Μία αμφιλεγόμενη κωμωδία για τους νεοναζί

Η νέα ταινία «Heil» του Γερμανού σκηνοθέτη Ντίτριχ Μπρούγκερμαν ξεκινά με ένα σοκ. Την επιγραφή «Γερμανία 1945» συνοδεύουν ένα απόσπασμα ομιλίας του Αδόλφου Χίτλερ και φρικιαστικές εικόνες με πτώματα στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλζεν. Έπειτα εμφανίζεται η φράση «Γερμανία 2015» και αμέσως μετά ένας από τους ηθοποιούς στον ρόλο του νεοναζί γράφει με σπρέι ανορθόγραφα ρατσιστικά συνθήματα πάνω σε έναν τοίχο.

Το κοινό που παρακολούθησε μία από τις πρώτες προβολές της ταινίας αντέδρασε με παγωμάρα και αμηχανία. Η αυθόρμητη απορία πολλών θεατών ήταν: «Επιτρέπεται να κάνεις κάτι τέτοιο»; Εικόνες της ναζιστικής θηριωδίας να χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο μιας κωμωδίας; Δεν προσβάλλεται έτσι η μνήμη των θυμάτων, αναρωτήθηκαν δικαίως αρκετοί. Πολλοί θεωρούν ότι η σάτιρα είναι θεμιτή και σε αυτήν την περίπτωση, μία σάτιρα όμως καυστική, που να «ενοχλεί» με ευφάνταστο, μαύρο χιούμορ.

Η ταινία δεν πετυχαίνει τον φιλόδοξο στόχο της

Το «Heil» φαίνεται να υστερεί σε αυτό το επίπεδο. Η ταινία διαδραματίζεται στο Πρίτβιτς, ένα φανταστικό χωριό της ανατολικής Γερμανίας που ελέγχεται από νεοναζί. Τον τόπο επισκέπτεται για μία βιβλιοπαρουσίαση ένας διακεκριμένος Γερμανός συγγραφέας αφρικανικής καταγωγής. Αμέσως μετά την άφιξή του ξυλοκοπείται και πέφτει θύμα απαγωγής από μια ομάδα νεοναζί. Ένα χτύπημα στο κεφάλι του προκαλεί αμνησία, με αποτέλεσμα ο συγγραφέας να προπαγανδίζει στη συνέχεια όλες τις ρατσιστικές απόψεις που του μεταφέρουν οι απαγωγείς του.

Η ταινία δεν περιορίζεται σε μια σάτιρα με αντικείμενο τους νεοναζί, αλλά επιχειρεί να διακωμωδήσει και περισσότερο ή λιγότερο συναφείς κοινοτοπίες και κακώς κείμενα στην πολιτική, την κοινωνία και τον δημόσιο διάλογο στη σημερινή Γερμανία. Όπως την αδυναμία των Αρχών να επιβάλουν την απαγόρευση του ακροδεξιού κόμματος NPD, καθώς και μία σειρά τραγικών χειρισμών που επέτρεψαν στη νεοναζιστική ομάδα NSU να προβεί σε 10 δολοφονίες αθώων ανθρώπων με σαφή ρατσιστικά και μισαλλόδοξα κίνητρα.

Η ιστορία της ακροδεξιάς βίας στη Γερμανία προσφέρει απεριόριστο υλικό σχολιασμού, που θα μπορούσε να γίνει και αντικείμενο ρεαλιστικής σάτιρας. Μιας σάτιρας με πρότυπο την εμβληματική ταινία «Ο Μεγάλος Δικτάτορας», όπου ο αξέχαστος Τσάρλι Τσάπλιν υποδύεται και παρωδεί τον Αδόλφο Χίτλερ. Δυστυχώς το «Heil» δεν στέκεται στο ύψος των περιστάσεων, καθώς δεν καταφέρνει να αποφύγει ορισμένες κοινότοπες και επιφανειακές προσεγγίσεις, με αποτέλεσμα το χιούμορ της σε πολλές περιπτώσεις να φαίνεται άνευρο και ρηχό.

Σάρα Γιούντιτ Χόφμαν / Άρης Καλτιριμτζής