Μαύρες τήβεννοι, φαιό φρόνημα

Πρώτα ήταν εισαγγελέας σε ειδικό δικαστήριο στο Ίνσμπρουκ, στη συνέχεια ανώτερος υπάλληλος στο υπουργείο Δικαιοσύνης της νεαρής ακόμα Δυτικής Γερμανίας: ο Έντουαρντ Ντρέερ ανήκει στους ναζί εκείνους δικαστικούς που μετά το 1945 έκαναν πάλι γρήγορα καριέρα. Δεν είχε λόγο να φοβηθεί μήπως πέσει στα χέρια της δικαιοσύνης. Είχε φροντίσει ο ίδιος μέσα στο υπουργείο, ώστε χιλιάδες δικαστές του ναζιστικού καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου, να παραμείνουν ατιμώρητοι. Κι αυτό παρά το ότι η ιστορική έρευνα πιστοποιεί ότι είχε ζητήσει προ του 1945 σε 17 περιπτώσεις τη θανατική ποινή βάσει της ναζιστικής ιδεολογίας.

Η «περίπτωση Ντρέερ» είναι συμβολική για όσα ανακάλυψε ανεξάρτητη επιτροπή ιστορικών στα αρχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης μετά από τετραετή έρευνα. Ανάμεσα στη ναζιστική δικαιοσύνη και το υπουργείο Δικαιοσύνης τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια υπήρχε σε μεγάλο βαθμό συνέχεια στο επίπεδο της στελέχωσης.

Το σύστημα άλλαξε, οι δικαστές του όχι

Προχθές παρουσιάστηκε στο Βερολίνο ο «φάκελος Ρόζενμπουργκ», όπως ονομάστηκε το πόρισμα της επιτροπής από την πρώτη έδρα του μεταπολεμικού υπουργείου Δικαιοσύνης στη Βόννη. Ο Μάνφρεντ Γκερτεμάκερ, μέλος της επιτροπής και καθηγητής Νεώτερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Πότσδαμ, αναφέρει ότι οι «φαιές» σταδιοδρομίες στη μεταπολεμική Γερμανία ήταν αναρίθμητες: «Σε ορισμένα τμήματα του υπουργείου όλοι στην ουσία είχαν ναζιστικό παρελθόν.» Οι αριθμοί τα λένε όλα: από 170 νομικούς που εργάζονταν μετά τον πόλεμο σε ηγετικές θέσεις του υπουργείου οι ενενήντα είχαν διατελέσει μέλη του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος και 34 ήταν μάλιστα μέλη της παραστρατιωτικής οργάνωσης SA.

Το πόρισμα της επιτροπής εξήραν τόσο ο νυν υπ. Δικαιοσύνης Χάικο Μάας (SPD) όσο και η προκάτοχός του Ζαμπίνε Λοϊτχόισερ-Σναρενμπέργκερ (FDP) που είχε αναλάβει την πρωτοβουλία για τη σύστασή της το 2012.

Όταν η δικαιοσύνη αμνηστεύει εαυτήν

Σύμφωνα με τους ιστορικούς η άλωση της μεταπολεμικής δικαιοσύνης από τους ναζί είχε πολιτικές συνέπειες. Οι πρώην δικαστές του Χίτλερ έκαναν ό, τι περνούσε από το χέρι τους για να υπονομεύσουν τη δίωξη των ναζιστικών εγκλημάτων. «Η δικαιοσύνη», υποστηρίζει ο καθηγητής Γκερτεμάκερ, «αμνήστευσε κατά κάποιον τρόπο συλλογικά τον εαυτό της. Υπήρχε μάλιστα στο υπουργείο Δικαιοσύνης ειδικό τμήμα που προειδοποιούσε εγκληματίες ναζί, οι οποίοι ζούσαν στο εξωτερικό, εάν διέτρεχαν κίνδυνο δίωξης.» Θρασύτατοι υπήρξαν οι πρώην ναζί δικαστικοί, ιδίως όταν επρόκειτο να εμποδίσουν τη δική τους δίωξη. Κορυφαίοι νομικοί, όπως ο Έντουαρντ Ντρέερ, προωθούσαν νομοθετικές τροπολογίες που οδηγούσαν σε γρήγορη παραγραφή των ναζιστικών εγκλημάτων.

Τέλος οι πρώην ναζί δικαστικοί φρόντισαν ώστε να μην αποναζιστικοποιηθεί η νομοθεσία, όπου αυτό ήταν εφικτό. Ένα παράδειγμα η περίφημη παράγραφος 175 που ποινικοποιούσε την ομοφυλοφιλία και στη Γερμανία καταργήθηκε οριστικά μόλις το 1994. Τα «φαιά» στελέχη του υπ. Δικαιοσύνης πολεμούσαν λυσσαλέα κάθε προσπάθεια αποποινικοποίησης. Βάσει της παραγράφου 175 καταδικάστηκαν συνολικά 50.000 ομοφυλόφιλοι, οι οποίοι τώρα έχουν σοβαρές πιθανότητες να ζητήσουν αποζημιώσεις για την αδικία που τους έγινε.

Ρίχαρντ Φουξ/ Σπύρος Μοσκόβου