Εγκλωβισμένοι στα στερεότυπα

Από το 1992 η παρέλαση EuroPride γίνεται κάθε φορά σε μια διαφορετική ευρωπαϊκή χώρα. Φέτος η Θεσσαλονίκη θα φιλοξενούσε την μεγάλη αυτή γκέι παρέλαση, η οποία ωστόσο εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού ακυρώθηκε. Ο πρώην δήμαρχος της πόλης Γιάννης Μπουτάρης είχε δώσει μάχες για τη διοργάνωσή της στη Θεσσαλονίκη, παρά τις αντιρρήσεις μερίδας πολιτικών και της Ορθόδοξης Εκκλησίας. «Ο Μπουτάρης δεν είναι ομοφυλόφιλος, αλλά μάχεται για τα δικαιώματα μας και για τον λόγο αυτό δέχθηκε πολλές επιθέσεις μίσους από εθνικιστές» δηλώνει η Εύη Μίνου, queer* σκηνοθέτης. «Ακόμα και πολιτικοί που θέλουν κάτι να αλλάξουν πολλές φορές εμποδίζονται από την Εκκλησία» συμπληρώνει. Στην Ελλάδα ως γνωστόν δεν ισχύει ακόμα ο γάμος για τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια, ούτε η δυνατότητα να υιοθετήσουν παιδιά.  Η Εύη Μίνου ελπίζει σύντομα να μπορέσουν να αποκτήσουν περισσότερα νομικά δικαιώματα, αλλά και μια ευρύτερη αποδοχή που «θα τους επιτρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα στον δρόμο χωρίς να γίνονται αντικείμενο χλευαστικών σχολίων».

Κι ενώ στις χώρες της δυτικής Ευρώπης οι παρελάσεις και γενικότερα οι εκδηλώσεις γκέι εδώ και δεκαετίες δεν αποτελούν κάτι το ιδιαίτερο, στις βαλκανικές χώρες δεν ισχύει το ίδιο. Δεν τις αντιλαμβάνονται σαν γιορτές, αλλά σαν διαδηλώσεις υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μόλις πέρυσι για πρώτη φορά έγιναν γκέι παρελάσεις στο Σεράγεβο και τα Σκόπια. Στις βαλκανικές χώρες οι ομοφυλόφιλοι γίνονται αντικείμενο διακρίσεων και σε αυτό συμβάλλει και η Εκκλησία, η οποία χαρακτηρίζει την ομοφυλοφιλία ασθένεια και ζητά «για λόγους ασφαλείας» να απαγορεύονται τέτοιες διαδηλώσεις, όπως στο Βελιγράδι το 2009.

Ρομά και ομοφυλόφιλος…

Ο Βασίλι Μπογιάνοφ είναι Βούλγαρος Ρομά και ομοφυλόφιλος. Γεννήθηκε σε γυναικείες φυλακές το 1989 και γνωρίζει καλά τι θα πει να μεγαλώνεις με προκαταλήψεις. «Μέχρι και σήμερα ζω με προκαταλήψεις που θα με συνοδεύουν μέχρι το θάνατό μου. Όταν ήμουν πέντε ή έξι χρονών τα παιδιά δεν ήθελαν να παίξουν μαζί μου γιατί έλεγαν ότι βρωμάω. Η μητέρα μου, εξαιτίας του φόβου της περιθωριοποίησης, με έκανε δυο φορές την ημέρα μπάνιο, μου έβαζε κολόνια και με έντυνε με λευκά ρούχα για να φαίνομαι καθαρός, κάτι όμως που τόνιζε ακόμα πιο πολύ το σκούρο δέρμα μου». Από πολύ νωρίς τον ενδιέφερε η μουσική του Μπετόβεν και όταν για πρώτη φορά άκουσε την 9η Συμφωνία έκλαιγε από χαρά. Σήμερα είναι ένας διάσημος τραγουδιστής και όχι μόνο στη Βουλγαρία.

Με πολύχρωμα ρούχα, ψηλά τακούνια και έντονο μακιγιάζ προκαλεί το κοινό του. «Σήμερα το χρώμα του δέρματός μου και ο σεξουαλικός μου προσανατολισμός συγχωρούνται, γιατί είμαι πλέον ένας επιτυχημένος τραγουδιστής», λέει.

Η Βουλγαρία όπως και άλλες βαλκανικές χώρες δεν δέχονται εύκολα τη διαφορετικότητα και έχουν μείνει πίσω σε πολλά θέματα. Για παράδειγμα, τα υπερσυντηρητικά κόμματα που απαρτίζουν την κυβέρνηση αρνήθηκαν να υπογράψουν τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών.

Η ελευθερία να ζεις αυτό που είσαι

«Μαύρος και ομοφυλόφιλος δεν είναι μόνο στη Βουλγαρία δύσκολο να είσαι, αλλά παντού στον κόσμο. Κοιτάξτε τι γίνεται στις ΗΠΑ. Ίσως μόνο στο Βερολίνο δεν είναι έτσι, αλλά ο κόσμος δεν είναι μόνο το Βερολίνο» λέει ο Βούλγαρος καλλιτέχνης, ο οποίος συμπληρώνει πως «το πρόβλημα ξεκινάει από τις ίδιες τις οικογένειες. Οι γονείς θα πρέπει να δείξουν πως στηρίζουν τα παιδιά τους, ότι το να είσαι ομοφυλόφιλος δεν είναι κακό, ούτε μεταδοτικό».

Παρόμοια είναι η εμπειρία και του Σρνταν Σάντιτς από την Κροατία. Είναι συγγραφέας και μένει στο Ζάγκρεπ. «Έγινα αποδέκτης απειλών, προσβολών, ταπεινώσεων, αλλά σε σύγκριση με άλλους αυτά δεν είναι και πολλά», τονίζει. Στη Βοσνία Ερζεγοβίνη ή στο Μαυροβούνιο οι ομοφυλόφιλοι ζουν ακόμα πιο δύσκολα, καθώς δέχονται λεκτική, αλλά και σωματική βία.

Η Κροατία φαίνεται πάντως να είναι πιο μπροστά. Μπορεί στις αρχές του 2000 να χρειάστηκε αστυνομική παρέμβαση για να γίνει η γκέι παρέλαση και δυο χρόνια αργότερα να υπήρχαν 32 τραυματίες, σήμερα όμως είναι μια εκδήλωση που δεν θεωρείται ‘επικίνδυνη’ αλλά αντίθετα γίνεται με πολύ κέφι. Ο Σρνταν Σάντιτς ξέρει βέβαια πολύ καλά πως αυτή η ανεκτικότητα υπάρχει μόνο στις μεγάλες πόλεις, όπως το Ζάγκρεμπ, ενώ στην επαρχία δεν είναι έτσι τα πράγματα. «Θέλουμε τα ίδια δικαιώματα στη ζωή, το δικαίωμα να είμαστε ο εαυτός μας» γράφει στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Αγαπώ είναι ένα ρήμα».

* Σημείωση: Ο όρος (αρχικά ο ιδιόρρυθμος, ο εκτός νόρμας) αναφέρεται σήμερα σε όλα τα άτομα εκτός των ετεροφυλοφίλων και των cisgender (των ατόμων δηλαδή που συμφωνούν με το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση), καθώς αυτές οι ομάδες είναι αποδεκτές από την κοινωνία και δεν αντιμετωπίζουν διακρίσεις. 

Ράινα Μπρόιερ

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου