Διώξεις Σέρβων για τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα

20 χρόνια συμπληρώνονται τον Ιούλιο από τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα στα ανατολικά της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, στην οποία έχασαν την ζωή τους περίπου 8.000 άοπλοι μουσουλμάνοι Βόσνιοι. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τα Εγκλήματα Πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία χαρακτήρισε τη σφαγή ως γενοκτονία. Σήμερα, σχεδόν δύο δεκαετίες μετά, ανακοινώθηκε η σύλληψη Σέρβων που κατηγορούνται για συμμετοχή στα γεγονότα. Δυστυχώς όμως η θετική είδηση της σύλληψης έρχεται με 20 χρόνια καθυστέρηση.

Οι προϋποθέσεις του εγκλήματος

Αν παρατηρήσουμε ψυχρά τα γεγονότα στην Σρεμπρένιτσα διαπιστώνουμε ότι για την εξόντωση μερικών χιλιάδων ανθρώπων σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα έπρεπε να είχαν τηρηθεί συγκεκριμένες προϋποθέσεις ως προς την οργάνωση και εκτέλεση του σχεδίου. Πρώτον, η πολιτική βούληση για τη μαζική εξόντωση ανθρώπων. Ο πολιτικός ηγέτης των Σερβοβόσνιων Ράντοβαν Κάρατζιτς και ο στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς, οι οποίοι δικάζονται την Χάγη, κρύβονταν από το 2008 μέχρι το 2011 εν μέρει με τη βοήθεια των σερβικών μυστικών υπηρεσιών. Για μεγάλο χρονικό διάστημα το Βελιγράδι έκανε ότι δεν έβλεπε και ότι δεν άκουγε. Ίσως από λανθασμένη αντίληψη πατριωτισμού. Για πολλούς η δολοφονία του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου πρωθυπουργού της Σερβίας Ζόραν Τζίντζιτς το 2003 αποτελούσε παράδειγμα προς αποφυγή. Θεωρείται εκδίκηση για την παράδοση του πρώην προέδρου Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στη Χάγη δύο χρόνια νωρίτερα.

Ο Μιλόσεβιτς πέθανε στη Χάγη πριν ολοκληρωθεί η δίκη του. Οι αποφάσεις στις δικές των Κάρατζιτς και Μλάντιτς εκκρεμούν. Επειδή όμως το δικαστήριο ολοκληρώνεται το 2016, η ετυμηγορία θα πρέπει να ανακοινωθεί το αργότερο μέχρι τότε. Σε διαφορετική περίπτωση 20 χρόνια μετά τον πόλεμο κανένας πολιτικός αξιωματούχος δεν θα έχει τεθεί προ των νομικών ευθυνών του.

Δεύτερη προϋπόθεση για την μαζική δολοφονία είναι η ύπαρξη μιας καλά οργανωμένης στρατιωτικής μηχανής. Σε αυτό το επίπεδο πάντως η διεθνής δικαιοσύνη έχει να παρουσιάσει έστω κάποιες επιτυχίες. Ένας σερβοβόσνιος ταξίαρχος, ο πρώην αρχηγός ασφαλείας του γενικού επιτελείου της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας και ο πρώην αρχηγός ασφαλείας του στρατιωτικού σώματος που πρωτοστάτησε στη σφαγή στην Σρεμπρένιτσα εκτίουν ποινές για γενοκτονία.

Η τρίτη προϋπόθεση αφορά εκείνους που εκτέλεσαν τη διαταγή και πυροβόλησαν. Αλλά και εκείνους που συγκέντρωσαν και μετέφεραν άνδρες και αγόρια μεταξύ 13 και 78 ετών. Δυστυχώς μέχρι σήμερα εκατοντάδες θύτες δεν έχουν λογοδοτήσει ακόμα στη δικαιοσύνη.

Η τέταρτη προϋπόθεση είναι η αποτυχία του αποκαλούμενου πολιτισμένου κόσμου να προστατέψει τα θύματα, όπως θα ανέμενε κανείς. Γεγονός είναι ότι από εκείνους που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στα γεγονότα ελάχιστοι έχουν οδηγηθεί ενώπιον της δικαιοσύνης τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Τώρα ίσως διαφαίνεται αμυδρά κάποια ελπίδα να καθίσουν στο εδώλιο οι άμεσα εμπλεκόμενοι.

Ευκαιρία για συμφιλίωση

Η αποστολή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης για τα Εγκλήματα Πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία ολοκληρώνεται το 2016. Η εποχή στην οποία η εκδίκαση αντίστοιχων υποθέσεων από την διεθνή δικαιοσύνη τελειώνει. Από εδώ και στο εξής η υπόθεση περνά στην αρμοδιότητα των δικαστικών αρχών των χωρών της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Οι αρμόδιοι εισαγγελείς τονίζουν ότι οι πρόσφατες συλλήψεις ήταν αποτέλεσμα της καλής συνεργασίας μεταξύ των χωρών. Αν αυτό σημαίνει ότι τα χειρότερα εγκλήματα της δεκαετίας του 1990 θα έχουν εν τέλει ποινικές συνέπειες για τους θύτες, τότε η Σερβία αποκτά μια πραγματική ευκαιρία να προωθήσει σταδιακά τη συμφιλίωση με τις γειτονικές χώρες. Παράλληλα οι συγγενείς των θυμάτων θα αποκτήσουν τη βεβαιότητα ότι μετά από τόσα χρόνια δικαιώνονται.

Ντράγκοσλαβ Ντέντοβιτς