Μπερλουσκόνι, βίος και πολιτεία

«Berlusconi o morte» («Μπερλουσκόνι ή θάνατος») έγραφαν τα πανό που ύψωναν στα γήπεδα οι οπαδοί της Μίλαν στα ποδοσφαιρικά ντέρμπι της δεκαετίας του '80. Προφανής αντιγραφή του «Roma o morte» που είχε διακηρύξει ο Μουσολίνι το 1922 στην Πορεία προς τη Ρώμη, αντιγράφοντας με τη σειρά του τον Γκαριμπάλντι. Μεγαλομανία; Πρωτοφανής συγκέντρωση εξουσίας; Κρυφές συμπάθειες προς την Ακροδεξιά; Όλα αυτά τα ερωτήματα συνόδευαν τον Μπερλουσκόνι μέχρι το τέλος.

Πρωτεργάτης της ιδιωτικής τηλεόρασης

Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι έλεγε ότι ήταν αυτοδημιούργητος και έβγαζε μεροκάματα παίζοντας πιάνο σε κρουαζιερόπλοια. Γρήγορα όμως έγινε γνωστός ως μεγαλοεργολάβος και ιδιοκτήτης δύο ολόκληρων «δορυφορικών πόλεων» του Μιλάνου. Οι (ανεπίσημοι) βιογράφοι του, Τζιάν Αντόνιο Στέλα και Σέρτζιο Ρίτσο, θα τον κατηγορήσουν για προνομιακές σχέσεις με τη Μαφία. Πολλά έχουν γραφτεί, τίποτε δεν είχε αποδειχθεί. H επίσημη εκδοχή της ιστορίας είναι ότι το 1961, σε ηλικία μόλις 25 ετών, ο Μπερλουσκόνι έπεισε τον Κάρλο Ροσίνι, προϊστάμενο της τράπεζας στην οποία εργαζόταν ο πατέρας του, να τον εμπιστευθεί και να του δανείσει τα κεφάλαια που χρειαζόταν για να ιδρύσει την πρώτη του κατασκευαστική εταιρεία, την Cantieri Riuniti Milanesi.

Το 1976 το Ιταλικό Συνταγματικό Δικαστήριο θα σπάσει το μονοπώλιο της RAI επιτρέποντας την ιδιωτική τηλεόραση, αλλά μόνο για σταθμούς τοπικής εμβέλειας. Ο νεόκοπος καναλάρχης Μπερλουσκόνι, αλλά και οι πανίσχυροι την εποχή εκείνη εκδοτικοί όμιλοι Ριτσόλι, Ρουσκόνι και Μοντατόρι παρακάμπτουν τους περιορισμούς με ένα τέχνασμα: Ιδρύουν ή αγοράζουν σταθμούς τοπικής εμβέλειας, οι οποίοι μεταδίδουν ταυτόχρονα το ίδιο πρόγραμμα σε κασέτα, ακόμη και τις ίδιες διαφημίσεις. Είναι ένας αγώνας δρόμου, στον οποίο ο Μπερλουσκόνι θα βγει νικητής.

Τo 1988 το γερμανικό περιοδικό Medienmagazin εκτιμά ότι ο Μπερλουσκόνι οφείλει την επιτυχία του σε μία σειρά από συγκριτικά πλεονεκτήματα: Επενδύει πιο πολύ και πιο γρήγορα. Ποντάρει σε ξεχωριστές τηλεοπτικές σειρές, όπως το «Ντάλας» ή «Τα πουλιά πεθαίνουν τραγουδώντας». Δίνει πλουσιοπάροχα συμβόλαια σε τηλεοπτικούς αστέρες της εποχής, όπως η Ραφαέλα Καρά και ο βετεράνος Μάικ Μπουντζόρνο. Παράλληλα όμως προσφέρει διαφημιστικά πακέτα σε ανταγωνιστικές τιμές.

Συν τοις άλλοις επενδύει στο ποδόσφαιρο. Στα χέρια του Μπερλουσκόνι και του εκκεντρικού προπονητή Αρίγκο Σάκι η ομάδα της Μίλαν ενισχύεται με το «διαστημικό» ολλανδικό τρίο Γκούλιτ-Ράικαρντ-Φαν Μπάστεν. Όχι μόνο βγαίνει από τη σκιά της ιστορικής Ίντερ, αλλά αναδεικνύεται κορυφαία ομάδα στην Ευρώπη. Το αργότερο μετά από το εμφατικό 5-0 επί της Ρεάλ Μαδρίτης για τα ημιτελικά του Champions League το 1989, οι ποδοσφαιρόφιλοι παραμιλούν για τη Μίλαν του Μπερλουσκόνι.

Προνομιακές σχέσεις με Κράξι

Στο απόγειο της επιχειρηματικής σταδιοδρομίας του, στα τέλη της δεκαετίας του '80, ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι διευθύνει περίπου 150 επιχειρήσεις- μεταξύ αυτών τα ιταλικά τηλεοπτικά δίκτυα Canale5 και Rete4, το γαλλικό La Cinq, το γερμανικό Tele 5. Τον αποκαλούν «cavaliere» («ιππότη»), αλλά και «Sua Emittenza», λογοπαίγνιο που βασίζεται στις λέξεις «emittente» («τηλεοπτικός σταθμός» ή «πομπός») και «Sua Eminenza», που είναι η συνήθης προσφώνηση για έναν καρδινάλιο στην Ιταλία.

Όλα αυτά μάλλον δεν θα συνέβαιναν χωρίς τις πολιτικές «πλάτες» του αμφιλεγόμενου σοσιαλιστή πρωθυπουργού Μπετίνο Κράξι. Γιατί το 1984, όταν τοπικά δικαστήρια στη Ρώμη, το Τορίνο και την Πεσκάρα απαγόρευαν τη λειτουργία των τηλεοπτικών σταθμών ιδιοκτησίας Μπερλουσκόνι επικαλούμενα την παλαιότερη ετυμηγορία του Συνταγματικού Δικαστηρίου, η κυβέρνηση Κράξι προχώρησε σε ειδική νομοθετική ρύθμιση που παρέτεινε «προσωρινά» το καθεστώς λειτουργίας της ιδιωτικής τηλεόρασης. Και, ως γνωστόν, ουδέν μονιμότερο του προσωρινού. 

Πολύ αργότερα ο Κράξι κατηγορείται για διαφθορά και καταδικάζεται ερήμην για παράνομη χρηματοδότηση από τον όμιλο Fininvest του Μπερλουσκόνι. Θα διαφύγει στην Τυνησία, όπου πεθαίνει αυτοεξόριστος το 2000. Ο Μπερλουσκόνι δεν θα τον ξεχάσει. Το 2010 είναι ένας από τους ελάχιστους πολιτικούς που εμφανίζονται στη Γερουσία σε πολιτικό μνημόσυνο για τον Κράξι, τον οποίο εκθειάζει ως «φίλο», αλλά και ως «εξιλαστήριο θύμα» για την πολιτική και θεσμική κρίση της Ιταλίας.

Ο Μπερλουσκόνι ως πόλος ...σταθερότητας

Εννοείται πως ο Μπερλουσκόνι βλέπει τον εαυτό του ως ιδανική λύση για την υπέρβαση της κρίσης. Άλλωστε η επιχείρηση κάθαρσης «Mani Pulite» («Καθαρά Χέρια») του εισαγγελέα Αντόνιο ντι Πιέτρο είχε εκτοπίσει όχι μόνο τον σοσιαλιστή Μπετίνο Κράξι, αλλά και τον ιστορικό ηγέτη της Χριστιανοδημοκρατίας Τζούλιο Αντρεότι. Ο Μπερλουσκόνι καλύπτει το κενό με την Forza Italia, μία καθαρά προσωποπαγή πολιτική παράταξη. Αν κατάφερε να δημιουργήσει έναν κορυφαίο επιχειρηματικό όμιλο στην Ιταλία και την καλύτερη ποδοσφαιρική ομάδα στην Ευρώπη, γιατί να μην επιτύχει ένα ακόμη «θαύμα», εξασφαλίζοντας κυβερνητική σταθερότητα σε μία χώρα που αλλάζει πρωθυπουργούς σαν τα πουκάμισα;

«Un nuovo miracolo italiano», ένα «νέο ιταλικό θαύμα» ήταν το σύνθημα του Καβαλιέρε στην πρώτη του εκλογική αναμέτρηση το 1994. Ο συνιδρυτής της Forza Italia, Μαρτσέλο ντελ' Ούτρι (ο οποίος το 2004 θα καταδικαστεί για σχέσεις με τη Μαφία), προειδοποιούσε ότι «ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι μπήκε στην πολιτική για να προασπίσει τα επιχειρηματικά του συμφέροντα», αλλά οι Ιταλοί αδιαφορούσαν. Αν μη τι άλλο, έλεγαν πολλοί, ο Μπερλουσκόνι δεν έγινε πολιτικός για να πλουτίσει, καθώς ήταν ήδη δισεκατομμυριούχος.

Εάν η σταθερότητα ήταν το ζητούμενο, η ιστορία θα δικαιώσει τον Καβαλιέρε. Γιατί η ιστορία θα γράψει ότι στην περίοδο 2001-2005 η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι ήταν η πρώτη στη μεταπολεμική ιστορία της Ιταλίας που έβγαλε ολόκληρη τετραετία. Αλλά για να συμβεί αυτό, ο Μπερλουσκόνι πέρασε από σαράντα κύματα. Έγινε πρωθυπουργός το 1994, παραιτήθηκε αιφνιδιαστικά λίγο αργότερα, συμμάχησε με τον ακροδεξιό Τζιανφράνκο Φίνι (τον οποίο όμως στη συνέχεια εξουδετέρωσε πολιτικά) προκαλώντας την μήνιν πολλών ψηφοφόρων. Αντιμετώπισε τουλάχιστον 30 αγωγές και μηνύσεις στη διάρκεια της πολιτικής του σταδιοδρομίας.

Αναμφισβήτητα έδειξε ικανότητες. Η μετριοφροσύνη δεν ήταν μία από αυτές. «Με κάθε ειλικρίνεια σας λέω ότι είμαι ο καλύτερος πρωθυπουργός των τελευταίων 150 ετών» δήλωνε ο Καβαλιέρε το 2009, στην ...τέταρτη θητεία του ως πρωθυπουργός