Ιστορία με τα μάτια των άλλων

«Τα βιβλία ιστορίας είναι ένα είδος προστρατιωτικής άσκησης». Υπάρχουν περιοχές στον κόσμο που επιβεβαιώνουν αυτή τη ρήση του ιστορικού από το Βελιγράδι Ντουμπράβκα Στογιάνοβιτς. Και σε αυτές τις περιοχές ανήκουν τα Βαλκάνια. Τα βιβλία ιστορίας στα Βαλκάνια πολλές φορές δεν εξιστορούν μόνο το τι συνέβη αλλά νομιμοποιούν κατά κάποιο τρόπο εθνικιστικούς πολιτικούς στόχους. Για το λόγο αυτό σε μερικές χώρες δίνεται η εντολή από το κράτος σε επιστημονικούς φορείς να γραφτεί η εθνική ιστορία. Εξίσου γνωστό όμως, είναι το φαινόμενο ιστορικοί να λοιδορούνται δημόσια από πολιτικά κόμματα, εκπροσώπους της Εκκλησίας ή των μίντια όταν αυτοί ανατρέπουν μύθους και παρουσιάζουν το λαό τους όχι μόνο σαν θύμα αλλά και σαν δράστη.

Πώς μπορεί όμως κανείς να ξεπεράσει μια εθνικιστική ματιά της ιστορίας; Υιοθετώντας μια πιο διεθνή ματιά της ιστορίας, όπως υποστηρίζει ο καθηγητής Ουλφ Μπρουνμπάουερ, διευθυντής του Ινστιτούτου Μελετών της ΝΑ Ευρώπης στο Ρέγκενσμπουργκ. Την αρχή αυτή υιοθετεί και η μη κυβερνητική οργάνωση με την επωνυμία Κέντρο για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη ΝΑ Ευρώπη. Το κέντρο χρηματοδοτείται από 27 κυβερνήσεις, θεσμούς και επιχειρήσεις -ανάμεσα τους από την Κομισιόν-, τη γερμανική και σουηδική κυβέρνηση και την Coca Cola. Ιδρύθηκε πριν από 15 χρόνια από Έλληνες επιχειρηματίες στη Θεσσαλονίκη. Ο ιστορικός και πλοιοκτήτης Κώστας Καρράς, μιλώντας στην Deutsche Welle, δηλώνει πως αφορμή στάθηκε ο πόλεμος και η διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

Μια προσπάθεια συμφιλίωσης

Ο πόλεμος αυτός κατέδειξε για άλλη μια φορά πόσο καταστροφική δύναμη περικλείεται στον τρόπο συγγραφής της ιστορίας. Κάθε χώρα τότε την χρησιμοποιούσε για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα. Όσον αφορά το Κέντρο για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη ΝΑ Ευρώπη λέει: «Πρόκειται για μια πρωτοβουλία, η οποία θέλει να συμβάλει στην κατανόηση μεταξύ των λαών. Αυτό όμως, δεν μπορεί να γίνει μέσα από μια πρόχειρη καταγραφή της ιστορίας αλλά μέσα από την υιοθέτηση μιας κριτικής ματιάς της ιστορίας».

Καρπός αυτής της προσπάθειας είναι μια συλλογή τεσσάρων τόμων, κατάλληλων για τη σχολική διδασκαλία. Πάνω από 60 ιστορικοί από όλες τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης ασχολήθηκαν για χρόνια με θέματα όπως η οθωμανική αυτοκρατορία, έθνη και κράτη στη ΝΑ Ευρώπη, βαλκανικοί πόλεμοι και Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι μαθητές μπορούν, διαβάζοντας τα συγκεκριμένα βιβλία, να μάθουν πως αντιλαμβανόταν ένα ιστορικό γεγονός, όπως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ένας γειτονικός λαός.

«Πολύ συχνά μας κατηγόρησαν ότι είμαστε προδότες, Πέμπτη Φάλαγγα, δωσίλογοι. Αυτό το ακούσαμε μέχρι σήμερα πολύ συχνά και θα συνεχίσουμε να το ακούμε από όλους αυτούς που θεωρούν την ιστορία ένα εθνικιστικό, εθνοκεντρικό καθήκον. Αυτό το ζήσαμε, καταφέραμε να επιβιώσουμε και να συνεχίσουμε. Και αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε» δηλώνει ο Νέναντ Σέμπεκ, επικεφαλής του Κέντρου για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη ΝΑ Ευρώπη.

Αναγνώριση και ανταμοιβή

Η επιμονή τους, πάντως, ανταμείφθηκε. Εκτός από τα ρουμανικά και τα σλοβενικά το τετράτομο έργο μεταφράστηκε σε όλες τις γλώσσες της ΝΑ Ευρώπης. Διδάσκεται επίσημα στα σχολεία στην Αλβανία, την Κροατία, τη Σερβία, την Κύπρο, ενώ στην Ελλάδα διδάσκεται μόνο σε ιδιωτικά σχολεία.
Όλοι αυτοί οι λόγοι και όχι μόνο οδήγησαν το Ίδρυμα Φρίντριχ Έμπερτ στο Βερολίνο να απονείμει την περασμένη Δευτέρα το φετινό βραβείο για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Κέντρο για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη ΝΑ Ευρώπη. Ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς, στον πανηγυρικό που εκφώνησε, δήλωσε σχετικά: «Ένα δίκτυο από υπηρεσίες παροχής βοήθειας στήθηκε σε επτά πόλεις για να υποδεχθεί πρόσφυγες και να τους δώσει τη δυνατότητα της κοινωνικής επανένταξης. Το 2008 ήταν οχτώ χιλιάδες, το 2009 ήταν εφτά χιλιάδες. Όποιος θέλει να διατηρήσει την ειρήνη θα πρέπει να δώσει στους ανθρώπους μια προοπτική».

Παναγιώτης Κουπαράνης / Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής