Η Επανένωση της Γερμανίας στην οθόνη

«Good bye, Lenin» ήταν ο εξαιρετικά εύγλωττος τίτλος για την ταινία του Βόλφγκανγκ Μπέκερ που «τάραξε τα νερά» στη Γερμανία το 2003, τιμήθηκε με πολυάριθμα κινηματογραφικά βραβεία και ανέδειξε τον Ντάνιελ Μπρυλ, έναν από τους κορυφαίους Γερμανούς ηθοποιούς της γενιάς του (που έγινε γνωστός και στο ελληνικό κοινό με ταινίες όπως «Καλά Χριστούγεννα» και «Το τελεσίγραφο του Μπορν»).

Εύγλωττος ήταν και ο υπότιτλος στη γερμανική διανομή: «Η ΛΔΓ επιβιώνει σε 79 τ.μ.» Ως τραγικός, αλλά και κωμικός ήρωας προβάλλει ο νεαρός Άλεξ (Ντάνιελ Μπρυλ) ο οποίος βλέπει τη μητέρα του να πέφτει σε κώμα το φθινόπωρο του 1989. Κάποια στιγμή η μητέρα συνέρχεται, αλλά παραμένει κλινήρης και οι γιατροί απαγορεύουν κάθε ενόχληση ή συγκίνηση. Στο μεταξύ, η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας έχει καταρρεύσει και στο Βερολίνο συντελείται κοσμογονία, αλλά ο Άλεξ θεωρεί ότι πρέπει να αποσιωπήσει αυτές τις λεπτομέρειες. Η μητέρα του, φανατική υπέρμαχος του υπαρκτού σοσιαλισμού, μάλλον δεν θα άντεχε το σοκ.

Έτσι, ο νεαρός επιστρατεύει τα πιο απίθανα τεχνάσματα για να διατηρήσει την ψευδαίσθηση ότι η Ανατολική Γερμανία παραμένει κραταιά και αιώνια. Όχι μόνο στα 79 τ.μ. του οικογενειακού διαμερίσματος, αλλά και έξω από αυτά. Ψάχνει στα σκουπίδια συσκευασίες τροφίμων που έχουν εξαφανιστεί από τα σουπερμάρκετ, ώστε να αλλάξει τις ετικέτες και να μαγειρέψει παραδοσιακές ανατολικογερμανικές συνταγές. Χαρτζιλικώνει τα πιτσιρίκια της γειτονιάς για να τραγουδήσουν σοσιαλιστικά εμβατήρια στην πολυκατοικία. Στο τέλος συγχέει και ο ίδιος την πραγματικότητα με τις ψευδαισθήσεις και τους ευσεβείς πόθους του. «Για χάρη της μητέρας μου υποκρινόμουν ότι υπάρχει μία Ανατολική Γερμανία, η οποία άρχισε να μοιάζει όλο και περισσότερο στη χώρα που ήθελα και εγώ ο ίδιος» μονολογεί προς το τέλος της ταινίας.  

Το περιοδικό Stern έγραψε ότι, μέχρι να προβληθεί η ταινία του Βόλφγκανγκ Μπέκερ στους κινηματογράφους, οι Ανατολικογερμανοί γελούσαν με τους Δυτικογερμανούς και το αντίστροφο. Βλέποντας το «Goodbye Lenin», για πρώτη φορά γέλασαν όλοι μαζί. Αλλά ταυτόχρονα έκλαψαν κιόλας...

Ο εφιάλτης της Στάζι

Γέλωτες σίγουρα δεν προκάλεσε η ταινία «Οι ζωές των Άλλων» του Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ, που προβλήθηκε το 2006 και έγινε παγκοσμίως γνωστή, κερδίζοντας Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας. Εδώ όλα είναι σκοτεινά. Καφκικά. Ποιοι είναι οι καλοί και ποιοι είναι οι κακοί φαίνεται ξεκάθαρα. Στην αρχή τουλάχιστον. Αλλά ενίοτε οι κακοί μπορούν να γίνουν κάκιστοι, οι κακοί να δείχνουν ψήγματα καλοσύνης, οι καλοί να μας αιφνιδιάζουν με την κακία τους.

Παντού φτάνουν τα πλοκάμια της Στάζι, της πανίσχυρης μυστικής αστυνομίας. Δεν παρακολουθούνται μόνο οι δηλωμένοι αντιφρονούντες, αλλά και ο εν δυνάμει αντίπαλος, ο απρόβλεπτος καλλιτέχνης, ο ερωτικός αντίζηλος. Υπό παρακολούθηση βρίσκεται και ο αναγνωρισμένος σκηνοθέτης Γκέοργκ Ντρέιμαν, τον οποίο περίτεχνα υποδύεται ο Σεμπάστιαν Κοχ (γνωστός στο ελληνικό κοινό και από τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» του Γιάννη Σμαραγδή). Μοναδική είναι όμως η ερμηνεία του Ούλριχ Μύε στον ρόλο του πράκτορα Γκερντ Βίζλερ, ο οποίος, δακτυλογραφώντας υπηρεσιακά πρωτόκολλα για «τις ζωές των άλλων», έχει απαξιώσει τη δική του ζωή. Όταν το αντιλαμβάνεται, είναι αργά για να απεμπλακεί από μηχανορραφίες που έχουν στηθεί ερήμην του.

Ήλιος, μπάνια και …Ψυχρός Πόλεμος

Άγνωστη στην Ελλάδα παραμένει η εξαιρετική τηλεοπτική σειρά «Honigfrauen». «Γυναίκες από μέλι» θα ήταν η αυτολεξεί μετάφραση. Πρόκειται για ένα -μάλλον σεξιστικό- παρατσούκλι που είχαν αποδώσει νεαροί Δυτικογερμανοί στις Ανατολικογερμανίδες τη δεκαετία του '80, θεωρώντας ίσως ότι διαθέτουν ένα ιδιαίτερο ταμπεραμέντο. Η σειρά προβλήθηκε με επιτυχία στο δίκτυο ZDF το 2017 και μας μεταφέρει στο 1986, μόλις τρία χρόνια πριν την Πτώση του Τείχους.

Τα πρώτα πλάνα προϊδεάζουν για ανέμελα καλοκαιρινά ειδύλλια: Η Κάτριν (Κορνέλια Γκρέσελ) και η Μάγια (Σόνια Γκέρχαρντ), δίδυμες αδερφές από την Ερφούρτη, ονειρεύονται «ταξίδια ως το τέλος του κόσμου». Για τους Ανατολικογερμανούς όμως, που δεν επιτρέπεται να ταξιδέψουν στη Δύση, το τέλος του κόσμου είναι η Ουγγαρία και η λίμνη Μπάλατον. Εκεί οι δύο νεαρές απολαμβάνουν τα μπάνια τους και κάνουν γνωριμίες, άλλες περισσότερο, άλλες λιγότερο ευχάριστες. Μόνο που οι νέοι φίλοι έχουν τα «μυστικά» τους. Η Κάτριν και η Μάγια θα μπλέξουν χωρίς να το θέλουν. Δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική. Θα τους παρασύρει ο αυθορμητισμός και η άγνοια κινδύνου. Βρίσκονται σε λάθος μέρος, τη λάθος στιγμή. Και όλα δείχνουν ότι η διαβόητη Στάζι απλώνει τα πλοκάμια της ακόμη και στις «αδελφές σοσιαλιστικές χώρες».

Χερχάουζεν, ο «άρχων του χρήματος»

Τί γίνεται όμως στη Δυτική Γερμανία πριν από την Πτώση του Τείχους; Στην πολιτική κυριαρχεί ο χριστιανοδημοκράτης καγκελάριος Χέλμουτ Κολ. Στην οικονομία δεσπόζει ο Άλφρεντ Χερχάουζεν, επικεφαλής της Deutsche Bank. Είναι ο «άρχων του χρήματος», ανέφερε το περιοδικό DER SPIEGEL το 1989, υποστηρίζοντας ότι από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και τον Χέρμαν Γιόζεφ Αμπς (που είχε πρωτοστατήσει στη Συμφωνία του Λονδίνου για το εξωτερικό χρέος της Γερμανίας το 1953) κανένας άλλος τραπεζίτης δεν είχε συγκεντρώσει στα χέρια του τόση ισχύ και τόση επιρροή.

«Χερχάουζεν, ο άρχων του χρήματος» είναι και ο τίτλος της τηλεοπτικής σειράς, που προβάλλει εδώ και λίγες ημέρες το τηλεοπτικό δίκτυο ARD. Μία σειρά που «βασίζεται σε αληθινά γεγονότα», αλλά περιέχει και στοιχεία μυθοπλασίας. Σύμφωνα με το σενάριο, ο Χερχάουζεν (Όλιβερ Μεσούκι) εισηγείται στον Κολ (Σάσα Νάταν) να στηρίξει με δάνεια δισεκατομμυρίων τη Σοβιετική Ένωση του Γκορμπατσόφ, γιατί «η χρεοκοπία τους είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι πιστεύουμε, ενώ η Ανατολική Γερμανία εξαρτάται οικονομικά από τη Ρωσία».  Για την τράπεζα το κέρδος θα είναι η μελλοντική πρόσβαση στη ρωσική αγορά, για τον καγκελάριο μία ευνοϊκή πολιτική αφετηρία ενόψει πιθανής κατάρρευσης της Ανατολικής Γερμανίας.

Αλήθεια ή μυθοπλασία;