Η «Παύση» στις γερμανικές αίθουσες

Η καθημερινή ζωή της Ελπίδας, της πρωταγωνίστριας της ταινίας της Τώνιας Μισιαλή «Παύση», χαρακτηρίζεται από το άγχος που διακατέχει μια γυναίκα προορισμένη για νοικοκυρά μέσα σε μια αμείλικτα ανδροκρατούμενη κοινωνία. Κάπως έτσι μπορεί κανείς να περιγράψει σε αδρές γραμμές το θέμα της «Παύσης», που έκανε πρεμιέρα και στους γερμανικούς κινηματογράφους, μετά από μια ήδη επιτυχημένη πορεία σε διεθνή φεστιβάλ και κινηματογραφικές αίθουσες. Μάλιστα η ταινία της Κύπριας σκηνοθέτιδας Τώνιας Μισιαλή απέσπασε και το πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Emerging Greeks Competition» στο φεστιβάλ ελληνικού κινηματογράφου Hellas Filmbox στο Βερολίνο το 2019.

Η Ελπίδα, την οποία υποδύεται η Στέλλα Φυρογένη, έχει συμβιβαστεί με τις αδικίες της ζωής. Είναι μια μεσήλικη νοικοκυρά που κινείται στη στενή ακτίνα μεταξύ του σπιτιού, του σούπερ μάρκετ και κάποιων μαθημάτων ζωγραφικής, με τα οποία ξεφεύγει κάπως από τη ρουτίνα ζωγραφίζοντας νεκρές φύσεις. Όμως η Ελπίδα ζει στην πραγματικότητα έναν εφιάλτη. Ο τυραννικός σύζυγός της, τον οποίο υποδύεται ο Ανδρέας Βασιλείου, καταβροχθίζει λαίμαργα το καθημερινό φαγητό, είναι σκληρός, απορριπτικός, όταν γυρίζει στο σπίτι δεν δίνει σημασία στην Ελπίδα. Η Ελπίδα αναρωτιέται τι πάει στραβά στη ζωή της. Παρατηρεί τον άντρα της με ένα μείγμα φόβου και αηδίας. Ρίχνει κλεφτές ματιές στο γειτονικό παθιασμένο ζευγάρι, που ενσαρκώνει το ακριβώς αντίθετο από αυτό που βιώνει η ίδια. Ενίοτε κοιτά με κρυφή επιθυμία τον νεαρό τεχνίτη Αντρέι (Aντρέι Πιλιπένκο). Αντιλαμβάνεται ότι τα χρόνια έχουν περάσει και πλέον νιώθει σαν να μη μετέχει ενεργά στην ίδια της τη ζωή.

Περί γυναικείας δυστυχίας και εμμηνόπαυσης

Η «Παύση» είναι η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους της Τώνιας Μισιαλή, η οποία αναπαριστά με γλαφυρό τρόπο τη γυναικεία δυστυχία. Μια δυστυχία που εδράζεται στη μακρά παράδοση της πατριαρχίας και που προκαλεί στο κοινό οικείες εικόνες και συναισθήματα: μια νοικοκυρά που εξυπηρετεί τον σύζυγό της ταπεινά χωρίς ποτέ να παίρνει καμιά αναγνώριση. Μια γυναίκα που ικετεύει για το χαρτζιλίκι και που δεν έχει κανένα λόγο στο νοικοκυριό, το οποίο η ίδια οργανώνει. Ο προσωπικός της χώρος είναι ασφυκτικά μικρός. Ακόμη και μέσα στη νύχτα δεν μπορεί να ησυχάσει από το βαρύ ροχαλητό του άντρα της. Μέσα σε όλα αυτά η Ελπίδα βρίσκεται επιπλέον στη φάση της εμμηνόπαυσης με όλα τα δύσκολα συμπτώματά της: αραίωμα των μαλλιών, εύθραυστα νύχια, εξάψεις, εξάντληση, κακός ύπνος, έλλειψη σεξουαλικής επιθυμίας, κενά μνήμης.

Αλλά η ταινία έχει και μια πιο χιουμοριστική, ελαφρά πλευρά, την οποία ενσαρκώνει η γειτόνισσά της, η Ελευθερία (Πόπη Αβραάμ). Γεμάτη ενέργεια, δε διστάζει να φορά αθλητικά σορτς και αγαπά την πλαστική χειρουργική. Είναι μια αστεία και απελευθερωμένη χήρα. «Ξέρεις πόσο χαίρομαι όταν ακούω για άντρες που πεθαίνουν;» λέει κάπου στην ταινία. Η Ελευθερία συμβολίζει όλα όσα λείπουν στην Ελπίδα.

Στο σινεμά μάς αρέσει συνήθως να βλέπουμε χαρακτήρες να ξεσηκώνονται, να αφυπνίζονται, να θυμώνουν. Θα ήταν πολύ ωραίο να δούμε και την εμμηνόπαυση σαν μια τέτοια φάση της ζωής, σαν μια πολλά υποσχόμενη αλλαγή σελίδας. Θα θέλαμε να δούμε τη μετατροπή της γυναικείας αδυναμίας σε δύναμη. Πολλά στοιχεία στην «Παύση» φαίνονται να υπόσχονται ή να μαρτυρούν κάτι τέτοιο. Αλλά το επιδιώκει πράγματι η σκηνοθέτις; Μάταια φαίνεται πάντως να είναι η αναμονή της κορύφωσης ή έστω μιας καμπής, μιας λύτρωσης ή κάποιων σκαμπανεβασμάτων. Τα πράγματα, όπως και η ζωή, κυλούν γραμμικά. Η Τώνια Μισιαλή ήθελε με την «Παύση» να ταρακουνήσει με μια γυναικεία ταινία, στην οποία η γυναίκα παραμένει κολλημένη στη δυστυχία της. Το μπαλάκι πετιέται μάλλον στους θεατές, οι οποίοι θέλουν να φωνάξουν στην πρωταγωνίστρια: «Ελπίδα, βγες από τη λάθος ταινία! Είσαι ελεύθερη».

Δήμητρα Κυρανούδη (KNA)