Εγκώμιο του κυριακάτικου περίπατου

Δυο Έλληνες φίλοι την περασμένη Κυριακή στην Κολωνία. Σεργιανίζουμε κάτω από αλέες με κατεύθυνση το κέντρο της πόλης και κάποια στιγμή καθόμαστε σε μια πλατεία για έναν καφέ και συζητάμε. Και συνειδητοποιούμε ότι αναβιώσαμε προσωρινά μια παλιά καλή συνήθεια: τον κυριακάτικο περίπατο, τον άσκοπο αλλά όχι άχρηστο, άσκοπο με την έννοια όχι χρησιμοθηρικό και χρήσιμο με την έννοια της εναρμόνισης με τον χρόνο. Αλλά ποιο χρόνο; Σίγουρα όχι αυτόν της οργανωμένης, συγκροτημένης κοινωνίας που μετρά τον χρόνο ανάλογα με την απτή αξιοποίησή του, που έχει μετατρέψει τον χρόνο σε εργαλείο για λελογισμένη χρήση, σε μέσον για συσσώρευση κέρδους, που δεν επιτρέπει, που απαξιοί και λοιδορεί τη σπατάλη του χρόνου, όπως και τη σπατάλη του συναισθήματος.

Το προνόμιο των αργών λαών

Εναρμόνιση λοιπόν με έναν άλλο χρόνο, όπως τον μάθαμε κάποτε στις παρυφές της σημερινής Ευρώπης, στα παράλια της Μεσογείου. Και θυμηθήκαμε ένα απόσπασμα από την επιστολογραφία δύο μεσογειακών ποιητών, που εκδόθηκε πριν από μια δεκαετία περίπου στα γερμανικά και τα γαλλικά, μια ανταλλαγή επιστολών υπό τη μορφή μικρού βιβλίου ανάμεσα στον Άραβα ποιητή Άδωνι και τον Έλληνα ποιητή Δημήτρη Άναλι. Και οι δύο αντιπαραθέτουν στον δυτικό κόσμο μιαν άλλη αντίληψη για τον χρόνο και την ελευθερία, για την πραγματικότητα και την ποίηση, μιαν αντίληψη διαμορφωμένη κάτω από ένα διαφορετικό φως και υπό την επήρεια και υποβολή παλιών πολιτισμών. Σας μεταφέρω το απόσπασμα για τον χρόνο: «Ο χρόνος, αυτή η έμμονη ιδέα του αιώνα μας, αντικατοπτρίζεται στην επιφάνεια όλων αυτών που κάνουμε καθημερινά. Και επειδή δεν καταφέρνει να διεισδύσει κάτω από το πετσί της ζωής γυαλίζει και μας τυφλώνει σαν νερό που λιμνάζει. Γι αυτό και έχουμε αυτό το αίσθημα της επανάληψης, του «κάπου τα έχουμε ξαναδεί όλα αυτά», το αίσθημα της αδιαφορίας και της ακινησίας. Οι πόλεις μας έχουν γίνει αίθουσες σιδηροδρομικών σταθμών – αλλά είναι ποτέ κατοικήσιμη η αναχώρηση; Οι Αμερικανοί εφηύραν τη φόρμουλα Ο χρόνος είναι χρήμα. Για μας όμως που ερχόμαστε από τις όχθες της Μεσογείου ο χρόνος ήταν και παραμένει δυο πράγματα: στιγμή και αιωνιότητα. Το σήμερα μας είναι ξένο. Είχαμε το προνόμιο των αργών λαών. Το παρελθόν μας είχε διδάξει ότι το να προχωράς αργά σήμανε να παίρνεις την ίδια κατεύθυνση με τον χρόνο. Στις μέρες μας ο χρόνος είναι μια από τις τελευταίες δυνατότητες που μας έχουν απομείνει, αλλά ξεχάσαμε τη χρήση του.»

Λάτρεις του λαγαρού χρόνου

Αυτά έγραφε στον Άραβα ποιητή Άδωνι ο Έλληνας ποιητής Δημήτρης Άναλις στις 27 Ιουνίου του 1998 πετώντας με το αεροπλάνο για την Αθήνα. Πώς να τον πούμε αυτό τον χρόνο στον φυσικό ρυθμό του κόσμου; Να τον πούμε μεσογειακό; Όχι γιατί ακούγεται σαν τουριστικός. Να τον πούμε παλιομοδίτικο; Όχι για ακούγεται σαν ξεπερασμένος κι εμείς πιστεύουμε σ’ αυτόν και σήμερα. Να τον πούμε λαγαρό. Ναι, αυτό είναι, λαγαρός χρόνος, ανόθευτος δηλαδή από την υποταγή των πάντων στην αξιοποίηση και τον εξορθολογισμό και τη χρηστικότητα. Είμαστε λάτρεις του λαγαρού χρόνου!

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης