Η κρίση ξυπνά παλιά μίση

Το «έργο» ξεκίνησε στην Ελλάδα. Πριν από περίπου τρία χρόνια κατέβηκαν οι πρώτοι διαδηλωτές στους δρόμους της Αθήνας με στόχο να διαμαρτυρηθούν για την όξυνση της κρίσης, απεικονίζοντας τη γερμανίδα καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ με στολή των SS. Η επιμονή της Μέρκελ στα προγράμματα λιτότητας φέρνει στη μνήμη ορισμένων διαδηλωτών την περίοδο της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Περίπου 70 χρόνια μετά τα ναζιστικά εγκλήματα, πολλοί Έλληνες αισθάνονται να πέφτουν και πάλι θύματα των Γερμανών στο οικονομικό πεδίο. Τα αντιγερμανικά συνθήματα μερίδας διαδηλωτών πλαισιώνονται και από αντιγερμανικές κορώνες σε ελληνικά μέσα ενημέρωσης.

«Ανάρμοστες, αλλά ψυχολογικά κατανοητές κατηγορίες»

Ωστόσο οι παραλληλισμοί με το ναζιστικό παρελθόν δεν αποτελούν ελληνική αποκλειστικότητα. Παρόμοιες συγκρίσεις της Α. Μέρκελ με τον Χίτλερ παρατηρήθηκαν και σε πρόσφατες διαδηλώσεις στην Κύπρο, ενώ στην ισπανική εφημερίδα El Pais δημοσιεύθηκε άρθρο ισπανού οικονομολόγου, που υποστήριζε ότι η Μέρκελ « όπως ο Χίτλερ κήρυξε τον πόλεμο στην υπόλοιπη Ευρώπη, αυτή τη φορά για να εξασφαλίσει οικονομικό ζωτικό χώρο». Σύμφωνα με τον επί πολλά χρόνια σοσιαλδημοκράτη ευρωβουλευτή Όλαφ Σβένκε, αυτές οι ναζιστικές κατηγορίες «είναι εντελώς ανάρμοστες, αλλά εν μέρει ψυχολογικά κατανοητές».

Ο κ. Σβένκε, σημερινός πρόεδρος της Γερμανικής Ένωσης του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Ιδρύματος (ECF) παραπέμπει στη συλλογική μνήμη των λαών που έχουν πέσει θύματα των ναζί, η οποία τους ωθεί - όπως λέει - σε υπερβολικές αντιδράσεις όταν νιώθουν ότι προκαλούνται. Ο Όλαφ Σβένκε θεωρεί ότι θα έπρεπε να καταστεί σαφές ότι η βοήθεια είναι κομμάτι της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και δεν διστάζει να χαρακτηρίσει λάθος τη γερμανική στάση που δηλώνει ότι «εμείς το κάνουμε σωστά, κάντε το όπως εμείς».

Εξαιτίας αυτής της στάσης βλέπουν τους Γερμανούς στην Ελλάδα και όχι μόνο σαν «σχολικό διευθυντή», συνοψίζει στην εφημερίδα Süddeutsche Zeitung ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης, ο οποίος παράλληλα δεν φείδεται κριτικής έναντι των συμπατριωτών του. Όπως λέει, «σχεδόν όλοι οι βαλκανικοί λαοί θεωρούν τους εαυτούς τους αθώα θύματα», ενώ οι Γερμανοί «είναι περήφανοι για τα επιτεύγματά τους και θέλουν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι -κυρίως οι νότιες χώρες- να τους μιμηθούν», αγνοώντας, όμως, «ότι ο Νότος έχει μία εντελώς διαφορετική κουλτούρα».

Κερδίζουν έδαφος οι υπεραπλουστεύσεις

Η Γερμανία μοιάζει συχνά ανίκανη να αντιληφθεί την πολιτισμική διαφορετικότητα του Νότου. Μερίδα του τύπου, όπως η λαϊκή εφημερίδα Bild, που παρουσιάζει τους Γερμανούς ως εκείνους που συμβάλλουν με τα περισσότερα χρήματα πληρώνοντας «τις πολυτελείς συντάξεις των Ελλήνων», οξύνει κι άλλο την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα.

Άλλο τόσο δυσχεραίνουν την κατάσταση, σύμφωνα με την Ουλρίκε Γκερνό, ρήσεις όπως αυτή του επικεφαλής της ΚΟ των γερμανών Χριστιανοδημοκρατών Φόλκερ Κάουντερ, ο οποίος είχε δηλώσει το 2011 ότι «η Ευρώπη μιλά γερμανικά».
Η επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις Διεθνείς Σχέσεις (ECFR) στο Βερολίνο εκτιμά ότι η απουσία αλληλοσεβασμού και ευαισθησίας που παρατηρείται ορισμένες φορές δείχνει πόσο αναστρέψιμη είναι η διαδικασία 50 ετών ενσωμάτωσης». Ωστόσο, όπως εκτιμά η κ. Γκερνό, η γερμανική πολιτική των τελευταίων δεκαετιών δεν έχει αποτύχει και εφιστά την προσοχή στις πτυχές της ‘ευρωκρίσης’: «Δεν πρόκειται μόνο για μία κρίση του ευρώ ή για υπερχρέωση του Νότου, αλλά και για μία κρίση του καπιταλισμού, των τραπεζών, της εθνικής κυριαρχίας και μία συστημική κρίση».

Δεδομένης της περιπλοκότητας της κατάστασης, αλλά και της απουσίας πολιτισμικού διαλόγου, κερδίζουν έδαφος οι υπεραπλουστεύσεις και οι εύκολες απαντήσεις του τύπου «τεμπέληδες Έλληνες» και «η Μέρκελ είναι ο Χίτλερ». Η Ευρώπη «έχει επενδύσει πολύ στην οικονομία, αλλά πολύ λίγο στον πολιτισμό και τις κοινές αξίες» διαπίστωνε ο Πέτρος Μάρκαρης στις αρχές του 2012 για να προσθέσει αργότερα ότι «θα βοηθούσε πολύ τις δύο πλευρές αν εισέρεε λίγη λογική στα συναισθήματα των Ελλήνων και λίγο συναίσθημα στη λογική των Γερμανών».

Aya Bach / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου