Η Χάγη αναγνωρίζει στη Γερμανία την αρχή της ετεροδικίας

Οι 12 από τους 15 δικαστές του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης δικαίωσαν σήμερα τη Γερμανία στη δικαστική διαμάχη με την Ιταλία για το θέμα της διεκδίκησης πολεμικών αποζημιώσεων για ναζιστικά εγκλήματα πολέμου βάσει αποφάσεων που ελήφθησαν από ιταλικά δικαστήρια. "Η τακτική των ιταλικών δικαστηρίων, να αρνηθούν στη Γερμανία την αρχή της ετεροδικίας (...) στοιχειοθετεί αθέτηση των υποχρεώσεων του ιταλικού κράτους έναντι της Γερμανίας", είπε αιτιολογώντας την ετυμηγορία ο πρόεδρος του Δ.Δ. Ιάπωνας Χισάουι Οουάντα. Οι απόφαση είναι τελεσίδικη και δεσμευτική για όλα τα κράτη. Το δικαστήριο προέτρεψε Βερολίνο και Ρώμη να διαπραγματευτούν σε εθελοντική βάση.

Περίπου 600.000 Ιταλοί αιχμάλωτοι στο διάστημα μεταξύ του Σεπτεμβρίου του 1943 και του Μαΐου του 1945, δεν αναγνωρίζονταν από την Βέρμαχτ ως αιχμάλωτοι πολέμου και χρησιμοποιούνταν ως καταναγκαστικοί εργάτες. Το ανώτατο δικαστήριο των ΗΕ απεφάνθη ότι πρώην αιχμάλωτοι στρατιώτες και οι συγγενείς αυτών δεν μπορούν να διεκδικήσουν ατομικά αποζημιώσεις.

Υπόθεση μεγάλου ελληνικού ενδιαφέροντος

Η απόφαση ισχύει και για άλλα θύματα του εθνικοσοσιαλισμού στην Ιταλία και την Ελλάδα, οι οποίοι ελήφθησαν ελάχιστα έως καθόλου υπόψη από συλλογικές ρυθμίσεις της δεκαετίας του 60.

Η ιταλική δικαιοσύνη είχε αναγνωρίσει σε συγγενείς των θυμάτων της ναζιστικής σφαγής του Διστόμου το δικαίωμα να διεκδικήσουν μέσω ιταλικών δικαστηρίων αποζημιώσεις από τη Γερμανία.

Η σύμβουλος για θέματα διεθνούς δικαίου της γερμανικής κυβέρνησης Σουζάνε Βάσουμ-Ράινερ είχε εξηγήσει τον περασμένο Σεπτέμβριο ενώπιον του Δ.Δ. ότι η διεθνής νομοθεσία και οι ειρηνευτικές συνθήκες θα ετίθεντο σε κίνδυνο αν αιρόταν η αρχή της ετεροδικίας από εθνικά δικαστήρια. Είχε προειδοποιήσει μάλιστα για πρόκληση "νομικού χάους" και για παγκόσμιο κύμα προσφυγών από μεμονωμένα πρόσωπα.

Το επιχείρημα της ιταλικής πλευράς ήταν ότι η ετεροδικία δεν μπορεί να χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, όταν αυτά έχουν διαπραχθεί από τις ένοπλες δυνάμεις ενός κράτους στο έδαφος ενός άλλου κράτους. Ο εκπρόσωπος της Ιταλίας στη Χάγη Πάολο Πούτσι ντι Μπενίσικι δήλωσε μετά την ανακοίνωση της απόφασης ότι "δεν είμαστε απογοητευμένοι" επισημαίνοντας η ετυμηγορία κάνει ευδιάκριτα τα όρια ισχύος της αρχής της ετεροδικίας των κρατών.

Το διακύβευμα

Ποιο ήταν ακριβώς το διακύβευμα της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο; Την άποψή του κατέθεσε ο Γερμανός δικηγόρος Μάρτιν Κλίνγκερ, ο οποίος ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με υποθέσεις θυμάτων από εγκλήματα πολέμου: "Το ερώτημα ήταν: Ισχύει ακόμη σήμερα απεριόριστα η αρχή της ετεροδικίας των κρατών ή υπάρχουν εξαιρέσεις, ειδικά όταν πρόκειται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας";

Ο Βασίλειος Χατζηϊωάννου, Λέκτορας της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και Δικηγόρος παρατηρεί: «Κατά το διεθνές δίκαιο το προνόμιο της ετεροδικίας συνίσταται στο ότι ένα αλλοδαπό κράτος δεν υπάγεται στην δικαιοδοσία δικαστηρίων άλλου κράτους για πράξεις κυριαρχίας που διενεργούν λειτουργοί και υπάλληλοί του. Το περιεχόμενο της απόφασης του Δικαστηρίου της Χάγης είναι συνοπτικά το εξής: Ότι οι πράξεις των ναζιστικών στρατευμάτων κατοχής στο Δίστομο, ανεξάρτητα του ότι ήταν παράνομες (αυτό δεν αμφισβητήθηκε από το Διεθνές Δικαστήριο), θεωρούνται πράξεις κυριαρχίας της Γερμανίας και επομένως υπάγονται στην αποκλειστική δικαιοδοσία των δικαστηρίων της (με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τύχη των αγωγών αυτών, καθώς τα Γερμανικά δικαστήρια απορρίπτουν τέτοιες αγωγές)». Συνεπώς, συνεχίζει ο Έλληνας νομικός, «η κατά παράβαση του προνομίου της ετεροδικίας έκδοση από μη Γερμανικό δικαστήριο (εν προκειμένω από το πρωτοδικείο της Λιβαδειάς) απόφασης κατά του Γερμανικού Δημοσίου και εν συνεχεία, η απόπειρα εκτέλεσής της (εφαρμογής της) από δικαστήριο άλλου κράτους (Ιταλίας) είναι αντίθετη με το διεθνές δίκαιο. Το αποτέλεσμα δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς ήδη από το 2002 και αυτό ακόμα το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο της Ελληνικής Δημοκρατίας σε άλλη παρεμφερή περίπτωση αγωγών συγγενών θυμάτων κατά της Γερμανίας έκρινε ότι τα ελληνικά δικαστήρια δεν έχουν δικαιοδοσία επί τέτοιων αγωγών λόγω της ετεροδικίας της Γερμανίας».

Η απόφαση εξασφαλίζει "νομική ασφάλεια", δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γκίντο Βεστερβέλε, υπογραμμίζοντας ότι το γεγονός ότι το Βερολίνο προσέφυγε στο Δ.Δ. της Χάγης δε σημαίνει ότι στρέφεται κατά των θυμάτων του εθνικοσοσιαλισμού. Ο Ιταλός ομόλογός του Τζούλιο Τέρτσι επισήμανε από την πλευρά του ότι η Ρώμη σέβεται την απόφαση, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη περαιτέρω διαπραγματεύσεων.

Η ανθρωπιστική οργάνωση Διεθνής Αμνηστία επέκρινε την απόφαση του Δ.Δ. χαρακτηρίζοντάς την "μεγάλη οποισθοδρόμηση για την διεθνή προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων".

DAPD / AFPD / Ludger Kazmierczak / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος