Διαδικασίες ασύλου: το ολλανδικό μοντέλο

Η Ολλανδία έχει ένα από τα αυστηρότερα νομοθετικά πλαίσια για το άσυλο στην Ευρώπη, ωστόσο οι σχετικές διαδικασίες διεκπεραιώνονται γρήγορα συγκριτικά με άλλες χώρες. «Με ποιοτικά υποδειγματικό τρόπο», λέει επαινετικά ο Ντίτερ Τρένχαρντ, ερευνητής για θέματα μετανάστευσης από το γερμανικό Πανεπιστήμιο του Μύνστερ. Αρκετοί Γερμανοί κοιτούν με ζήλια προς τη γειτονική Ολλανδία, την οποία θεωρούν πρότυπο για την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου. Βασική διαφορά σε σχέση με τη Γερμανία είναι ότι στην κεντρική μονάδα υποδοχής στο Τερ Άπελ στα βορειοανατολικά της Ολλανδίας κάθε αιτών άσυλο αναλαμβάνεται εξ αρχής από έναν δικηγόρο, τονίζει ο υποδιευθυντής της Ολλανδικής Υπηρεσίας Ασύλου και Μετανάστευσης Γιόελ Σόνεφελντ. «Εάν όλα τα σημαντικά στοιχεία είναι διαθέσιμα άμεσα, η διαδικασία κυλάει ταχύτερα», επισημαίνει.

Στη Γερμανία ναι μεν οργανώσεις αρωγής προσφύγων προσφέρουν νομική υποστήριξη σε αιτούντες άσυλο, ωστόσο αυτό δεν είναι υποχρεωτικό. «Χρήζοντες προστασία πρέπει παρά την άσχημη κατάστασή τους να μεριμνούν συχνά οι ίδιοι για την προαιρετική νομική στήριξη και αυτό είναι απλά αδύνατο», λέει επικριτικά η Oύλα Γέλπκε, εκπρόσωπος του γερμανικού κόμματος της Αριστεράς στην Ομοσπονδιακή Βουλή. «Έτσι πολλοί άνθρωποι που αναζητούν προστασία οδηγούνται χωρίς καμία απολύτως συμβουλευτική στήριξη στις ακροάσεις και μετά απορρίπτονται μαζικά».

Συντονισμός αρμόδιων υπηρεσιών και φορέων

Το ολλανδικό μοντέλο λειτουργεί, λένε δικηγόροι και εκπρόσωποι οργανώσεων για τους πρόσφυγες. «Μειώνεται ο αριθμός των ενστάσεων», λέει ο Μάρτιν φαν ντε Λίντεν, από το ολλανδικό παρακλάδι της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Το ολλανδικό σύστημα ασύλου εστιάζει στη συνεργασία των αρμόδιων αρχών, των οργανώσεων αρωγής, δικηγόρων και αστυνομίας. Οι μεγάλες, ευδιάκριτες πινακίδες στο κέντρο υποδοχής στο Τελ Άπελ είναι ενδεικτικές: Δείχνουν τον δρόμο προς το σχολείο, την ιατρική υπηρεσία, την Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες και στα γραφεία όπου διεξάγονται οι συζητήσεις των αρμόδιων υπαλλήλων με τους αιτούντες άσυλο προκειμένου να ληφθεί αργότερα η απόφαση για την αίτηση που έχουν υποβάλει. Σε αντίθεση με τη Γερμανία, όπου οι αιτούντες άσυλο διαμοιράζονται στην επικράτεια της χώρας, στην Ολλανδία το 90% του συνόλου μεταφέρεται αρχικά στο Τελ Άπελ – ανεξάρτητα από το που έχουν καταγραφεί.

Μετά την καταγραφή και την εξέταση υγείας οι αιτούντες άσυλο στην Ολλανδία αφήνονται στην ησυχία τους για πέντε ημέρες. «Οι άνθρωποι πρέπει πρώτα να πάρουν μια ανάσα», σχολιάζει ο Γιόελ Σόνεφελντ από την ολλανδική υπηρεσία ασύλου. Μετά ξεκινά η διαδικασία με εντατικές ακροάσεις των προσφύγων και έλεγχο όλων των στοιχείων που έχουν προσκομίσει. Ο πυρήνας της διαδικασίας ασύλου διαρκεί οκτώ ημέρες.

Ισχνές δυνατότητες για απορριφθέντες αιτούντες άσυλο

Πριν από τη νομοθετική μεταρρύθμιση του 2011 οι διαδικασίες εξέτασης ασύλου στην Ολλανδία διαρκούσαν βασανιστικά πολύ. Η αναμονή ακόμη και για χρόνια δεν αποτελούσε εξαίρεση. «Η υπερβολική αναμονή είναι κακή και για την ενσωμάτωση», τονίζει ο Μάρτιν φαν ντερ Λίντεν από την οργάνωση αρωγής προσφύγων.

Ωστόσο, μέχρι να οριστικοποιηθεί η απόφαση για τις αιτήσεις ασύλου απαιτούνται και στην Ολλανδία πολύ περισσότερες από οκτώ ημέρες. Σήμερα οι αιτούντες άσυλο στη χώρα καλούνται να περιμένουν τρεις με τέσσερις μήνες μέχρι την έναρξη της σχετικής διαδικασίας. Σε ξεκάθαρες περιπτώσεις, για παράδειγμα για πρόσφυγες από τη Συρία, οι διαδικασίες είναι όντως ταχείες. Σε δύσκολες περιπτώσεις η διάρκεια μπορεί να ανέλθει ακόμη και σε 18 μήνες. Το διάστημα αναμονής μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης οι πλειοψηφία των αιτούντων άσυλο το περνούν σε κάποιο από τα περιφερειακά κέντρα προσφύγων.

«Όποιος δεν έχει άδεια παραμονής πρέπει να εγκαταλείψει τη χώρα», επισημαίνει ο Γιόελ Σόνεφελντ. «Κατά προτίμηση εθελοντικά», υπογραμμίζει. Όποιος αρνείται να επιστρέψει εθελοντικά, απελαύνεται ή καταλήγει στον δρόμο. Οι δυνατότητες να βρουν κατάλυμα έκτακτης ανάγκης, με ένα μέρος να κοιμηθούν, φαγητό αλλά και να κάνουν μπάνιο υπάρχουν για απορριφθέντες αιτούντες άσυλο –σε αντίθεση με τη Γερμανία- μόνο σε μεγάλες πόλεις της Ολλανδίας.

Ανέτε Μπίρσελ, Μαρτίνα Χέρτσογκ (dpa)/ Άρης Καλτιριμτζής