Θα τηρήσει το Green Deal η Τουρκία;
12 Νοεμβρίου 2021
Χρειάστηκαν περισσότερα από έξι χρόνια μέχρι να επικυρώσει η Τουρκία τη Συνθήκη των Παρισίων για την προστασία του κλίματος. Για πολλά χρόνια η τουρκική κυβέρνηση δυσκολευόταν να βρει κοινό βηματισμό με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την τήρηση των κλιματικών στόχων και την προώθηση του Green Deal. Τώρα οι αρμόδιοι ισχυρίζονται ότι θα επισπεύσουν τις απαραίτητες ενέργειες για τον οικολογικό μετασχηματισμό της οικονομίας. Ενώ όμως οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι ανά τον κόσμο έχουν ήδη εκπονήσει ή και εφαρμόσει συγκεκριμένα μέτρα για να επιτύχουν μία κλιματικά ουδέτερη παραγωγική διαδικασία, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις παραμένουν χωρίς πυξίδα σε ένα αβέβαιο οικονομικό περιβάλλον.
Αυτό ισχύει ασφαλώς και στην Τουρκία, όπου το 95% των επιχειρήσεων θεωρούνται μικρές ή μεσαίες, σύμφωνα με τις διεθνώς ισχύουσες προδιαγραφές. Το πρώτο που χρειάζονται οι επιχειρήσεις για να ανταποκριθούν στην πρόκληση του οικολογικού μετασχηματισμού, είναι επαρκείς πόροι. Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα, καθώς η τουρκική οικονομία διανύει μία από τις χειρότερες συγκυρίες στην ιστορία της. Η έλλειψη πόρων, προειδοποιούν οι ειδικοί, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις τουρκικές εξαγωγές προς την Ευρώπη, προκαλώντας απώλειες δισεκατομμυρίων. Ήδη σήμερα πάνω από το 50% των τουρκικών εξαγωγών κατευθύνεται στην ΕΕ.
Φορολογικές επιβαρύνσεις δισεκατομμυρίων
Στις 24 Ιουνίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επικύρωσε το αποκαλούμενο Green Deal, που υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 55% μέχρι το 2030 και να καταστήσουν κλιματικά ουδέτερη την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών μέχρι το 2050. Εάν δεν υλοποιήσουν τον στόχο, καλούνται να επωμιστούν επιπλέον φορολογική επιβάρυνση 30 έως 50 ευρώ ανά τόνο για τους ρύπους που προκαλούν. Οι προδιαγραφές αυτές επηρεάζουν σημαντικά και τις τουρκικές εξαγωγές προς την ΕΕ. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι αν οι τούρκοι εξαγωγείς δεν διασφαλίσουν την εφαρμογή των κριτηρίων του Green Deal, θα επιβαρυνθούν με επιπλέον φορολογικά βάρη τεσσάρων δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.
«Η Τουρκία έχει καθυστερήσει, αλλά μπορεί να επιταχύνει τις διαδικασίες και να εκπληρώσει τους κλιματικούς στόχους ως το 2053» δηλώνει στην DW ο καθηγητής Γκιουβέν Σακ, ιδρυτής και επικεφαλής του τουρκικού Ιδρύματος Ερευνών Οικονομικής Πολιτικής (TEPAV). Κατά τη γνώμη του η Τουρκία, ως μέλος του ΝΑΤΟ, δεν μπορεί να αγνοήσει τον οικολογικό μετασχηματισμό που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στις προηγμένες δυτικές οικονομίες. «Πρέπει να ακολουθήσουμε τις διεθνείς εξελίξεις ώστε να διατηρήσουμε, αλλά και να βελτιώσουμε την παραγωγικότητα της οικονομίας μας», εξηγεί ο ίδιος. «Χώρες όπως η δική μας δεν μπορούν να φέρουν εις πέρας μόνες τους μία τόσο εντατική διαδικασία μετασχηματισμού. Γι αυτό είναι σημαντικό να είμαστε στην ίδια πλευρά με τις χώρες εκείνες, που λαμβάνουν τις αποφάσεις».
«Ισχυρό σοκ για την οικονομία»
Αν αποδειχθεί ότι η Τουρκία δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένη για το Green Deal, προειδοποιεί ο καθηγητής Γκιουβέν Σακ, το αποτέλεσμα θα είναι να υποχωρήσει σε επίπεδα ανταγωνιστικότητας πολύ κατώτερα από τα σημερινά. «Η οικονομία μας θα υποστεί ένα ισχυρό σοκ. Αλλά όσο καλύτερα προετοιμασμένοι είμαστε εμείς οι ίδιοι, τόσο λιγότερο θα αισθανθούμε το σοκ», επισημαίνει.
Οι μεγάλοι όμιλοι αρχίζουν να προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα και να εξαγγέλλουν νέα «οικολογικά» σχέδια. Για παράδειγμα η Koç Holding, ο μεγαλύτερος ιδιωτικός επιχειρηματικός όμιλος της χώρας, στον οποίον ανήκουν και τα τουρκικά διυλιστήρια (TÜPRAŞ), ανακοίνωσε πρόσφατα ότι μέχρι το 2050 θα γίνει «κλιματικά ουδέτερος» και σύντομα θα καταθέσει σχετικές προτάσεις. Αλλά και ο όμιλος Zorlu, ένα μεγάλο όνομα στους κλάδους της υφαντουργίας και της ενέργειας, που εξάγει μεγάλο μέρος της παραγωγής του στην ΕΕ, θέλει να επιτύχει τον ίδιο στόχο και μάλιστα μέχρι το 2030.
«Η Τουρκία θα χρειαστεί 80 δισεκατομμύρια»
Στα πλαίσια ενός διεθνούς προγράμματος χρηματοδότησης με τη συμμετοχή της Παγκόσμιας Τράπεζας, της Γαλλίας και της Γερμανίας, η Τουρκία θα λάβει σε πρώτη φάση δάνεια 3,1 δισεκατομμυρίων ευρώ για την υλοποίηση των κλιματικών στόχων που ορίζονται στη Συνθήκη του Παρισιού. Θεωρείται όμως βέβαιο ότι αυτό το ποσό είναι μία σταγόνα στον ωκεανό. Ο Μεχμέτ Εμίν Μπιρπινάρ, αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος, εκτιμά ότι το συνολικό κόστος συμμόρφωσης με τις προδιαγραφές της ΕΕ θα έφτανε στα 1.000 δολάρια ανά κεφαλή, δηλαδή ούτε λίγο ούτε πολύ ένα ποσό γύρω στα 80 δισεκατομμύρια ευρώ.
Ο Αντνάν Ασλάν, επικεφαλής του τουρκικού συνδέσμου εξαγωγών χάλυβα (CIB), εκτιμά ότι ο κλάδος του θα πληγεί άμεσα από τη νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για μηδενικές εκπομπές ρύπων. «Πρόκειται για μία κατάσταση, που πλήττει σοβαρά την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας», υποστηρίζει. Μεταξύ άλλων ο σύνδεσμος ζητεί από την τουρκική κυβέρνηση να μην επιβαρύνονται οι ίδιοι οι εξαγωγείς με το οικονομικό αντίτιμο της μη συμμόρφωσης προς τις οικολογικές προδιαγραφές της ΕΕ.
«Να μας βοηθήσει η ΕΕ»
Το αλουμίνιο είναι ένα από τα κορυφαία εξαγωγικά προϊόντα της Τουρκίας. Ο Ταχσίν Εζτιργιακί, επικεφαλής του συνδέσμου μεταλλουργικών επιχειρήσεων της Κωνσταντινούπολης (IDDMIB), λέει ότι ο κλάδος δεν διαθέτει τους απαραίτητους πόρους για να ανταποκριθεί στο Green Deal και απαιτεί μεγαλύτερη στήριξη από ευρωπαϊκά κονδύλια. «Ενώ σε βιομηχανίες της ΕΕ διατίθενται κονδύλια ύψους έως και 1,1 τρισεκατομμύρια ευρώ για τον οικολογικό μετασχηματισμό, στην Τουρκία επιφυλάσσουν διαφορετική μεταχείριση», λέει ο ίδιος. «Θα πρέπει να δοθούν περισσότεροι πόροι στην Τουρκία, διαφορετικά πρόκειται για αλλοίωση του ανταγωνισμού...»
Εκίν Αράμ Ντουράν
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου