Η ζωή στις φαβέλες

Εγκληματίες και έμποροί ναρκωτικών που κυκλοφορούν στην περιοχή Complexo do Mare στο βόρειο Ρίο ντε Τζανέιρο, ξέρουν πολύ καλά πως ο χρόνος που έχουν για τις «ύποπτες» δουλειές τους μετράει πλέον αντίστροφα. Την περασμένη Κυριακή 4.000 βαριά οπλισμένοι άνδρες πραγματοποίησαν επιχείρηση στην περιοχή θέλοντας να τους απομακρύνουν.

Η εισβολή αυτή είναι ένα μοντέλο δράσης που έχει εφαρμοστεί κάμποσες φορές σε βραζιλιάνικες πόλεις. Δυνάμεις ασφαλείας καταλαμβάνουν τις περιοχές αυτές που επί χρόνια δρουν άνθρωποι που κινούνται συστηματικά στην παρανομία, και εγκαθίστανται. Με τον τρόπο αυτό αποκτούν σταδιακά τον έλεγχο και δημιουργούν κρατικές υποδομές.

«Η δράση της αστυνομίας στις περιοχές αυτές έχει νόημα» πιστεύει Εντίνιλσον Φερέιρα ντος Σάντος από το κίνημα πολιτών για την προστασία της ζωής στις φαβέλες «όσο η δράση αυτή συνοδεύεται και από άλλα μέτρα και δεν περιορίζονται στο επίπεδο του εντυπωσιασμού».

Ανεβαίνει το βιωτικό επίπεδο

Οι πρώτες φαβέλες φτιάχτηκαν πριν από 100 περίπου χρόνια όταν άρχισε ο εκμοντερνισμός των μεγάλων πόλεων. Οι φτωχοί και οι έγχρωμοι σπρώχθηκαν στο περιθώριο των πόλεων. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς στις φαβέλες εξαιτίας της δύσκολης πρόσβασης και της επικινδυνότητας είναι δύσκολο να ξεκαθαριστεί.

Το πρόβλημα έγινε ακόμα πιο έντονο τη δεκαετία του 1970 όταν υπήρξαν μαζικές μετακινήσεις πληθυσμού από την επαρχία στα μεγάλα αστικά κέντρα. Υπολογίζεται πως τώρα ζουν στις φαβέλες 11,5 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή περίπου το 6% του συνολικού πληθυσμού της Βραζιλίας. Επίσημα έχουν καταγραφεί 6.329 τέτοιες περιοχές. Η κατανομή του πληθυσμού διαφέρει από πόλη σε πόλη. Η πιο εντυπωσιακή περίπτωση καταγράφεται στην πόλη Μπελέμ όπου το 54% των κατοίκων μένουν σε φαβέλες. Στο Ρίο ντε Τζανέιρο το 25% του πληθυσμού μένει σε φαβέλες και ο αριθμός τους φθάνει σχεδόν στο 1,5 εκατομμύριο.

Στις φαβέλες δεν ζουν όμως μόνο άνθρωποι που εξαρχής ήταν φτωχοί και δεν θα ήταν όλοι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Σύμφωνα με το βραζιλιάνικο Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών Data Popula rμόνο το ένα τρίτο των κατοίκων θα εγκατέλειπε ευχαρίστως το σπίτι του στις φαβέλες. Τα δυο τρίτα όμως θα συνέχιζαν να ζουν εκεί. Και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια ανεβαίνει το οικονομικό επίπεδο στις φαβέλες. Το 2013 τα δυο τρίτα των κατοίκων στις φτωχές αυτές γειτονιές άνηκαν στη μεσαία τάξη. Μια δεκαετία πριν ήταν μόλις το ένα τρίτο. Κάποιοι αντιμετωπίζουν την κατάσταση εκεί ρεαλιστικά. Καλύτερα πλούσιος ανάμεσα στους φτωχούς παρά φτωχός ανάμεσα στους πλούσιους.

Kersten Knipp / Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθυνος σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος