«Μέρκελ - Η καγκελάριος των παγκόσμιων κρίσεων»
20 Σεπτεμβρίου 2021
«Η Άγκελα Μέρκελ θα μείνει στην ιστορία σαν μια σπουδαία Ευρωπαία ηγέτις. Κράτησε την Ευρώπη ενωμένη παρά τις πολλαπλές κρίσεις που περάσαμε» αναφέρει ο πρώην Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ στο ντοκιμαντέρ της DW (Angela Merkel-Navigating a world in crisis) για την Άγκελα Μέρκελ, με αφορμή την αποχώρησή της από την ενεργό πολιτική μετά από 16 συναπτά έτη στη διακυβέρνηση της Γερμανίας.
Στο ντοκιμαντέρ, που υπογράφει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Τόμας Χάζελ, μιλούν για τη Γερμανίδα καγκελάριο αποκλειστικά στην DW πρώην ηγέτες όπως ο Τζωρτζ Μπους, ο Τόνι Μπλερ, ο Φρανσουά Ολάντ, ο Ζαν Κλωντ Γιούνκερ, η Ντίλμα Ρούσεφ, ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, όπως επίσης πολιτικοί με κρίσιμο ρόλο σε κομβικές στιγμές, όπως ο Γιάνης Βαρουφάκης ή ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ιστορικοί και δημοσιογράφοι. Κοινό σημείο των συνεντεύξεων είναι ότι, παρά την κριτική στην καγκελάριο για συγκεκριμένες αποφάσεις της, όλοι μιλούν εν τέλει με σεβασμό για το πρόσωπό της και τη συνολική συμβολή της στην παγκόσμια πολιτική.
Καγκελάριος εν μέσω «κοσμογονικών αλλαγών»
Με τον Φρανσουά Ολάντ φαίνεται να συμφωνεί και ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ. «Είναι αξιοθαύμαστο επίτευγμα το ότι κράτησε την Ευρώπη ενωμένη στα πιο δύσκολα χρόνια της» αναφέρει για την καγκελάριο, κατά τη θητεία της οποίας έγινε και το Brexit, κάτι το οποίο η ίδια προσπάθησε να αποτρέψει, ούσα πρόθυμη να προβεί σε παραχωρήσεις στον τότε διάδοχο του Τόνι Μπλερ, Ντέιβιντ Κάμερον.
Αλλά το Brexit δεν ήταν μια εξαίρεση. Στα 16 χρόνια της θητείας της η Άγκελα Μέρκελ κλήθηκε να διαχειριστεί αδιάκοπα μεγάλες κρίσεις που τάραξαν τα θεμέλια της ΕΕ και που άλλαξαν τον κόσμο: από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007 και ειδικότερα την ελληνική κρίση με τις δραματικές διαστάσεις που πήρε μέχρι την Αραβική Άνοιξη, τους εμφυλίους στη Συρία και τη Λιβύη, την κρίση στην Ουκρανία, την προσφυγική κρίση, την άνοδο του λαϊκισμού, τη ρήξη με τις ΗΠΑ και τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, την κλιματική αλλαγή. Πιο πρόσφατα την πανδημία του κορωνοϊού που μετέβαλε την πραγματικότητα σε όλο τον πλανήτη αλλά και την αποχώρηση της Γερμανίας - μαζί με τις υπόλοιπες δυτικές δυνάμεις - από το Αφγανιστάν.
Ελληνική κρίση χρέους και «έλλειψη οράματος»
Σε πολλές περιπτώσεις, όπως παρατηρεί το ντοκιμαντέρ, η Άγκελα Μέρκελ αναγκάστηκε όχι απλώς να δράσει, αλλά να αντιδράσει απέναντι σε κοσμοϊστορικά γεγονότα. «Επιλύει τα προβλήματα. Διαχειρίζεται τις καταστάσεις. Και αυτή της η ικανότητα είναι το κλειδί της μακροβιότητάς της στην πολιτική» παρατηρεί ο Τόνι Μπλερ. Αλλά αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Στο ντοκιμαντέρ μιλά και ο πρώην υπ. Οικονομικών της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Γιάνης Βαρουφάκης, ο οποίος κλήθηκε να διαπραγματευθεί μαζί της στην πιο κρίσιμη ίσως περίοδο της ελληνικής κρίσης το πρώτο εξάμηνο του 2015. Ο Γιάνης Βαρουφάκης καταλογίζει στην Άγκελα Μέρκελ «έλλειψη οράματος» για την Ευρώπη, ενώ, όπως λέει, θα ήθελε να είναι μια Ευρωπαία ηγέτιδα «με περισσότερο πάθος» και μεγαλύτερη δέσμευση για την εμβάθυνση της ΕΕ ως πολιτικής ένωσης.
Το ντοκιμαντέρ αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος στην εξιστόρηση της ελληνικής κρίσης χρέους, μέσα από αφηγήσεις και τη σκοπιά του Φρανσουά Ολάντ, του Ζαν Κλωντ Γιούνκερ αλλά και του Τόνι Μπλερ, ενώ γίνεται λόγος για τη διεθνή κριτική που ασκήθηκε στη Μέρκελ για τη στάση αναμονής που τήρησε στο ζήτημα των πακέτων βοήθειας προς την υπερχρεωμένη Ελλάδα αλλά και την υποστήριξη μιας πολιτικής αυστηρής λιτότητας. Στο τέλος βέβαια συμφώνησε στην παροχή χρηματοδοτικής βοήθειας προς την Ελλάδα, η οποία κυρίως προερχόταν από τη Γερμανία.
Συνεργασία αντί σύγκρουσης
Στα χρόνια της θητείας της η καγκελάριος Μέρκελ κλήθηκε επίσης πολλές φορές να μεσολαβήσει ή να πάρει θέση απέναντι σε περιφερειακές κρίσεις που έλαβαν ευρύτερες διαστάσεις, όπως το ουκρανικό ή το λιβυκό ζήτημα. «Διαθέτει ένα συγκεκριμένο στοιχείο που είναι ιδιαίτερα καλό για ένα πολιτικό: πρώτον ξέρει να ακούει και δεύτερον ξέρει να συγκρατεί τον εαυτό της» αναφέρει ο πρώην πρόεδρος και πρωθυπουργός της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ.
Ίσως η πιο δύσκολη πάντως στιγμή σε όλη τη θητεία της Άγκελα Μέρκελ ήταν όταν το καλοκαίρι του 2015, στο αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης, πήρε την απόφαση να ανοίξει τα γερμανικά σύνορα, με την διάσημη ρήση της «Θα τα καταφέρουμε» (Wir schaffen das), προκαλώντας πόλωση στη Γερμανία. Σε διεθνές όμως επίπεδο αντιμετωπίσθηκε με θαυμασμό. «Γνωρίζω ότι δεν ήταν μια εύκολη απόφαση για την καγκελάριο Μέρκελ. Απαιτούσε μεγάλο θάρρος» παρατηρεί η βασίλισσα Ράνια της Ιορδανίας. «Η πρώτη μου σκέψη ήταν: ορίστε μια γυναίκα με μεγάλη καρδιά» αναφέρει από την πλευρά του ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους.
«Η Άγκελα Μέρκελ μοιάζει με μωσαϊκό, γιατί έχει πολλά και διαφορετικά κομμάτια που συνθέτουν την εικόνα της» σημειώνει ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλωντ Γιούνκερ: «Συνολικά έπραξε πολλά πράγματα σωστά και τίποτα ουσιωδώς λάθος».
Μπορείτα να δείτε ολόκληρο το ντοκιμαντέρ της DW για την Άγκελα Μέρκελ στο κανάλι DW Documentary στο YouTube και μια πιο σύντομη εκδοχή για την εκπομπή Kultur.21 διαδικτυακά στο Media Center της DW.
Τόμας Χάζελ
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη