Νταβός και συνωμοσιολόγοι

Όταν τη Δευτέρα (16.01) ξεκινήσει τις εργασίες του το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) στο Νταβός της Ελβετίας, πολιτικοί και επιχειρηματίες αναμένεται να απαγορεύσουν την ιδιοκτησία ιδιωτικών αυτοκινήτων και επιπλέον θα ζητήσουν τη θανάτωση των κατοικίδιων ζώων. Αν είναι δυνατόν! Μα φυσικά αυτοί οι ισχυρισμοί δεν είναι αληθινοί. Πρόκειται για παραπληροφόρηση, που κυκλοφορεί ευρέως ανάμεσα στους οπαδούς των θεωριών συνωμοσίας.

Η «Μεγάλη Επαναφορά»

Για όλους αυτούς, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, που ιδρύθηκε το 1971, έχει γίνει το άνθος του κακού. «Μεγάλοι οικονομικοί θεσμοί, όπως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, γίνονται δημοφιλείς χώροι προβολής για αφηγήσεις συνωμοσίας, επειδή συγκεντρώνουν όλα τα είδη των ανθρώπων που έχουν εξουσία και συναντώνται για να ανταλλάξουν ιδέες», λέει στο γερμανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο ο πολιτικός επιστήμονας Γιαν Ράτι από το Κέντρο Παρακολούθησης, Ανάλυσης και Στρατηγικής (CeMAS). Το CeMAS ερευνά τάσεις ριζοσπαστικοποίησης και ιστορίες συνωμοσίας στο διαδίκτυο. Τέτοιοι ισχυρισμοί έχουν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλείς από την αρχή της πανδημίας του κορωνοϊού. Το 2020 ο ιδρυτής του WEF Κλάους Σβαμπ παρουσίασε την πρωτοβουλία The Great Reset (Μεγάλη Επαναφορά) και το βιβλίο του με έναν σχεδόν ομώνυμο τίτλο. Σε αυτό βλέπει την πανδημία ως μια ευκαιρία να γίνουν οι κοινωνίες και η παγκόσμια οικονομία πιο δίκαιες, κοινωνικές και οικολογικά πιο βιώσιμες. Ωστόσο η «Μεγάλη Επαναφορά» θεωρείται από τους οπαδούς των θεωριών της συνωμοσίας «ως ένα μήνυμα ότι ο κόσμος πρέπει να αλλάξει, και μάλιστα στη βάση μιας συνωμοσίας ανθρώπων που έχουν συγκεντρωθεί σε μια συνάντηση, όπως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ», λέει ο Ράτι. Σε αυτή τη φαντασία η πανδημία θεωρείται συχνά ότι δημιουργήθηκε σκόπιμα.

Στις πεποιθήσεις ότι ο κόσμος πρέπει αναγκαστικά να μεταμορωθεί μπορούν να ενταχθούν οι πιο διαφορετικοί ισχυρισμοί. Για παράδειγμα, από μια έκκληση για συχνότερη χρήση αυτοκινήτων μαζί με άλλους, γνωστή ως Sharing Economy, προκύπτει το ψέμα ότι το WEF θέλει να απαγορεύσει τα ιδιωτικά αυτοκίνητα. Η ύπαρξη του λόγου του WEF στη στολή των αστυνομικών της Ελβετίας οι συνωμότες βλέπουν την απόδειξη, ότι το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ διατηρεί δική του αστυνομία όπως ένα κράτος. «Τελικά όλες οι αφηγήσεις συνωμοσίας έχουν ως στόχο να κάνουν τους ανθρώπους να υποφέρουν και υπονοούν ότι η ελίτ πρόκειται να εφαρμόσει ο,τιδήποτε ενάντια στη θέληση του λαού", λέει ο πολιτικός επιστήμονας Ράτι.

Άλλο συνωμοσιολογία, άλλο τεκμηριωμένη κριτική

Έτσι, η «Μεγάλη Επαναφορά» θεωρείται σαν μια επικαιροποίηση των υπαρχουσών ιδεολογιών συνωμοσίας. Στο επίκεντρο της παραπληροφόρησης βρίσκεται ιδιαίτερα ο Γερμανός ιδρυτής του WEF Κλάους Σβαμπ. «Η προσωποποίηση μιας θεωρίας συνωμοσίας εντάσσεται στην κοσμοθεωρία του καλού και του κακού», λέει η ψυχολόγος Λότε Πούμερερ από το Ινστιτούτο Λάιμπνιτς για τα Μέσα Ενημέρωση Γνώσης στο Τίμπινγκεν.  Ένας ψεύτικος λογαριασμός στο Twitter με το όνομα του Σβαμπ, για παράδειγμα, ανακοίνωσε ότι μόνο οι εμβολιασμένοι θα λάμβαναν δέματα τροφίμων σε περίπτωση ελλείψεων. Μια ελεύθερα επινοημένη δήλωση.  Άλλοτε ο πατέρας του Σβαμπ λέγεται ότι ήταν έμπιστος του Αδόλφου Χίτλερ, άλλοτε λέγεται ότι ο ίδιος ο οικονομολόγος ανήκει στην τραπεζική οικογένεια των Ρότσιλντ. Ένα αντισημιτικό κρυπτογράφημα για Εβραίους ηγέτες που υποτίθεται ότι δρουν μυστικά. Αλλά οι ασαφείς ιδέες μπορούν να έχουν μερικές φορές πραγματικές συνέπειες. «Στην έρευνα βλέπουμε ότι οι θεωρίες συνομωσίας οδηγούν σε μεγαλύτερη αμφισβήτηση της πολιτικής» λέει η Πούμερε. «Οι οπαδοί της συνομωσιολογίας εμπιστεύονται λιγότερο άλλους ανθρώπους και συμμορφώνονται λιγότερο με τις κοινωνικές νόρμες. Και αυτό έχει συνέπειες για την κοινωνική συνοχή».  

Αλλά δεν σημαίνει ότι όλη η δυσαρέσκεια απέναντι στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ ισοδυναμεί απαραίτητα με μύθο. «Είναι σημαντικό να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στις ιδεολογίες συνομωσίας και τη κριτική» επισημαίνει ο πολιτικός επιστήμονας Ράτιε. «Κριτική στους ηγέτες και ισχυρούς είναι σημαντική για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Δεν πρέπει να μειώνει την πολυπλοκότητα των γεγονότων σε τέτοιο βαθμό ώστε να πρόκειται τελικά μόνο για μια συνομωσία απέναντι στις ελίτ. «Υπάρχει ένα πυρήνας θεωριών συνομωσίας που λέει ότι οι πράξεις καθορίζονται πάντοτε από κακόβουλες προθέσεις» υποστηρίζει η ψυχολόγος. «Αυτό διαφέρει από την τεκμηριωμένη κριτική που βασίζεται σε γεγονότα και θέλει να επιφέρει αλλαγές».

Τέλος της παγκοσμιοποίησης;

Τόσο πολλές παγκόσμιες κρίσεις έχει να βιώσει ο κόσμος εδώ και δεκαετίες, σύμφωνα με έρευνα του WEF. Σε σχετική έκθεση αναφέρονται μεταξύ άλλων ο πληθωρισμός, το κόστος ζωής, οι κοινωνικές αναταραχές, οι γεωοικονομικές αντιπαραθέσεις, το χρέος, η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης, η ανάπτυξη δυνητικά επικίνδυνων τεχνολογιών και ο κίνδυνος πυρηνικού πολέμου. Όπως κάθε χρόνο, το WEF έχει προσκαλέσει περισσότερους από 1.200 εμπειρογνώμονες, ηγέτες από την πολιτική και την επιχειρηματικότητα να κατατάξουν τους παράγοντες που θεωρούν ως τους μεγαλύτερους κινδύνους, κατά τη δική τους άποψη. Όλα αυτά από τη Δευτέρα στο Cologny κοντά στη Γενεύη, που είναι και η κύρια έδρα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός.

Βερόνικα Φέλινγκερ/dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου