«Ζώνη Ενδιαφέροντος», ένα αποκρουστικό ναζιστικό «ειδύλλιο»

Οι πρώτες εικόνες θυμίζουν Παράδεισο επί γης. Βλέπουμε έναν ολάνθιστο κήπο με επιμελώς φροντισμένα παρτέρια. Η πισίνα είναι έτοιμη να υποδεχθεί καλεσμένους, εκτός αν προτιμήσουν μία εκδρομή για μπάνιο στο ποτάμι. Τιτιβίσματα πουλιών συμπληρώνουν το χαρούμενο σκηνικό. Εδώ απολαμβάνει τον ελεύθερο χρόνο του μαζί με τη σύζυγό του Χέντβιγκ και τα πέντε παιδιά τους ο Ρούντολφ Ες, o διαβόητος διοικητής του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Άουσβιτς. Μικρή λεπτομέρεια: Ακριβώς πίσω από την περίφραξη του κήπου αρχίζει το βασίλειο του σκότους, η κόλαση της μαζικής εξόντωσης.  

Αλλά αυτό δεν φαίνεται να ταράζει τη θαλπωρή. Κατά διαστήματα ακούγονται κραυγές κρατουμένων, αλυχτίσματα σκύλων, ίσως προκαλούν δυσφορία οι αναθυμιάσεις από το κρεματόριο, όμως η οικογένεια Ες αγνοεί αυτές τις ενοχλήσεις. Όπως εκείνοι που μένουν στο κέντρο της πόλης κάποτε συνηθίζουν στον θόρυβο του δρόμου και την καθημερινή κίνηση.

Μία ταινία ή …δύο ταινίες;

Η τακτική της έλλειψης ή της αφαίρεσης θεωρείται ένας από τους πιο επιδέξιους χειρισμούς στην τέχνη της σκηνοθεσίας και του μοντάζ. Στη «Ζώνη Ενδιαφέροντος» («Zone of interest») ο Βρετανός σκηνοθέτης Τζόναθαν Γκλέιζερ τελειοποιεί αυτή την τακτική. Σε αντίθεση με πολλές άλλες ταινίες για το Ολοκαύτωμα, η φρίκη του Άουσβιτς δεν εμφανίζεται στην οθόνη, ούτε για ένα δευτερόλεπτο. Υποδηλώνεται μέσω του ήχου, μέσα από τις κραυγές των κρατουμένων και τα γαβγίσματα των σκύλων. Ένα αλλόκοτο ηχητικό χαλί καλύπτει την οικογενειακή γαλήνη του Ρούντολφ Ες.

Στην πραγματικότητα, έλεγε ο σκηνοθέτης Τζόναθαν Γκλέιζερ κατά την παρουσίαση της ταινίας του στο Βερολίνο, «πρόκειται για δύο ταινίες. Η μία ταινία είναι αυτή που βλέπεις, η άλλη είναι αυτή που ακούς…» Το σενάριο για το «Zone of Interest» βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Μάρτιν Έιμις, που εκδόθηκε το 2014. Για τις ανάγκες των γυρισμάτων ανακατασκευάστηκε ακόμη και η παλαιά οικία της οικογένειας Ες, ακριβώς δίπλα στο γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, στη σημερινή Πολωνία.

«Αριστούργημα κτηνωδίας» χαρακτηρίζει το τελικό αποτέλεσμα η βρετανική εφημερίδα Guardian. Πολλοί κριτικοί θα θυμηθούν την ανάλυση της Χάνα Άρεντ περί «κοινοτοπίας του κακού».

«Χρειάζεται καθημερινή προσπάθεια»

To 2023 η «Ζώνη Ενδιαφέροντος» τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο του Φεστιβάλ Καννών και σήμερα είναι υποψήφια για πέντε Όσκαρ. Τον Ρούντολφ Ες υποδύεται ο Κρίστιαν Φρίντελ, γνωστός και από τη «Λευκή Κορδέλα» του Μίχαελ Χάνεκε. Στον ρόλο της Χέντβιγκ Ες εμφανίζεται η Σάντρα Χίλερ, ένα από τα νέα μεγάλα ονόματα του γερμανικού κινηματογράφου, άρτι βραβευθείσα και στα γαλλικά κινηματογραφικά βραβεία Σεζάρ για την ξεχωριστή ερμηνεία της στην «Ανατομία μίας Πτώσης».  

Όσο για τη «Ζώνη Ενδιαφέροντος», η Σάντρα Χίλερ δηλώνει στην Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung (FAS) ότι «η ταινία αποτελεί μία προειδοποίηση για όλους μας. Ο φασισμός δεν εμφανίζεται ξαφνικά, ούτε αφορά μόνο λίγους από εμάς, ωσάν να ήταν μία ασθένεια. Όλοι έχουν την προδιάθεση να απλοποιούν τον κόσμο, να διαχωρίζουν ανάμεσα σε αυτούς που 'αξίζουν' και τους άλλους που 'δεν αξίζουν', να θεωρούν ότι υπερέχουν. Πρέπει να είσαι ενεργός για να το καταπολεμήσεις αυτό, χρειάζεται καθημερινή προσοχή και καθημερινή δουλειά…»

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου