Η κατάρα και η απειλή των επιδημιών

Πανούκλα, χολέρα, ισπανική γρίπη: Εδώ και χιλιάδες χρόνια η ανθρωπότητα μαστίζεται από επιδημίες. Όσο τα αίτια ήταν ακόμα άγνωστα οι άνθρωποι απέδιδαν τις επιδημίες στη μοίρα και στα θεία. Τον επόμενο Αύγουστο ξεκινά στο Ρωμαϊκό Μουσείο της πόλης Χιλντεσχάιμ έκθεση με τίτλο «Επιδημίες - Κατάρα του παρελθόντος, απειλή του μέλλοντος», η οποία θα παρουσιάζει τις σημαντικότερες λοιμώδεις ασθένειες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. 

Ο σχεδιασμός για την έκθεση προηγήθηκε της πανδημίας του κορωνοϊού, μιας και ξεκίνησε ήδη από το 2018, όταν κανείς δεν μπορούσε να υποψιαστεί τι θα συνέβαινε σε παγκόσμιο επίπεδο δύο χρόνια αργότερα. «Η έκθεσή μας έγινε επίκαιρη», λέει ο επιμελητής της έκθεσης και ιστορικός Όλιβερ Γκάουερτ στο άδειο μουσείο, όπου συνεχίζονται καθημερινά οι εργασίες προετοιμασίας της έκθεσης σε ένα χώρο 1.800 τετραγωνικών μέτρων. Όπως λέει ο γερμανός επιμελητής πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει γίνει ποτέ για τις επιδημίες και τις επιπτώσεις τους.

«Δείχνουμε ανθρώπινες τραγωδίες, αλλά και ιατρικές επιτυχίες»

Μεταξύ άλλων οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν σε ένα νοσοκομείο πανούκλας το Μεσαίωνα, καθώς και να δουν το ανακατασκευασμένο εργαστήριο του Πάουλ Έρλιχ (1854-1915) στο οποίο παρασκεύασε την σαλβαρσάνη, με την οποία αντιμετωπίστηκε για πρώτη φορά με αξιώσεις η μάστιγα της σύφιλης. «Δείχνουμε τον πόνο και τις ανθρώπινες τραγωδίες που προκάλεσαν οι επιδημίες στην ανθρωπότητα, αλλά και τις επιτυχίες της Ιατρικής επιστήμης», λέει ο Όλιβερ Γκάουερτ, ο οποίος διασφάλισε τη συνεργασία πολλών ειδικών και θεσμών για την έκθεση. Μεταξύ τους το Ινστιτούτο Επιδημιολογικών Ερευνών Χάιμχολτς του Μπραουνσβάικ, το ινστιτούτο Πάουλ Έρλιχ, καθώς και η Ιατρική Σχολή Ανόβερου.

«Σκοπός της έκθεσης είναι να δείξει στο κοινό την επίδραση που είχαν οι επιδημίες στην εξέλιξη του ανθρωπίνου είδους, είτε πρόκειται για την πανούκλα κατά τη διάρκεια του πρώιμου Μεσαίωνα, είτε την φυματίωση στη νεότερη ιστορία» δηλώνει ο πνευμονολόγος και ερευνητής επιδημιών Τομπίας Βέλτε, ο οποίος είναι επικεφαλής της συμβουλευτικής επιτροπής ειδικών. Σύμφωνα με το γερμανό γιατρό «θα υπάρχουν πάντα ιοί. Βασικός μας στόχος δεν είναι να τους εξαφανίσουμε από προσώπου γης, αλλά να μάθουμε να ζούμε μαζί τους».

Οι επιδημίες ωφέλησαν ενίοτε τους πληθυσμούς

Την στιγμή που για τους γιατρούς και λοιμωξιολόγους ο κίνδυνος μιας πανδημίας ήταν πάντα υπαρκτός, οι περισσότεροι άνθρωποι εξεπλάγησαν από τις διαστάσεις της πανδημίας του κορωνοϊού με καταγεγραμμένα 111 εκατομμύρια κρούσματα και περίπου 2,5 εκατομμύρια θύματα παγκοσμίως.

«Κυρίως στο δυτικό κόσμο ήταν πολλοί εκείνοι που πίστευαν ότι λόγω της καλύτερης υγιεινής, των εμβολίων και των αντιβιοτικών οι επιδημίες ανήκαν μια για πάντα στο παρελθόν, λέει ο ιστορικός Όλιβερ Γκάουερτ και προσθέτει: «Δυστυχώς όμως σε άλλα τμήματα της γης οι θάνατοι δεν σταματούσαν, είτε μιλάμε για το AIDS είτε για την ελονοσία είτε τον ιό έμπολα. Η έκθεση δείχνει για παράδειγμα ότι ακόμα και σήμερα οι λεπροί περιθωριοποιούνται και στιγματίζονται σε πολλές περιοχές του πλανήτη.

Σε περίπτωση που το επιτρέψουν οι συνθήκες της πανδημίας η έκθεση θα κλείσει τις πύλες της τέλη Μαρτίου του 2022 και στη συνέχεια θα ταξιδέψει σε άλλες γερμανικές πόλεις.

Είναι ίσως παρήγορο ότι οι επιδημίες επέφεραν σε αρκετές περιπτώσεις σημαντικές κοινωνικές αλλαγές που ωφέλησαν τους πληθυσμούς. Για παράδειγμα: Μετά τη τελευταία επιδημία χολέρας το 1892 στη Γερμανία, η πόλη του Αμβούργου κατασκεύασε ένα νέο υδραγωγείο καθώς και μια μονάδα καύσης απορριμμάτων, ενώ παράλληλα οι αρχές έλαβαν μέτρα για μια πιο υγιεινή διαβίωση των πολιτών. Όσον αφορά τη πανδημία του κορωνοϊού διαπιστώνουμε ήδη από τώρα ότι η κρίση επιτάχυνε την διαδικασία της ψηφιοποίησης σε πολλούς τομείς της ζωής μας.

Κριστίνα Στιχτ, dpa

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος