Ελεύθερη πρόσβαση σε επιστημονικά περιοδικά;

Το περιοδικό Nature Medicine είναι ένα από τα πιο σημαντικά επιστημονικά περιοδικά ευρείας κυκλοφορίας παγκοσμίως. Eπί σειρά ετών οι ενδιαφερόμενοι προκειμένου να έχουν πρόσβαση σε δημοσιεύεις που αφορούσαν σημαντικές ανακαλύψεις, έπρεπε να καταβάλουν σε πολλές περιπτώσεις αναγκαστικά ετήσια συνδρομή. Πολλές φορές για να αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα και μόνο ειδικό άρθρο που ήθελαν να διαβάσουν έπρεπε να πληρώσουν υψηλά ποσά για να αποκτήσουν δικαιώματα χρήσης σε όλο το περιοεχόμενο του περιοδικού. Η κατάσταση αυτή αρχίζει σταδιακά να αλλάζει. Πολλοί αναγνώστες επιστημονικών περιοδικών, πανεπιστημιακοί, φοιτητές, ειδικοί αλλά και επαγγελματίες που ενδιαφέρονται για συγκεκριμένα μόνο κείμενα δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν μεγάλα ποσά για να έχουν πρόσβαση.

«Χρειάζεται να αλλάξουμε το επιχειρηματικό μας μοντέλο. Θα πρέπει πλέον να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους ώστε να επιβιώσουμε απέναντι στις νέες τάσεις της αγοράς» επισημαίνει ο Χουάν Κάρλος Λόπεζ, αρχισυντάκτης του Nature Medicine στην Deutsche Welle.

Μέλη της ακαδημαϊκής και επιστημονικής κοινότητας σε όλο τον κόσμο θέτουν το εξής ερώτημα: Η πληροφορία και η γνώση θα πρέπει να μένουν στενά περιορισμένες στην επιστημονική κοινότητα ή απεναντίας θα πρέπει είναι άμεσα προσβάσιμες και χωρίς κόστος σε όλους τους αναγνώστες;

Δωρεάν ανάγνωση για τους χρήστες

Οργανισμοί όπως το WelcomeTrust, το Ιατρικό Ινστιτούτο Howard Hughes Medical καθώς και η επιστημονική κοινότητα Max-Planck στη Γερμανία ασκούν έντονες πιέσεις ώστε οι ενδιαφερόμενοι να μπορούν να διαβάζουν τα επιστημονικά άρθρα δωρεάν. Ήδη σε αρκετά επιστημονικά περιοδικά υψηλής ποιότητας το αναγνωστικό κοινό έχει δωρεάν πρόσβαση στο περιεχόμενο τους, εν όλω ή εν μέρει.

Εντούτοις Λόπεζ έχει διαφορετική άποψη. «Πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα θέλουν να πληρώσουν επιπλέον χρήματα για να διαβάσουν τα άρθρα των επιστημόνων αλλά και εξειδικευμένων δημοσιογράφων με μακρόχρονη εμπειρία στο χώρο, διότι θεωρούν πως υπερέχουν έναντι των υπόλοιπων που ασκούν γενική δημοσιογραφία. Οι αναγνώστες θεωρούν πως για τα επιστημονικά περιοδικά οι συνδρομές είναι αναγκαίες, προκειμένου να συνεχίσουν να υπάρχουν. Το ίδιο εκτιμούν και πολλά πανεπιστήμια, τα οποία θεωρούν πως πρέπει να πληρώνουν χρήματα για τις συνδρομές σε υψηλού επιπέδου επιστημονικά έντυπα». Πρόκειται για έναν τρόπο ενίσχυσης του έργου τους αλλά και της βιωσιμότητας τους.

Kίνδυνος για μείωση της ποιότητας;

Επιστήμονες και εξειδικευμένοι δημοσιογράφοι που αρθρογραφούν σε επιστημονικά έντυπα υποστηρίζουν πως με την ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση του κοινού στο περιεχόμενο επιστημονικών περιοδικών ,τα κείμενα ενδέχεται να είναι πιο φτωχά από άποψη επιστημονικής αρτιότητας και βάθους.

«Ήδη βλέπουμε σε πολλά άρθρα επιστημονικών περιοδικών όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν για το κοινό να στερούνται στοιχείων επιστημονικής έρευνας και ανάλυσης. Η διαδικασία σύνταξης αλλά και διόρθωσης των επιστημονικών κειμένων είναι φτωχότερη στα περιοδικά που δεν έχουν συνδρομές, σε αντίθεση με τα συνδρομητικά περιοδικά επιστημονικού περιεχομένου» τονίζει ο Λόπεζ.

Zulfikar Abbany / Ηλίας Αντωνιάδης

Yπεύθ. Σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη