Ναζί και πνευματικά δικαιώματα

Ο Γιόζεφ Γκέμπελς, υπουργός Προπαγάνδας κατά τη ναζιστική περίοδο, είχε μεγάλα σχέδια. Η πολιτιστική ζωή στη Γερμανία έπρεπε να λάβει τη μορφή που οραματίζονταν οι εθνικοσοσιαλιστές. Με άλλα λόγια αυτό σήμαινε ότι εβραίοι και εκπρόσωποι της επονομαζόμενης «εκφυλισμένης τέχνης» δεν είχαν θέση στην δικτατορία του Αδόλφου Χίτλερ. Έτσι ο Γκέμπελς έθεσε τα θεμέλια για την «κάθαρση» της γερμανικής πολιτιστικής ζωής.

Με την εταιρία εκμετάλλευσης πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων STAGMA δημιουργείται για πρώτη φορά στη Γερμανία ένα ενιαίο κέντρο είσπραξης πνευματικών δικαιωμάτων, όποτε παιζόταν ένα μουσικό κομμάτι σε κέντρα, συναυλίες ή το ραδιόφωνο. Για τους καλλιτέχνες η σημαντικότερη πηγή εσόδων.

Το Επιμελητήριο Γερμανικής Μουσικής υπό τον τότε πρόεδρό του, τον συνθέτη Ρίχαρντ Στράους, έθεσε ωστόσο ένα σημαντικό κανόνα που δρομολογούσε τον αποκλεισμό των εβραίων μουσικών από την γερμανική πολιτιστική ζωή: «Οι μη άριοι δεν είναι κατά κανόνα οι κατάλληλοι φορείς και διαχειριστές γερμανικών πολιτιστικών αγαθών». Στην πράξη αυτό συνεπάγονταν τον αποκλεισμό περίπου 8.000 εβραίων μουσικών από το επάγγελμά τους. Μέχρι το τέλος του 1936 όλοι οι εβραίοι μουσικοί είχαν αποκλειστεί από το Επιμελητήριο Γερμανικής Μουσικής.

Αναζήτηση κληρονόμων στο εξωτερικό

Τι γινόταν όμως με τα πνευματικά δικαιώματα όταν οι εβραίοι μουσικοί εγκατέλειπαν την Γερμανία και έφευγαν στο εξωτερικό; Όλα τα συμβόλαια που είχαν με το Επιμελητήριο ακυρώνονταν. Ακόμα όμως και σε καιρό πολέμου η STAGMA είχε έσοδα δεκάδων χιλιάδων ευρώ από εβραίους μουσικούς και συνθέτες που είχαν μεταναστεύσει. Χρήματα που διοχετεύονταν στα δημόσια ταμεία.

Μετά το τέλος του πολέμου η STAGMA τέθηκε υπό την εποπτεία των συμμάχων. Μετονομάστηκε σε GEMA, η οποία υπάρχει ακόμα και σήμερα. Σύμφωνα πάντως με την ίδια, η GEMA αναζήτησε με τη βοήθεια μεταναστευτικών οργανώσεων τους κληρονόμους συνθετών και μουσικών που ζούσαν στο εξωτερικό για να τους αποδώσει όσα χρήματα από πνευματικά δικαιώματα τους ανήκαν. Όμως τα χρήματα αυτά δεν ήταν πολλά αν αναλογιστούμε ότι έργα εβραίων συνθετών δεν παρουσιάζονταν στη ναζιστική Γερμανία. Συνεπώς δεν προέκυπταν χρήματα από πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα. Μια ακόμα ζημιά που δεν επανορθώνεται.

Marc Lüpke / Στέφανος Γεωργακόπουλος

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης