Μία δίκη στις ΗΠΑ προκαλεί νευρικότητα στην Άγκυρα

Ο τουρκοϊρανός έμπορος χρυσού Ρεζά Ζαράμπ πέταξε στις 19 Μαΐου 2016 στο Μαϊάμι με την οικογένειά του απλά και μόνο για να επισκεφθούν τη Disney World. Μετά την προσγείωσή του όμως τον περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη: οι αμερικανικές αρχές τον συνέλαβαν. Σύμφωνα με τις αμερικανικές εισαγγελικές αρχές ο αμύθητος πλούτος του οφείλεται και σε αμφίβολης νομιμότητας συναλλαγές, με τις οποίες παρέκαμψε τις επιβληθείσες οικονομικές κυρώσεις κατά του Ιράν παραβιάζοντας έτσι το αμερικανικό δίκαιο. Ο 34χρονος βρίσκεται στο επίκεντρο μιας δίκης που ξεκίνησε την Τρίτη στη Ν. Υόρκη και λαμβάνει πολιτικές διαστάσεις προκαλώντας ανησυχία στα υψηλά κυβερνητικά κλιμάκια στην Τουρκία.

Αυτή η ανησυχία εντάθηκε την προηγούμενη Δευτέρα, όταν ο αρμόδιος δικαστής ανακοίνωσε ότι ο Ρεζά Ζαράμπ δεν συγκαταλέγεται πια στους εννιά κατηγορουμένους της υπόθεσης, αλλά δέχθηκε να κάνει μια συμφωνία, δήλωσε ένοχος και πλέον συμμετέχει στη δίκη ως μάρτυρας κατηγορίας. Ο Ζαράμπ πρόκειται να ισχυριστεί ότι ο συνεργός του, ο πρώην υποδιευθυντής της τουρκικής ημικρατικής τράπεζας Halkbank Μεχμέτ Χακάν Ατίλα, ήταν ο μόνος αρχιτέκτονας των ύποπτων συναλλαγών, όπως ανακοίνωσαν οι αμερικανικές εισαγγελικές αρχές. Έτσι ο Χακάν Ατίλα κάθεται μόνος στο εδώλιο της δικαστικής αίθουσας στη Ν. Υόρκη. Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι βρίσκονται στο εξωτερικό.

Κατηγορίες κατά του τούρκου πρώην υπουργού Οικονομίας

Στους κατηγορούμενους συγκαταλέγεται και ο Μεχμέτ Ζαφέρ Τσαγκλαγιάν, μέχρι το 2013 υπουργός Οικονομίας στην τουρκική κυβέρνηση με τότε πρωθυπουργό τον σημερινό πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν. Ο Ρεζά Ζαράμπ εξαπέλυσε χθες βαρύτατες κατηγορίες κατά του πρώην υπουργού, καταθέτοντας ενώπιον του αμερικανικού δικαστηρίου ότι δωροδόκησε τον Τσαγκλαγιάν, προσφέροντάς του ποσό επτά εκατομ. δολαρίων προκειμένου να τον βοηθήσει να κλείσει συμφωνίες για αγοραπωλησίες χρυσού έναντι πετρελαίου, παρακάμπτοντας έτσι τις επιβληθείσες κυρώσεις κατά του Ιράν. Όπως κατέθεσε ο Ζαράμπ, ο Μεχμέτ Ζαφέρ Τσαγκλαγιάν εισέπραξε το 50% των κερδών.

Οι αμερικανικές εισαγγελικές αρχές παραπέμπουν σε επιστολή του Ζαράμπ προς την ιρανική ηγεσία, στην οποία προσφέρει τις υπηρεσίες του στην «οικονομική τζιχάντ» κατά του «ιμπεριαλισμού», όπως γράφει. Με τη μέθοδο των αγοραπωλησιών χρυσού έναντι πετρελαίου φέρεται να εξασφάλιζε χρηματοδότηση στην κυβέρνηση της Τεχεράνης και μάλιστα κάνοντας παράνομη χρήση του αμερικανικού χρηματοοικονομικού συστήματος. Εκτός από ποινικές συνέπειες για τους κατηγορούμενους, και η Halkbank απειλείται με επιβολή υψηλού χρηματικού προστίμου στις ΗΠΑ.

Οικονομικές αλλά και πολιτικές επιπτώσεις

Αναλυτές εκτιμούσαν ήδη πριν από την έναρξη της δίκης ότι αυτή συνιστά έναν από τους παράγοντες που προκαλούν τη δραματική πτώση της αξίας της τουρκικής λίρας. Όμως η υπόθεση αυτή δεν απειλεί να πλήξει μόνο την τουρκική οικονομία, αλλά να επιβαρύνει επιπλέον και τις ήδη τεταμένες αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Η τουρκική κυβέρνηση προσπαθεί με κάθε τρόπο να δυσφημήσει τη δίκη ως «ξεκάθαρη συνομωσία κατά της Τουρκίας» και θεωρεί ότι πίσω από την υπόθεση κρύβεται το κίνημα του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο η τουρκική ηγεσία θεωρεί υποκινητή της απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία το 2016.

Ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Μπεκίρ Μποζντάγ δήλωσε σε τουρκικό τηλεοπτικό σταθμό ότι πρόκειται για «πολιτική δίκη» με στόχο να παρουσιαστεί η Τουρκία ως αυτή που «παραβιάζει τις κυρώσεις» και εν συνεχεία να επιβληθούν μέτρα εναντίον της, με απώτερο σκοπό «να καταρρεύσει η τουρκική οικονομία». Ο Μπεκίρ Μποζντάγ σχολίασε καυστικά τη μετατροπή του Ρεζά Ζαράμπ από κατηγορούμενο σε μάρτυρα κατηγορίας, κατακεραυνώνοντας το αμερικανικό δικαστικό σύστημα. Όπως είπε, «είτε μένεις στη φυλακή μέχρι να πεθάνεις είτε υπογράφεις αυτό που σου έχουν πει και σε αφήνουν ελεύθερο».

Τσαν Μεράι, Μίριαμ Σμιτ (dpa) / Άρης Καλτιριμτζής