Μαντέλα, ο αγωνιστής

«Ρολιλάλα» είχε βαφτίσει τον Νέλσον ο πατέρας του, αρχηγός του χωριού Μβέζο στην επαρχία Τρανσκάι της Ν. Αφρικής, τον Ιούλιο του 1918. «Ρολιλάλα» στην τοπική διάλεκτο σημαίνει «ταραχοποιός». Και ο Νέλσον Μαντέλα έμελλε να επιβεβαιώσει τον πατέρα του, καθώς όχι απλώς τάραξε, αλλά και ανέτρεψε το μισητό καθεστώς του νοτιοαφρικανικού απαρτχάιντ. Οι συμπατριώτες του τον αποκαλούσαν τιμητικά «Μαντίμπα», ονομασία που προέρχεται από τη φυλή, στην οποία ανήκε.

«Είμαι έτοιμος να πεθάνω» είχε αναφωνήσει ο Μαντέλα μπροστά στους δικαστές του απαρτχάιντ το 1964 μετά από αγόρευση τεσσάρων ωρών. Τα λόγια εκείνα άφησαν εποχή. Το νοτιοαφρικανικό καθεστώς τον είχε παραπέμψει σε δίκη, θεωρώντας τον υπεύθυνο για 150 επιθέσεις και «πράξεις σαμποτάζ» και απειλώντας τον με ισόβια κάθειρξη, αλλά ο Νέλσον Μαντέλα δεν φοβήθηκε να αναμετρηθεί με τη μοίρα του. Έμεινε στη φυλακή για 27 ολόκληρα χρόνια.

Ένοπλος αγώνας κατά του απαρτχάιντ

Ο Μαντέλα πέρασε μία προνομιακή παιδική ηλικία και ήδη από το πανεπιστήμιο έδωσε το «παρών» στον αντιρατσιστικό αγώνα. Το 1944 γίνεται μέλος του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου, αλλά μετά από 4 χρόνια, το 1948, το «Εθνικό Κόμμα» αναλαμβάνει την εξουσία στη Ν. Αφρική, θεσμοθετώντας επισήμως το ρατσιστικό καθεστώς του απαρτχάιντ. Ο Μαντέλα δίνει τον προσωπικό του αγώνα ελευθερίας, αποκτά εργασιακή εμπειρία σε εβραϊκό δικηγορικό γραφείο και λίγο αργότερα ιδρύει το πρώτο γραφείο μαύρων δικηγόρων του Γιοχάνεσμπουργκ.

Πρωτοστατεί στις κινητοποιήσεις κατά του ρατσισμού και το 1961, μετά την απαγόρευση του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου, ιδρύει μία ριζοσπαστική οργάνωση νεολαίας με τη χαρακτηριστική ονομασία «Δόρυ του έθνους». Με ηγετική φυσιογνωμία και εκπαιδευμένος στις πολεμικές τέχνες, ο Μαντέλα προχωρεί σε ένοπλες επιθέσεις εναντίον κρατικών εγκαταστάσεων. Το 1962 φεύγει κρυφά στο εξωτερικό, αναζητώντας χρηματοδότες για τη στρατολόγηση μαχητών κατά του καθεστώτος, αλλά μετά την επιστροφή του συλλαμβάνεται, δικάζεται και φυλακίζεται στις φυλακές του Ρόμπεν Άιλαντ, τις αποκαλούμενες «νοτιοαφρικανικό Αλκατράζ». Η πολυετής φυλάκιση θα βλάψει ανεπανόρθωτα την όρασή του, αλλά ο Μαντέλα θα αφήσει τα ίχνη του και στις φυλακές, ιδρύοντας το «Πανεπιστήμιο του Ρόμπεν Άιλαντ» και διδάσκοντας σε συγκρατούμενους γραφή και ανάγνωση.

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ της Αφρικής

Το 1985 ο Μαντέλα αρνείται να αποκηρύξει τη βία για να γλυτώσει τη φυλακή, αλλά μετά από μυστικές διαπραγματεύσεις το καθεστώς συναινεί τελικά στην αποφυλάκισή του το 1990, μετά από 27 χρόνια κάθειρξης. Τον «Μαντίμπα» υποδέχονται πλήθη οπαδών κι εκείνος τους ευχαριστεί και τους παροτρύνει, λέγοντας: «Στέκομαι μπροστά σας, γεμάτος χαρά και υπερηφάνεια. Είμαστε ελεύθεροι». Ο αγώνας για την κατάργηση του απαρτχάιντ θα δικαιωθεί το 1994 και στις εκλογές που ακολουθούν, ο Νέλσον Μαντέλα αναδεικνύεται ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της χώρας.

Η συμφιλίωση μαύρων και λευκών αποτελεί εφεξής την κύρια αποστολή του, όπως και η διαλεύκανση εγκλημάτων του απαρτχάιντ από ειδική επιτροπή, την οποία είχε ιδρύσει ο Μαντέλα από κοινού με τον Νοτιοαφρικανό επίσκοπο Ντέσμοντ Τούτου. Αποχωρώντας από την ενεργό πολιτική το 1999, θα αφοσιωθεί στο ίδρυμά του για την παροχή βοήθειας σε κοινωνικά αδύναμους και πάσχοντες από AIDS, για τους οποίους ο ίδιος θα πει: «Οι Νοτιοαφρικανοί τίμησαν τον αγώνα κατά του απαρτχάιντ, αλλά σήμερα έχουν μπροστά τους μία μεγαλύτερη απειλή». Ένα από τα θύματα της ασθένειας θα είναι και ο δευτερότοκος γιος του, Μαγκάτο, που έχασε τη ζωή του το 2005, σε ηλικία 54 χρονών. Αλλά ο διάδοχός του Μαντέλα, Τάμπο Μπέκι, δεν θα επιδείξει τον ίδιο ζήλο στον αγώνα κατά του AIDS, ούτε και στις προσπάθειες για την καταπολέμηση της φτώχειας στη Ν. Αφρική. Το προεκλογικό σλόγκαν του 1994 «Καλύτερη ζωή για όλους» δεν θα γίνει πραγματικότητα, παρά μόνο για μία μικρή ελίτ μαύρων στελεχών. Η μάστιγα της διαφθοράς, η σκιά της εγκληματικότητας και η απειλή της ανεργίας δεν έχουν εκλείψει μέχρι σήμερα.

Οι Νοτιοαφρικανοί χάνουν μία ηθική πυξίδα

Στη διεθνή σκηνή ο Νέλσον Μαντέλα αξιοποίησε τη δημοτικότητά του ως διαμεσολαβητής, για παράδειγμα στον εμφύλιο πόλεμο του Μπουρούντι, ενώ την ίδια στιγμή άσκησε έντονη κριτική στην πολιτική που ακολουθούσαν οι ΗΠΑ και η Μ.Βρετανία στο Ιράκ. Συνέβαλε αποφασιστικά στην διοργάνωση, για πρώτη φορά, του παγκοσμίου κυπέλου ποδοσφαίρου στην αφρικανική ήπειρο. Αλλά μετά τον τραγικό θάνατο της δισέγγονής του Ζενάνι σε τροχαίο το 2010, η υγεία του άρχισε να κλονίζεται όλο και περισσότερο. Και οι φήμες άρχισαν να πληθαίνουν, όταν ο Μαντέλα αποτραβήχτηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στο χωριό Κούνου.

Με τον θάνατο του Νέλσον Μαντέλα χάνεται ένας μεγάλος ηγέτης και αγωνιστής της ελευθερίας. Η πατρίδα του έχασε μία ηθική πυξίδα, έστω και αν τον τελευταίο καιρό ο Μαντέλα απέφευγε να σχολιάζει τα μεγάλα διεθνή ζητήματα. Και ο φόβος ενισχύεται, ότι, χάνοντας τον ηγέτη του, το Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο μπορεί να διολισθήσει στον δρόμο που ακολούθησαν τα περισσότερα απελευθερωτικά κινήματα της Αφρικής: τον δρόμο της κατάχρησης εξουσίας και της διαφθοράς.

Ludger Schadomsky / Γιάννης Παπαδημητρίου

Υπεύθ.σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη