Η ελβετική ουδετερότητα στον πόλεμο της Ουκρανίας

Κάθε φορά που Ελβετοί επικαλούνται την ουδετερότητα της χώρα τους και διεκδικούν ειδικό ρόλο, ξένοι διπλωμάτες και πολιτικοί γουρλώνουν όλο και συχνότερα τα μάτια τους. Η φήμη της Ελβετίας αρχίζει να εμφανίζει ρωμές. «Στο μέλλον, οι γείτονές μας θα σκέπτονται ακόμη περισσότερο το κατά πόσο θέλουν να διευκολύνουν πολιτικά την Ελβετία», λέει ο πολιτικός επιστήμονας Κρίστοφ Φράι του Πανεπιστημίου του Ζανκτ Γκάλεν. «Πηγαίνουμε πρόσω ολοταχώς να χάσουμε τους φίλους μας». 

Τι καταστρέφει τη φήμη της χώρας;

Πρώτο σημείο-κλειδί: οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Όταν άρχισε ο πόλεμος η κυβέρνηση της Βέρνης δήλωσε αρχικά ότι η Ελβετία θα παραμείνει ουδέτερη και αμέτοχη. Οι πιέσεις από το εξωτερικό οδήγησαν γρήγορα σε μια στροφή, όμως ο Φράι υποστηρίζει ότι αυτή ήταν μόνο μερική. «Για παράδειγμα, όταν πρόκειται για εμπόριο πρώτων υλών, οι αρχές κάνουν σαν να μην ξέρουν πόσο σημαντικό είναι για τη Ρωσία το εμπόριο μέσω της Ελβετίας», λέει σο Γερμανικό Ειδησεογραφικό Πρακτορείο dpa. Δεύτερο σημείο-κλειδί: τα κεφάλαια των ολιγαρχών. Μέχρι το τέλος του 2022, δεσμεύτηκαν σχεδόν οκτώ δισεκατομμύρια φράγκα Ρώσων που πρόσκεινται στον πρόεδρο Πούτιν. Ωστόσο, υπάρχουν υποψίες ότι πολλά περισσότερα δισεκατομμύρια βρίσκονται στην Ελβετία. Τρίτο σημείο-κλειδί: τα όπλα. Η Ελβετία αρνείται την αποστολή πυρομαχικών στην Ουκρανία από αυτά που πούλησε στους συμμάχους.

Ακόμη, η διέλευση μεταναστών από τη χώρα στη Γερμανία ενόχλησε την κυβέρνηση του Βερολίνου, ενώ ο χρηματοπιστωτικός κλάδος επίσης ενοχλήθηκε από τον περιορισμό των δικαιωμάτων των μετόχων κατά τη διάσωση της Credit Suisse. Η Ντιάνα Ίνγκενχοφ, καθηγήτρια οργανωτικής επικοινωνίας και δημόσιας διπλωματίας στο Ελβετικό Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, λέει στο dpa: «Η Ελβετία τοποθετείται ως ισχυρό χρηματοπιστωτικό κέντρο, οι ελβετικές τράπεζες επωφελούνται από την εικόνα της Ελβετίας στο εξωτερικό. Η Credit Suisse φέρει ακόμη και το όνομα της χώρας στην ονομασία της. Όταν μία τέτοια τράπεζα περνάει σοβαρή κρίση, αυτό επηρεάζει και την εικόνα της χώρας».

Ωστόσο, το ελβετικό Υπουργείο Εξωτερικών ισχυρίζεται πως μόνο η κριτική των μέσων ενημέρωσης έπεσε στην αντίληψή του. «Αν και τα Μ.Μ.Ε. επηρεάζουν σε κάποιο βαθμό την εικόνα μιας χώρας, δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας», αναφέρει σε τοποθέτησή του. «Μέχρι στιγμής, δεν έχουμε ενδείξεις για σημαντική επιδείνωση της συνολικής εικόνας μας που θα είχε μόνιμες αρνητικές συνέπειες».

Η Ελβετία θα μπορούσε να κάνει περισσότερα

Πάντως, η κριτική προέρχεται από σημαντικά πρόσωπα. Για παράδειγμα, από τον Γενς Στόλτενμπεργκ, Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ: «Δεν πρόκειται για ουδετερότητα, αλλά για το δικαίωμα στην αυτοάμυνα», δήλωσε στο Νταβός τον Ιανουάριο. «Κατά την άποψή μου, η ουδετερότητα της χώρας χρονολογείται από τον περασμένο αιώνα», είπε από την πλευρά του ο Κρίστοφ Χόισγκεν, πρόεδρος της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια. Η Ελβετία πρέπει να συμβάλλει στην υπεράσπιση της διεθνούς έννομης τάξης.

«Οι κυρώσεις είναι τόσο ισχυρές όσο και η πολιτική βούληση πίσω από αυτές», δήλωσε ο πρέσβης των Η.Π.Α. Σκοτ Μίλερ στην εφημερίδα Neue Zürcher Zeitung. Η Ελβετία θα μπορούσε σίγουρα να δεσμεύσει 50 ή 100 δισεκατομμύρια φράγκα περισσότερα από τις περιουσίες των ολιγαρχών. «Περιμένουμε από την Ελβετία να υπερπηδήσει την ουδετερότητά της σε ορισμένα σημεία», δήλωσε ο Γερμανός πρέσβης Μίχαελ Φλέγκερ στην τηλεόραση.

«Η Ελβετία κατέστρεψε τη φήμη της», διαπίστωσε ο Γκέρχαρντ Άντρεϊ, Ελβετός βουλευτής των Πρασίνων, όταν το κοινοβούλιο αποφάσισε να μην άρει την απαγόρευση της προώθησης πυρομαχικών στην Ουκρανία. Στο πρόγραμμα υποστήριξης της Ουκρανίας (Ukraine Support Tracker) του Ινστιτούτου του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία, που εξετάζει τους τομείς της ανθρωπιστικής, οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας προς τη χώρα, η Ελβετία κατατάσσεται στην 21η θέση μεταξύ 40 χωρών, με τη βοήθειά της προς την Ουκρανία να είναι περιορισμένη, ιδίως στρατιωτικά.

Η Ελβετία διεκδικεί πάντα έναν ιδιαίτερο ρόλο για τον εαυτό της. Της αρέσει να χαράσσει τη δική της πολιτική - εκτός από όταν πρόκειται για την οικονομία και την πρόσβαση στην αγορά. Εντάχθηκε στα Ηνωμένα Έθνη μόλις το 2002. Βρίσκεται στη μέση της Ευρώπης, αρνείται όμως την ένταξή της στην Ε.Ε. και το 2021 διέκοψε πολυετείς διαπραγματεύσεις για την επικαιροποίηση των διμερών συνθηκών με την Ένωση.

Η χώρα παραμένει αγαπητή

Στην αντίληψη του κόσμου, πάντως, η Ελβετία εξακολουθεί να κατέχει υψηλή θέση. Η Γιοχάννα Γκόλνχοφερ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Μάρκετινγκ του Πανεπιστημίου του Ζάνκτ Γκάλεν, λέει: «Η φήμη μιας μάρκας ή μιας χώρας, είναι συνειρμοί του μυαλού. Αλλάζουν πολύ αργά και, για να παγιωθεί κάτι στην αντίληψη του κόσμου, θα πρέπει να συμβαίνει επί χρόνια. Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την Ελβετία ως ένα ασφαλές καταφύγιο, ως μία χώρα γεμάτη φύση και αξιοπιστία κ αυτή η αντίληψη δεν θα χαλάσει βραχυπρόθεσμα».

Η Διεύθυνση «Παρουσία της Ελβετίας» του Υπουργείου Εξωτερικών είναι υπεύθυνη για την προώθηση της εικόνας της χώρας στο εξωτερικό. Όλα βαίνουν καλώς, αναφέρει μετά την τελευταία έρευνα του Δεκεμβρίου 2022, με την Ελβετία να προηγείται της Γερμανίας, της Σουηδίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και άλλων χωρών. Στην έρευνα της Ipsos σχετικά με τις αντιλήψεις για τις χώρες σε όλο τον κόσμο, η Ελβετία βρισκόταν στην 7η θέση.

Απαραίτητη μία αλλαγή κατεύθυνσης

Ο Φράι, όμως, κρίνει πως είναι αναγκαία μία αλλαγή: «Ως πλούσια, συχνά προνομιούχα χώρα, πρέπει επιτέλους να δώσουμε σημαντικά περισσότερα χρήματα, τόσο για ανθρωπιστική βοήθεια όσο και για την ασφάλεια». Ο ίδιος τάσσεται υπέρ της συνεισφοράς της Ελβετίας στο ΝΑΤΟ, καθώς η χώρα επωφελείται από το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ χρηματοδοτεί την ασφάλεια παντού.

«Η Ελβετία συνήθως διατηρεί τις θέσεις της όσο μπορεί και συχνά αντιδρά μόνο σε ισχυρές εξωτερικές πιέσεις», αναφέρει από την πλευρά της η καθηγήτρια Ίνγκενχοφ. «Υπό τις σημερινές κοινωνικές συνθήκες και τις συνθήκες των μέσων ενημέρωσης, θα ήταν πιο σκόπιμο για την εικόνας της Ελβετίας, να εμφανιστεί η χώρα πιο δυναμικά ως καινοτόμος, δημιουργικός αρωγός και να εμπλακεί περισσότερο στην πρόληψη των συγκρούσεων, την οικοδόμηση της ειρήνης και την ανθρωπιστική βοήθεια».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς