Μνήμες του πολέμου της Αλγερίας στη σημερινή Γαλλία

Πέρυσι το καλοκαίρι ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν ανέθεσε στον έγκριτο ιστορικό Μπενζαμέν Στορά να συντάξει έκθεση για τα γεγονότα του πολέμου της Αλγερίας και τις αποτυπώσεις του σήμερα στη γαλλική κοινωνία αλλά και στις διμερείς σχέσεις Γαλλίας-Αλγερίας. Πλέον η έκθεση με τίτλο «Ζητήματα μνήμης σχετικά με την αποικιοκρατία και τον πόλεμο της Αλγερίας» έχει δοθεί στη δημοσιότητα. Με αφορμή τη συγκεκριμένη έκθεση ο Γάλλος ιστορικός κλήθηκε επίσης να προτείνει ιδέες για την διαχείριση του δύσκολου ιστορικού κεφαλαίου των γαλλο-αλγερινών σχέσων, κάτι που μέχρι σήμερα αποτελεί ταμπού.

Σχεδόν 60 χρόνια μετά

«Χρειάζονται θαρραλέες πολιτικές κινήσεις» εκτιμά ο Μπενζαμέν Στορά, ο οποίος ερευνά εδώ και χρόνια την ιστορία της αποικιοκρατίας στη βόρεια Αφρική και τα επακόλουθά της. Ειδικότερα εστιάζει στον πόλεμο της Αλγερίας, οι συνέπειες του οποίου παραμένουν μέχρι σήμερα εμφανείς. Ενδιαφέρον έχει ότι στη Γαλλία ένας στους δέκα έχει στο άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον απτές μνήμες από τον πόλεμο στην Αλγερία.

Σχεδόν 60 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου η ιστορική μνήμη μοιάζει ακόμη να «αιμορραγεί», ανέφερε χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του στον ραδιοφωνικό σταθμό France Inter o Στορά. Ο ίδιος χαρτογραφεί μάλιστα τους «απογόνους» του πολέμου της Αλγερίας και σημειώνει σχετικά: «Στο εσωτερικό της γαλλικής κοινωνίας υπάρχουν ακόμη πολλές και διαφορετικές ομάδες: Οι Ευρωπαίοι που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Αλγερία, έπειτα πάνω από ένα εκατομμύριο στρατιώτες, μεταξύ των οποίων πολλοί Αλγερινοί μουσουλμάνοι, που πολέμησαν μαζί με τους Γάλλους και φυσικά οι πολλοί Αλγερινοί μετανάστες, τα παιδιά και τα εγγόνια τους».

Η επώδυνη ιστορική επεξεργασία της αποικιοκρατίας

Σύντομα αναμένονται στη Γαλλία πολλές επετειακές εκδηλώσεις για το τέλος του πολέμου της Αλγερίας, γεγονός που θα ξυπνήσει και πάλι μνήμες από το παρελθόν. Όπως μνήμες από την αιματηρή κατάπνιξη διαδήλωσης Αλγερινών στο Παρίσι το 1961, που οδήγησε στη δολοφονία διαδηλωτών από αστυνομικούς στον Σηκουάνα ή από το τέλος του πολέμου και την κήρυξη της ανεξαρτησίας της Αλγερίας το 1962. Το γαλλικό κράτος επί σειρά ετών εμπόδισε την επεξεργασία του αιματηρού αυτού ιστορικού κεφαλαίου. Ο Μπενζαμέν Στορά κάνει λόγο για «οργανωμένη» απώλεια της συλλογικής μνήμης. Σε αυτό συνέβαλαν μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τον ιστορικό, οι πολυάριθμοι νόμοι για χορήγηση αμνηστίας, γεγονός που απέτρεψε την τιμωρία υπαιτίων για βασανιστήρια και υπερβολική βία κατά τη διάρκεια του πολέμου. Έτσι και το έργο των ιστορικών ήταν ιδιαίτερα δύσκολο στην 5η Γαλλική Δημοκρατία.

«Οι ερευνητές πρέπει επιτέλους να αποκτήσουν πρόσβαση στα αρχεία» αναφέρει ο Στορά. «Οι πυρηνικές δοκιμές των Γάλλων στη Σαχάρα -ακόμη και μετά την ανεξαρτησία της Αλγερίας – πρέπει να διερευνηθούν. Επίσης μέχρι σήμερα δεν έχει διασαφηνιστεί τι συνέβη με τους αγνοούμενους του πολέμου της Αλγερίας. Αυτό εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί ένα οδυνηρό κεφάλαιο για πολλές οικογένειες Αλγερινών αλλά και Ευρωπαίων».

Από την πλευρά του το γαλλικό προεδρικό μέγαρο ανέφερε με αφορμή τη νέα έκθεση: «Είναι καιρός να δούμε την ιστορία κατάματα». Στόχος του Γάλλου προέδρου Μακρόν είναι η συμφιλίωση Γαλλίας και Αλγερίας και για τον λόγο αυτό σχεδιάζει ήδη σειρά συμβολικών κινήσεων. Ωστόσο δεν φαίνεται η Γαλλία να ζητά ευθέως «συγγνώμη», κάτι που η Αλγερία αξιώνει επιτακτικά εδώ και χρόνια από την πρώην αποικιοκρατική δύναμη. Αλλά απέναντι σε μια τέτοια «πολιτική μεταμέλειας» και ο Μπενζαμέν Στορά φαίνεται να έχει ενδοιασμούς: «Μια τέτοια μεταμέλεια αποτελεί παγίδα, προκειμένου να μην αντιμετωπισθεί η ιστορική πραγματικότητα». Αντ´ αυτού ο Στορά προτείνει στην έκθεσή του τη σύσταση μιας κοινής γαλλο-αλγερινής επιτροπής «Μνήμης και Αλήθειας» (Mémoire et Vérité), παρόμοιας με την «Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης» που είχε συσταθεί στη Νότια Αφρική.

Κάθριν Χοντλ, Παρίσι

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη