. Μοναδικός Γερμανός που βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας ήταν μέχρι στιγμής ο Ράινχαρντ Ζέλτεν, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Βόννης και πρωτοπόρος της «θεωρίας των παιγνίων».

Hilke Fischer / Γιάννης Παπαδημητρίου
Υπεύθ.σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου