Η κληρονομιά της 11ης Σεπτεμβρίου

Δώδεκα χρόνια μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στους δίδυμους πύργους την 11η Σεπτεμβρίου 2001, ο νέος ουρανοξύστης του One World Trade Center δεσπόζει στη Νέα Υόρκη. Ο φερόμενος εγκέφαλος των επιθέσεων, Οσάμα Μπιν Λάντεν είναι νεκρός, οι αμερικανικές δυνάμεις αποχώρησαν από το Ιράκ, ενώ σχεδιάζεται η αποχώρησή τους και από το Αφγανιστάν εντός του 2014.

Ωστόσο, η στρατηγική των τελευταίων αμερικανικών κυβερνήσεων στο πεδίο της ασφάλειας εξακολουθεί να διατηρείται. «Κατά τη δεκαετία του ’90 υπήρχε στις ΗΠΑ το πρόταγμα της οικονομίας και στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφαλείας. Τα ζητήματα της παγκόσμιας οικονομίας βρίσκονταν στο προσκήνιο, κάτι που άλλαξε όμως απότομα. Ακολούθως, νομίζω περίπου μέχρι το τέλος της προεδρίας Μπους, επικράτησε το πρόταγμα της ασφάλειας. Ασφάλεια έναντι της τρομοκρατίας, κάτι που ισχύει με ορισμένους περιορισμούς ακόμη και σήμερα» επισημαίνει ο Μάρτιν Τούνερτ, πολιτικός επιστήμονας του Κέντρου Αμερικανικών Μελετών στη Χαϊδελβέργη.

Διπλάσιο μπάτζετ για τις μυστικές υπηρεσίες

Ο πόλεμος με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και η καθολική παρακολούθηση από τις μυστικές υπηρεσίες θεωρούνται απότοκα των μέτρων που έλαβαν οι αμερικανικές κυβερνήσεις μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Από την ημέρα που ο πρώην αμερικανός πρόεδρος Μπους κήρυξε τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», ο προϋπολογισμός των μυστικών υπηρεσιών της χώρας διπλασιάστηκε, φθάνοντας σήμερα -σύμφωνα με στοιχεία της Washington Post-στα 52,6 δισ. δολάρια. Το 2002 ιδρύθηκε το υπουργείο Εθνικής Ασφάλειας, η τρίτη σε μέγεθος υπηρεσία των ΗΠΑ. Κύρια αποστολή των περίπου 200.000 υπαλλήλων του υπουργείου είναι η προστασία των αμερικανών πολιτών από τους κινδύνους της τρομοκρατίας.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου οι ΗΠΑ διεύρυναν τις μυστικές υπηρεσίες, τις ερευνητικές αρχές και τις ένοπλες δυνάμεις τους, τις οποίες και συνέδεσαν στενότερα μεταξύ τους διευρύνοντας παράλληλα το φάσμα των αρμοδιοτήτων τους. Θεμέλιο αυτών των αλλαγών υπήρξε μεταξύ άλλων και η επονομαζόμενη πατριωτική πράξη, η οποία ψηφίστηκε στις 25 Οκτωβρίου 2001 από το Κογκρέσο. Παρότι προβλεπόταν να είναι προσωρινός, η ισχύς αυτού του αντιτρομοκρατικού νόμου παρατάθηκε επανειλημμένα. Διατάξεις της πατριωτικής πράξης, που περιορίζουν σημαντικά τα δικαιώματα των πολιτών, παραμένουν ακόμη και σήμερα σε ισχύ.

Οι ΗΠΑ εμμένουν στο δόγμα της «ασφάλειας»

Με τη γιγάντωση των μυστικών υπηρεσιών και των ενόπλων δυνάμεων, άλλαξαν και οι μέθοδοι δράσης τους. Από τη φυλακή του Γκουαντάναμο και από ανάλογα στρατόπεδα και φυλακές στο Αφγανιστάν και το Ιράκ έγιναν γνωστές περιπτώσεις βασανιστηρίων των κρατουμένων. Στο μεταξύ επικράτησε και η λογική του προληπτικού πολέμου. Όπως διευκρινίζει ο Πέτερ Ρούντολφ, ειδικός για τις ΗΠΑ στο Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική του Βερολίνου, «ακολούθησε η νομιμοποίηση προληπτικών πολέμων ή στρατιωτικών επεμβάσεων, η οποία γινόταν ολοένα και πιο αποδεκτή. Συνέπεια αυτού ήταν ότι ο πόλεμος στο Ιράκ δικαιολογήθηκε κυρίως με το επιχείρημα ότι επρόκειτο για την εξουδετέρωση μίας πιθανής απειλής στο μέλλον. Η χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών ακολουθεί συχνά την ίδια λογική. Η προληπτική επέμβαση του αμερικανικού στρατού έχει γίνει σχεδόν αυτονόητη, κάτι που δεν ίσχυε σε προηγούμενες δεκαετίες».

Τα εργαλεία και οι μέθοδοι άσκησης της αμερικανικής πολιτικής ασφάλειας που εδραιώθηκαν μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου παραμένουν επίκαιρα. Παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος Ομπάμα επιθυμεί να ρυθμίσει αυστηρότερα τις σχετικές διαδικασίες, φαίνεται μάλλον απίθανο οι ΗΠΑ να παραιτηθούν από το δόγμα που υπαγόρευσε στο παρελθόν ο κίνδυνος της τρομοκρατίας.

Sven Pöhle / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη