Κλιμακώνεται ο σκιώδης πόλεμος Ισραήλ-Ιράν

Το Ιράν κατηγορεί το Ισραήλ για το φονικό χτύπημα στο ιρανικό προξενείο της Δαμασκού στις αρχές Απριλίου και απειλεί με αντίποινα. Πρόκειται για μία επικίνδυνη κλιμάκωση στον ιδιότυπο, σκιώδη πόλεμο ανάμεσα στο Ιράν και το Ισραήλ, που μαίνεται επί δεκαετίες. Γεγονός είναι ότι από τότε που άρχισαν οι πολεμικές επιχειρήσεις στη Γάζα το Ισραήλ εντείνει τις επιθέσεις του εναντίον συμμάχων της Τεχεράνης, τόσο στη Συρία όσο και στον Λίβανο.

Για την επίθεση στο ιρανικό προξενείο της συριακής πρωτεύουσας, με απολογισμό τουλάχιστον 13 νεκρούς, το Ισραήλ απλώς σιωπά. Ωστόσο, θεωρείται υπεύθυνο για την επίθεση όχι μόνο από το Ιράν και τη Συρία, αλλά και από τη Ρωσία. «Η επίθεση σε κτίριο του ιρανικού προξενείου αποτελεί ενέργεια χωρίς προηγούμενο», δηλώνει  στην DW ο Αράς Ασίζι, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κλέμσον της Νότιας Καρολίνας και συγγραφέας του βιβλίου «The Shadow Commanter», που πραγματεύεται την εξόντωση του Ιρανού υποστράτηγου Κασέμ Σουλεϊμανίσε αμερικανική επιδρομή το 2020. Κατά την άποψή του Ασίζι «το Ισραήλ φαίνεται να αλλάζει την στρατηγική του, μετά από έναν σκιώδη πόλεμο μακράς διάρκειας εναντίον του Ιράν».

Οι «Φρουροί της Επανάστασης» στο Ιράν έχουν επωμιστεί κομβικό ρόλο στην εκπαίδευση και τη χρηματοδότηση της παραστρατιωτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ, που δραστηριοποιείται με ορμητήριο τον Λίβανο και θεωρείται υπεύθυνη για πολυάριθμες επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ. Μετά την πολύνεκρη επίθεση στη Δαμασκό, η Τεχεράνη απειλεί να στοχοποιήσει διπλωματικές αποστολές του Ισραήλ στο εξωτερικό. Ο Αράς Ασίζι υποστηρίζει ότι το Ιράν είναι πλέον «αναγκασμένο» να απαντήσει στις στοχευμένες επιθέσεις εναντίον υψηλόβαθμων αξιωματούχων των «Φρουρών της Επανάστασης», διότι, εάν δεν αντιδράσει, «θα είναι ωσάν να παραδέχεται πως δεν διαθέτει αποτρεπτική ισχύ απέναντι στο Ισραήλ».

Την ίδια στιγμή, ο Ασίζι εκτιμά ότι οι αντιδράσεις της Τεχεράνης δεν θα υπερβούν τα εσκαμμένα. Σε διαφορετική περίπτωση, το Ιράν θα διακινδύνευε μία εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο, με απρόβλεπτες συνέπειες.

Οι άλλοτε σύμμαχοι, που έγιναν εχθροί

Θα έλεγε κανείς ότι το Ιράν και το Ισραήλ είναι προαιώνιοι εχθροί, άλλωστε το Ιράν αμφισβητεί το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ. Και όμως, πριν από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 στην Τεχεράνη, οι δύο πλευρές διατηρούσαν άριστες σχέσεις. Το 1948 η Περσία του Σάχη ήταν η δεύτερη μουσουλμανική χώρα, μετά την Τουρκία, που αναγνώρισε το νέο κράτος του Ισραήλ, το οποίο έβλεπε ως αντίβαρο στην αυξανόμενη επιρροή αραβικών κρατών στην περιοχή. Αλλά και οι Ισραηλινοί, από την πλευρά τους, αντιμετώπιζαν την Τεχεράνη ως πολύτιμο σύμμαχο στην αντιπαράθεσή τους με τον αραβικό κόσμο.

Την εποχή εκείνη το Ισραήλ είχε αναλάβει την εκπαίδευση των περσικών ενόπλων δυνάμεων, αλλά και γεωπόνων από την Τεχεράνη. Ο Σάχης της Περσίας πλήρωνε με πετρέλαιο, μία πρώτη ύλη απολύτως απαραίτητη στο νέο Κράτος του Ισραήλ, που πάσχιζε να υλοποιήσει μεγαλεπήβολα σχέδια οικονομικής ανάπτυξης. Επιπλέον, στην Περσία ζούσε η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα εκτός των συνόρων του Ισραήλ. Οι περισσότεροι εγκατέλειψαν τη χώρα μετά την Ισλαμική Επανάσταση, αλλά εκτιμάται ότι περίπου 20.000 παραμένουν μέχρι σήμερα. 

Η Χεζμπολάχ ως βραχίονας της Τεχεράνης

Μόλις ανήλθαν στην εξουσία οι ισλαμιστές υπό τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, το Ιράν κατήγγειλε όλες τις διμερείς συνθήκες και άρχισε να κατηγορεί σε υψηλούς τόνους το Ισραήλ για την κατοχή αραβικών εδαφών. Εμφανής στόχος της Τεχεράνης ήταν να κερδίσει την εύνοια των αραβικών κρατών ή τουλάχιστον τη συμπάθεια του κόσμου, διευρύνοντας παράλληλα τη δική της επιρροή. Το 1982, όταν το Ισραήλ ενεπλάκη στον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου, ο Χομεϊνί έστειλε τους «Φρουρούς της Επανάστασης», με εντολή να στηρίξουν τις σιϊτικές παραστρατιωτικές δυνάμεις. Έκτοτε, η οργάνωση Χεζμπολάχ λειτουργεί ως βραχίονας της Τεχεράνης στον Λίβανο. Την ίδια πολιτική συνεχίζει ο σημερινός ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.  

Η έκδηλη εχθρότητα απέναντι στο Ισραήλ δεν συγκεντρώνει καθολική αποδοχή στο Ιράν. «Πρέπει να επανεξετάσουμε τις σχέσεις μας με το Ισραήλ» έλεγε το 2021 η ακτιβίστρια και πρώην βουλευτής Φαεζέχ Χασεμί Ραφσαντζανί, κόρη του πρώην προέδρου Αλί Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί. Το 2022 ο Ζαντέγκ Ζιμπακαλάμ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, δήλωνε στην DW ότι η σημερινή πολιτική απέναντι στο Ισραήλ «έχει απομονώσει τη χώρα στη διεθνή σκηνή».      

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου