Ιστορίες ελλήνων εργατών στο Μουσείο Λούντβιχ

«Τι; Θα πας μόνη σου στη Γερμανια; Μόνη; Είσαι κορίτσι!». Όταν η Ασημίνα Παραδείσα έλεγε τη δεκαετία του ’60 στα αγόρια του χωριού της στην Ελλάδα ότι θα μεταναστεύσει μόνη στο Βιλελμσχάφεν, δεν μπορούσαν να το πιστέψουν. Τι δουλειά θα έκανε και τι χρήματα θα έβγαζε; Η Ασημίνα Παραδείσα δεν είχε όμως ποτέ τέτοια ταμπού. «Μάλιστα το αγόρι που με ρωτούσε όλα αυτά, έφυγε κι ο ίδιος αργότερα στη Γερμανία» λέει χαρακτηριστικά. Η Ασημίνα Παραδείσα είναι ένα από τα κενρικά πρόσωπα που παρουσιάζονται στη νέα, ιδιαίτερη έκθεση του Μουσείο Λούντβιχ της Κολωνίας με τίτλο: «Επί τόπου: Φωτογραφικές ιστορίες μετανάστευσης» (Vor Ort: Fotogeschichten zur Migration)

Στην έκθεση, η οποία εστιάζει σε ιδιωτικά φωτογραφικά άλμπουμ των ίδιων των εργατών, οι οποίοι εργάζονταν με συμβόλαια ως "φιλοξενούμενοι" στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, η ιστορία της Ασημίνας καταλαμβάνει έναν ολόκληρο τοίχο. Από νεαρή ηλικία είχε μεγάλη αγάπη και έφεση στη φωτογραφία. Μάλιστα βοηθούσε έναν φωτογράφο της γειτονιάς της στην εμφάνιση φιλμ, ενώ έδινε φωτογραφικές συμβουλές και οδηγίες σε φίλες της. Σε μια από τις φωτογραφίες της έκθεσης η νεαρή Ασημίνα κάνει περιχαρής ποδήλατο στη Γερμανία, κάτι που στη συντηρητική μεταπολεμική Ελλάδα δεν ήταν πρέπον για τα κορίτσια.

Από τη Χαλκιδική στο Βιλελμσχάφεν

Η Ασημίνα Παραδείσα ήρθε στη Γερμανία το 1966 όχι μόνο για να βρει δουλειά. Αναζητούσε την ελευθερία, όπως λέει. Και πράγματι την βρήκε στο Βιλελμσχάφεν, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το πατρικό της στο χωριό Βράσταμα Χαλκιδικής. Σε μια φωτογραφία στέκεται μπροστά από την εταιρεία Olympia, στην οποία εργαζόταν. «Ο πατέρας μου έπρεπε να δώσει τη συγκατάθεσή του για να εργαστώ. Ήμουν μόλις 21 ετών» θυμάται. Στην Οlympia, την εταιρία που κατασκεύαζε τις ομώνυμες, ιστορικές γραφομηχανές, δούλεψε αρκετά χρόνια. Ήταν μια εύκολη δουλειά για την ίδια, συγκρίνοντάς την με τη σκληρή δουλειά που έκανε στην Ελλάδα από τα 19 της χρόνια. Στη Χαλκιδική δούλευε εργάτρια σε λατομείο πέτρας. Με τα πρώτα χρήματα που αποταμίευσε στη Γερμανία αγόρασε μια γραφομηχανή με ελληνικό πληκτρολόγιο και μια φωτογραφική μηχανή. Μετά τη δουλειά άρχισε να γράφει ποιήματα και το χόμπι της ήταν η φωτογραφία. Μέχρι σήμερα φωτογραφίζει παθιασμένα. Μόνο η πανδημία την σταμάτησε...

Η Ασημίνα ήρθε στη Γερμανία για να μείνει. Δεν παντρεύτηκε ποτέ. «Δεν είχα χρόνο για τέτοια. Δούλευα για να κάνω οικονομίες και να πάω διακοπές, και την επόμενη χρονιά το ίδιο και ξανά το ίδιο». Και τα χρόνια πέρασαν κι έγιναν 55. Σήμερα ζει στο Βούπερταλ. Εκεί δούλεψε για 32 περίπου χρόνια για την VW, τη Mercedes, την Ford αλλά και την εταιρεία που κατασκευάζει τα κατσαβίδια Schröder. «Δεν συνειδητοποίησα πώς πέρασαν τα χρόνια».

Ήρθαν για να μείνουν

Η ιστορία της Ασημίνας Παραδείσα είναι μία μόνο από τις αντίστοιχες ιστορίες ανθρώπων, που ήρθαν κυρίως στη Γερμανία από το 1955 έως το 1973 ως οικονομικοί μετανάστες.Πολλοί από αυτούς έμειναν. Οι λεγόμενοι "γκασταρμπάιτερ" (Gastarbeiter) ήταν κυρίως από τον νότο: Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Τουρκία κ.ά. Η νεαρή ακόμη Ομοσπονδιακή Γερμανία κατάφερε χάρη σε αυτούς να πετύχει το περίφημο «οικονομικό θαύμα».

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο γερμανικός πληθυσμός είχε μειωθεί, ενώ η χώρα μαστιζόταν από υπογεννητικότητα. Χάρη στα συμβόλαια που σύναψε η Δυτική Γερμανία με αυτές τις χώρες, κατάφερε να εξασφαλίσει γρήγορα το εργατικό δυναμικό που χρειαζόταν για την ανασυγκρότηση της βιομηχανίας της -χωρίς καν να ξέρουν τη γλώσσα, ανειδίκευτοι, με λίγες αποσκευές και τις φωτογραφίες των αγαπημένων τους στις τσέπες τους.

H εικόνα της Γερμανίας μέσα από τα μάτια των μεταναστών

«Η έκθεση του Μουσείο Λούντβιχ αποσκοπεί στο να παρουσιάσει την εικόνα της Δυτικής Γερμανίας μέσα από την αυθεντική ματιά των ίδιων των "γκασταρμπάιτερ" και τις προσωπικές τους φωτογραφίες», εξηγεί η Έλα Κασέλ, εκ των επιμελητών της έκθεσης. «Μιλούν για το πώς έφτασαν στη Γερμανία και παρουσιάζουν ουσιαστικά τη δική τους ματιά και αντίληψη για τη ζωή εδώ».

Η έκθεση στο Μουσείο Λούντβιχ (από τις 19 Ιουνίου ως τις 3 Οκτωβρίου) βασίζεται σε πρωτογενές φωτογραφικό υλικό και συνεντεύξεις 16 πρωταγωνιστών και πρωταγωνιστριών από διαφορετικές χώρες. Το φωτογραφικό υλικό αποτυπώνει την περίοδο από το 1955 ως το 1989. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη έκθεση στη Γερμανία, με επίκεντρο ιδιωτικές φωτογραφίες "γκασταρμπάιτερ". Στόχος της είναι να καλύψει με τον τρόπο αυτά κάποια κενά στη γερμανική συλλογική μνήμη για τη συμβολή όλων αυτών των ανθρώπων στη δημιουργία της σύγχρονης Γερμανίας, όπως την γνωρίζουμε.

Αναμπέλε Στέφες

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη