Λι Μίλερ: Από περιζήτητο μοντέλο, πολεμική φωτογράφος

Γεννημένη το 1907 στο Πουκίπσι, περίπου 100 χιλιόμετρα βόρεια της Νέας Υόρκης, η Ελίζαμπεθ “Λι” Μίλερ άρχισε να ενδιαφέρεται για τις τέχνες και την Ευρώπη από νεαρή ηλικία. Στα 18 της πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει φωτισμό, κοστούμια και ντιζάιν σε μια σχολή θεάτρου. Έναν χρόνο αργότερα μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου σπούδασε θέατρο, σχέδιο και ζωγραφική.

«Κατά τύχη» μοντέλο

Εκεί έγινε ένα από τα πιο περιζήτητα μοντέλα της πόλης. Ήταν μια σύμπτωση που συνέβη όταν παραλίγο να τη χτυπήσει αυτοκίνητο και ο Κοντ Ναστ, εκδότης του περιοδικού Vogue, την έσωσε. Όμως, η Μίλερ βαρέθηκε γρήγορα τη ζωή του μοντέλου και άρχισε να ενδιαφέρεται περισσότερο για τη φωτογραφία.

Το 1929 επέστρεψε στο Παρίσι, όπου έγινε μαθήτρια, μούσα, ερωμένη και συνεργάτης του καλλιτέχνη και φωτογράφου Μαν Ρέι. Μαζί έκαναν την ακτινοβολία του ηλίου σήμα κατατεθέν της αισθητικής και των έργων τους (με αυτήν την τεχνική δημιούργησε ο Ρέι και το παραπάνω πορτραίτο της Μίλερ). Όμως η Μίλερ ίδρυσε το δικό της φωτογραφικό στούντιο και εδραιώθηκε ως αυτόνομη καλλιτέχνιδα.

Αφ’ ότου εγκατέλειψε τον Μαν Ρέι, η Μίλερ παντρεύτηκε το 1934 τον πρώτο της σύζυγο, τον Αιγύπτιο επιχειρηματία Αζίζ Ελουί Μπέι και μετακόμισε μαζί του στο Κάιρο. Εκεί συνδύασε τη σουρεαλιστική της ματιά με το αιγυπτιακό φυσικό τοπίο, δημιουργώντας μερικά από τα πιο γνωστά έργα της, όπως το "Portrait of Space".

Πολεμική φωτογραφία μέσα από τα μάτια ενός σουρεαλιστή

Το 1937, η Μίλερ επέστρεψε ξανά στο Παρίσι, όπου γνώρισε τον δεύτερο σύζυγό της, τον Βρετανό σουρεαλιστή ζωγράφο Ρόλαντ Πένροουζ. Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου γεννήθηκε ο γιος τους το 1947.

Όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Μίλερ αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τις φωτογραφικές της ικανότητες ως πολεμική ανταποκρίτρια για το περιοδικό Vogue. Ταξίδεψε στην Αγγλία και την Ευρώπη - και στο μέτωπο. Ήταν η μόνη φωτογράφος που έλαβε άδεια να ταξιδέψει ως ανεξάρτητη στις εμπόλεμες ζώνες. Οι φωτογραφίες που τράβηξε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου συνδύαζαν το φωτορεπορτάζ με την τέχνη, με τη σουρεαλιστική της ευαισθησία να αποτυπώνεται στις λήψεις της.

Η γυναίκα στην μπανιέρα του Χίτλερ

Η Λι Μίλερ είχε το χάρισμα να πιάνει τις μικρές στιγμές που στους άλλους μπορεί να διέφευγαν. Σε μία από τις πιο διάσημες φωτογραφίες της, η ίδια βρίσκεται μέσα στην μπανιέρα του Χίτλερ στις 30 Απριλίου 1945 στο Μόναχο - την ίδια ημέρα που ο δικτάτορας αυτοκτόνησε στο Βερολίνο. Οι Σύμμαχοι την είχαν εγκαταστήσει εκεί, αφ’ ότου είχε φωτογραφίσει το απελευθερωμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, κοντά στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας.

Περισσότερο κι από την αισθητική, η Μίλερ είχε ως κίνητρο την ενσυναίσθηση. Οι φωτογραφίες της από τον θάνατο, την καταστροφή και τον ανθρώπινο πόνο που βίωσε παραμένουν συγκλονιστικές έως σήμερα, περισσότερες από επτά δεκαετίες αργότερα.

Φίλη με τον Πικάσο

Η Λι Μίλερ ήταν στενή φίλη με αρκετούς συναδέλφους της καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένου του Πάμπλο Πικάσο. Στις τέσσερις δεκαετίες που γνωρίζονταν, τράβηξε σχεδόν χίλιες φωτογραφίες του Ισπανού ζωγράφου, ενώ εκείνος τη ζωγράφισε έξι φορές. Ο γιος της Μίλερ, Άντονι Πένροουζ, έχει γράψει ένα παιδικό βιβλίο για τις στιγμές που πέρασε μικρός με τον καλλιτέχνη, με τίτλο «Το αγόρι που δάγκωσε τον Πικάσο».

Η Μίλερ παρέμεινε βαθιά επηρεασμένη από όσα είδε και αποτύπωσε με τον φακό της κατά τη διάρκεια του πολέμου και, μετά την επιστροφή της στην Αγγλία, υπέφερε από κατάθλιψη. Τελικά εγκατέλειψε τη φωτογραφία και αφιέρωσε τη δημιουργικότητά της στο μαγείρεμα γκουρμέ γευμάτων για τους φίλους και την οικογένειά της.

Η Λι Μίλερ πέθανε από καρκίνο το 1977 σε ηλικία 70 ετών. Η πρωτοποριακή επιρροή και η κληρονομιά της, τόσο ως καλλιτέχνιδας όσο και ως πολεμικής ρεπόρτερ, της χάρισαν μια σημαντική θέση στην ιστορία της φωτογραφίας του 20ού αιώνα. Γι’ αυτό και φέτος, από τις 10 Ιουνίου έως τις 24 Σεπτεμβρίου, το Bucerius Art Forum στο Αμβούργο φιλοξενεί μία έκθεση αφιερωμένη στη ζωή και το έργο της.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς