Κολλημένος στην προεδρική καρέκλα ο Άσαντ

Δίπλα-δίπλα στέκονται οι άνθρωποι έξω από την πρεσβεία της Συρίας στη Βηρυτό. Φορούν καπέλα του μπέιζμπολ με τη φωτογραφία του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ. Κρατούν πλακάτ, όπου φαίνεται το πρόσωπό του και φωνάζουν συνθήματα όπως “Θεός, Συρία, Άσαντ, θα δίναμε τα πάντα για σένα”. Στην πρεσβεία για να ψηφίσουν ήρθαν με πούλμαν της προσκείμενης στον Άσαντ οργάνωσης “Σύνδεσμος Σύρων Εργαζομένων”. Τα βίντεο που έχουν αναρτήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προκαλούν εντύπωση. Σήμερα διεξάγονται προεδρικές εκλογές στη Συρία και μαζί με τους κατοίκους στη χώρα, καλούνται να ρίξουν τη ψήφο τους και Σύροι μεταξύ άλλων στην Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Πρόκειται για τις δεύτερες από την έκρηξη του πολέμου στη χώρα, που προκάλεσε τον θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων και τη φυγή εκατομμυρίων στο εξωτερικό.

Δήθεν αντίπαλοι χωρίς πιθανότητες νίκης

Ποια είναι τα προγνωστικά;. Ο Άσαντ, που το 2014 συγκέντρωσε 88,7% των ψήφων, θα εξασφαλίσει μετά βεβαιότητας και μια τέταρτη θητεία 7 χρόνων, ακόμη κι αν, όπως και την τελευταία φορά, έχει τυπικά αντιπάλους. Τον πρώην υφυπουργό Κοινοβουλευτικών Υποθέσεων Αμπντάλα Σαλούμ Αμπντάλα και τον Μαχμούντ Μαρέι. Ο τελευταίος ηγείται του Εθνικού Δημοκρατικού Μετώπου, ενός μικρού κόμματος της αντιπολίτευσης, το οποίο όμως χρηματοδοτείται από το κράτος. "Ο Άσαντ γελοιοποιεί δημοκρατικές δομές, όταν προφασίζεται ότι είναι πραγματικοί αντίπαλοι δύο υποψήφιοι που επέτρεψαν οι μυστικές υπηρεσίες να κατέβουν στις εκλογές. Μα δεν έχουν καμιά πιθανότητα να κερδίσουν” λέει η Μούνα Γκάνεμ, διευθύντρια της οργάνωσης Syrian Women's Forum for Peace. Ολόκληρη η εκλογική διαδικασία, από την επιλογή των υποψηφίων μέχρι την καταμέτρηση των ψήφων, ελέγχεται από το καθεστώς.

Το ίδιο σαφές είναι ότι το ίδιο καθεστώς επιχειρεί με τις εκλογές να νομιμοποιηθεί. “Αλλά οι εκλογές δείχνουν κυρίως ότι ο Άσαντ θα μας παραμείνει  στην εξουσία κι άλλο παρά τις αντιστάσεις των τελευταίων δέκα χρόνων” σημειώνει ο Γκίντο Στάινμπεργκ, ειδήμων σε θέματα Εγγύς Ανατολής στο Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική στο Βερολίνο. Ο Άσαντ ελέγχει σήμερα και πάλι σχεδόν τα 2/3 της επικράτειάς του, εκτός από την περιοχή του Ιντλίμπ, την υπό κουρδική διοίκηση νοτιοανατολική Συρία και το τουρκικό προτεκτοράτο στη Βόρεια Συρία. Σε όλα αυτά τον στήριξαν η Ρωσία και το Ιράν. Το 2015 η Ρωσία με τη βοήθεια της αεροπορίας, των ειδικών δυνάμεων και της στρατιωτικής αστυνομίας στήριξε τον Σύρο πρόεδρο από βέβαιη στρατιωτική ήττα. Το Ιράν έστειλε Φρουρούς της Επανάστασης και σιίτες πολιτοφύλακες. Χάρη σε αυτήν την στήριξη ο Άσαν κέρδισε τον πόλεμο, ακόμη κι αν δεν έχει τελειώσει.

“Επειδή όμως ο πόλεμος στρατιωτικά κρίθηκε, δεν πρόκειται να υπάρξει πολιτική λύση. Δεν υπάρχει κίνητρο για ποιο λόγο θα πρέπει να γίνουν πολιτικές διαπραγματεύσεις” υποστηρίζει η Κρίστιν Χέλμπεργκ, ειδήμων στο συριακό σε πρόσφατη εκδήλωση. "Ο Άσαντ εξαρτάται από αυτές τις δυνάμεις, γιατί του εξασφαλίζουν την εξουσία”. Τόσο στρατιωτικά όσο και πολιτικά η Ρωσία έχει επενδύσει πολύ στη χώρα. “Η Συρία αποτελεί βαριά υποθήκη για τον πρόεδρο Πούτιν” λέει η Χέλμπεργκ. Είναι σαφές ότι μόνη της η Ρωσία δεν μπορεί να σταθεροποιήσει τη χώρα. Η κατάσταση εκεί χαρακτηρίζεται ως εύθραυστη και σε στρατιωτικό και σε πολιτικό επίπεδο. Το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος βρίσκεται ακόμη στη χώρα. Χιλιάδες τρομοκράτες δρουν στο παρασκήνιο στη μεθόριο ανάμεσα στο Ιράκ και τη Συρία.

Εξαρτημένη από τη Ρωσία και το Ιράν

Αλλά και η παρουσία Ιρανών παραστρατιωτικών θεωρείται ως έναν μεγάλο κίνδυνο κυρίως από το Ισραήλ. Η υποδομή σε πολλά τμήματα έχει καταστραφεί. Σε περιοχές που ελέγχει η κυβέρνηση, ο κόσμος υποφέρει. Οι άνθρωποι στέκονται σε ουρές για να πάρουν ψωμί. Μεγάλες ουρές και για βενζίνη που έγινε στο μεταξύ είδος σε ανεπάρκεια. “Η Ρωσία επιδιώκει ομαλοποίηση σχέσεων ανάμεσα στον Άσαντ και τη Δύση για να χρηματοδοτήσει μεταξύ άλλων την ανοικοδόμησή της χώρας, επειδή η ίδια δεν διαθέτει πόρους” πιστεύει η Χέλμπεργκ. Κατά την ρωσική αντίληψη των πραγμάτων προτεραιότητα έχει η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής καταστροφής. Ακόμη και η συνταγματική επιτροπή που συστάθηκε το 2018 στη Γενεύη θα πρέπει να ωθήσει τη Δύση σε προσέγγιση με τη Συρία "χωρίς να χάσει το γόητρό της" σύμφωνα με την Χέλμπεργκ. Ο Πούτιν προσφέρει στην Ευρώπη τη δυνατότητα να στείλει πίσω στη Συρία, όσους διέφυγαν. Στην πραγματικότητα ωστόσο ο Άσαντ δεν το επιθυμεί.

Δεν είναι τυχαίο ότι με προεδρικά διάταγμα απαλλοτρίωσε ιδιοκτησίες των εσωτερικών προσφύγων και όσων βρίσκονται στο εξωτερικό. Αντίθετα όσοι έμειναν πιστοί στο καθεστώς και πολέμησαν πήραν πίσω τα σπίτια τους. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι πολλοί αντικαθεστωτικοί χωρίς λόγο εξαφανίστηκαν. Ο Πούτιν χρειάζεται εταίρους για τη Συρία. Διαφαίνεται μάλιστα ότι κυρίως χώρες της περιοχής ενδιαφέρονται για ομαλοποίηση των σχέσεών τους μαζί της. Η Αίγυπτος επιδιώκει την επιστροφή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα άνοιξαν την πρεσβεία τους για διπλωματικές σχέσεις χαμηλού επιπέδου. Εάν και πότε θα ακολουθήσει η Σαουδική Αραβία παραμένει αβέβαιο. “Αυτές οι αραβικές χώρες ήθελαν τη Συρία κοντά στον αραβικό κόσμο και μακριά από την ιρανική και τουρκική επιρροή” σημειώνει ο Julien Barnes-Dacey από το Πρόγραμμα για την Εγγύς Ανατολή και τη βόρεια Αφρική του Ευρωπαϊκού Κέντρου Εξωτερικής Πολιτικής. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα άλλαζαν αναγκαστικά και οι προτεραιότητες. Επιστροφή του Άσαντ στη μεγάλη διπλωματική σκηνή, π.χ της Ουάσιγκτον ή των Παρισίων, αποκλείεται αυτήν την χρονική στιγμή.

Ο πόλεμος και οι κυρώσεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ έχουν ολοκληρώσει την οικονομική καταστροφή. Την ίδια ώρα τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ χρηματοδοτούν ένα κομμάτι ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Συρία. “Υπο-οργανώσεις των ΗΕ συνεργάζονται μάλιστα με ανθρώπους και οργανώσεις που βρίσκονται στην λίστα κυρώσεων της ΕΕ και των ΗΠΑ” λέει η Χέλμπεργκ. Στην Ευρώπη οι ανθρωπιστικές οργανώσεις θέλουν να βοηθήσουν τους κατοίκους. Αλλά η Χέλμπεργκ προειδοποιεί ότι αυτό θα σήμαινε συνεργασία με το συριακό καθεστώς. Κι αν η Ευρώπη θέλει την επιστροφή στη χώρα τους όλο και περισσότερων Σύρων προσφύγων, αυτό δεν μπορεί να συμβεί όσο καιρό στην εξουσία βρίσκεται ο Άσαντ.

Ντιάνα Χοντάλι, Κέρστιν Κνιπ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου