«Για την Άγκυρα η Κύπρος είναι πρωτίστως θέμα ασφαλείας»
24 Ιουλίου 2019
Την περασμένη εβδομάδα οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ αποφάσισαν την επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας επειδή πραγματοποιεί γεωτρήσεις στα ύδατα γύρω από την Κύπρο. Τα κράτη-μέλη εκτιμούν ότι οι τουρκικές δραστηριότητες αντιβαίνουν στο Διεθνές Δίκαιο και συγκεκριμένα στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), που τέθηκε σε ισχύει το 1994. Στη βάση αυτής της σύμβασης η Λευκωσία έχει ήδη συνεννοηθεί με τα παράκτια κράτη Ελλάδα, Ισραήλ, Αίγυπτο για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), ενώ έχουν συμφωνηθεί και σχετικές διαπραγματεύσεις με τον Λίβανο.
Η Άγκυρα δεν έχει αναγνωρίσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Όπως επισημαίνει στην Deutsche Welle ο γερμανός αναλυτής Γκύντερ Σόιφερτ «κατά αυτό τον τρόπο η Τουρκία θέτει σε αμφισβήτηση την εγκυρότητα των διμερών συμφωνιών για την ΑΟΖ. Η Άγκυρα υπονομεύει τα θεμέλια για έναν ειρηνικό καταμερισμό των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης στην Ανατολική Μεσόγειο. Ουσιαστικά η Τουρκία προκάλεσε την απομόνωσή της στην περιοχή. Και τώρα επιδιώκει με στρατιωτικές απειλητικές συμπεριφορές και ενέργειες που βρίσκονται σε αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο, να σπάσει την απομόνωση.»
Απομόνωση οδηγεί σε επιθετική ρητορική
Ο Γκύντερ Σόιφερτ που είναι αρμόδιος για θέματα Τουρκίας και για το Κυπριακό στο Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική του Βερολίνου εκτιμά ότι η αφετηρία για τις τουρκικές γεωτρήσεις είναι η πάγια θέση της Άγκυρας ότι στην εκμετάλλευση των αποθεμάτων υδρογοναθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ θα πρέπει να συμπεριληφθούν εξ αρχής και οι Τουρκοκύπριοι. Συνεπώς, εφόσον η Κυπριακή Δημοκρατία ξεκίνησε με τις γεωτρήσεις χωρίς τη συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων, η Τουρκία πραγματοποιεί εξ ονόματός τους δικές της. Σε αντίθεση όμως με το παρελθόν το διαφορετικό σήμερα είναι, σύμφωνα με τον Γκ. Σόιφερτ «ότι η Τουρκία δεν έχει πλέον συμμάχους στην Ανατολική Μεσόγειο που θα μπορούσαν να τη βοηθήσουν πολιτικά να υλοποιήσει έστω και μερικώς τους στόχους της. Για αυτό το λόγο χρησιμοποιεί μια επιθετική ρητορική και απειλεί με το στρατό της προκειμένου να επιβάλει τη θέση της.»
Η Τουρκία δεν έχει μόνο απομονωθεί στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Σταδιακά έχει αποξενωθεί και από την ΕΕ, η ενταξιακή της προοπτική έχει σχεδόν χαθεί. «Προφανώς η σημερινή τουρκική κυβέρνηση δεν τη θεωρεί τόσο σημαντική», εκτιμά ο Γκύντερ Σόιφερτ, παραπέμποντας σε πρόσφατες δηλώσεις του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Όπως υποστήριξε, παρά το γεγονός ότι η χώρα του έχει οικονομικές συμφωνίες με την Ευρώπη και διατηρεί με τις ΗΠΑ στρατιωτικές συμμαχίες, η μεγαλύτερη απειλή για την Τουρκία προέρχεται από δυτικά κράτη. Σύμφωνα με τον κ. Σόιφερτ «η σημερινή τουρκική κυβέρνηση θεωρεί τις ΗΠΑ ως την πρωταρχική πρόκληση όσον αφορά την ασφάλεια της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία αισθάνεται μεγαλύτερη απειλή από τις ΗΠΑ παρά από τη Ρωσία. Αυτή η στάση εξηγεί και γιατί η τουρκική κυβέρνηση δεν παίρνει τόσο στα σοβαρά τις ούτως ή άλλως περιορισμένες κυρώσεις της ΕΕ αλλά ούτε και την αυξανόμενη πολιτική διάσταση που αυτές συνεπάγονται.»
Το ζητούμενο είναι ποιος θα χρεωθεί μια αποτυχία
Πώς εξηγείται όμως το παράδοξο φαινόμενο ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης και ο τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί να αναλαμβάνουν μια νέα πρωτοβουλία για την επανέναρξη διαπραγματεύσεων, τη στιγμή που η Τουρκία διεξάγει γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και σκοπεύει να μετατρέψει την Αμμόχωστο σε στρατιωτική και ναυτική βάση; «Η ανάπτυξη της Αμμοχώστου σε τουρκική βάση είναι μέρος της στρατιωτικοποίησης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο», εξηγεί ο Γκύντερ Σόιφερτ. «Η Άγκυρα επιστρέφει στη ρητορική ότι η παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο συνιστά προϋπόθεση για την ασφάλεια της Τουρκίας. Αυτή η στάση είναι η ίδια με αυτή που ίσχυε πριν από την άνοδο του κυβερνητικού κόμματος ΑΚΡ στην εξουσία το 2002. Με άλλα λόγια, το Κυπριακό Ζήτημα αντιμετωπίζεται ξανά πρωτίστως από τη σκοπιά των συμφερόντων ασφαλείας της Τουρκίας.»
Αυτό το γνωρίζουν βέβαια και οι εμπλεκόμενες πλευρές στην Κύπρο. Σύμφωνα με τον γερμανό αναλυτή το ζητούμενο για την ελληνοκυπριακή πλευρά είναι να διατηρήσει τη διεθνή νομιμοποίηση και για την τουρκοκυπριακή να την αποκτήσει. Αυτό θα το καταφέρουν σύμφωνα με τον Γκύντερ Σόιφερτ «μόνο αν, τουλάχιστον προς τα έξω, προσποιούνται ότι ενδιαφέρονται για την επίλυση του Κυπριακού. Αμφιβάλλω ότι έστω και μια από τις δύο πλευρές ενδιαφέρεται για αυτή. Οι Ελληνοκύπριοι δεν αξιοποίησαν την ευκαιρία όταν το 2004 απέρριπταν το σχέδιο του τότε ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν. Και οι Τουρκοκύπριοι παρέλειψαν τα χρόνια που ακολούθησαν να υπεισέλθουν στον ένα ή άλλο συμβιβασμό.»
Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο