Γαλλία: Όταν οι πολίτες νομοθετούν για το περιβάλλον

Για τη γαλλίδα υπουργό Περιβάλλοντος πρόκειται για ένα φιλόδοξο εγχείρημα, με το οποίο «η Γαλλία εισέρχεται στην εποχή της οικολογίας». «Το ζητούμενο δεν είναι απλώς να αλλάξουμε τους κινητήρες στα αυτοκίνητά μας ή στα εργοστάσιά μας. Το ζητούμενο είναι η αλλαγή του πολιτισμού μας, της κουλτούρας μας, του τρόπου ζωής μας», επισήμανε η Μπαρμπαρά Πομπιλί μετά την έγκριση του νομοσχεδίου της για την προστασία του κλίματος από το υπουργικό συμβούλιο. 

Σε τουλάχιστον ένα σημείο έχει απόλυτο δίκιο: το νομοσχέδιο συνιστά βαθιά τομή στην κουλτούρα του νομοθετικού έργου. Διότι τη βάση του δεν συνέταξαν γραφειοκράτες, αλλά 150 πολίτες που επελέγησαν τυχαία για να αναλάβουν την κοινωνική εκπροσώπηση της χώρας. Επί μήνες ασχολήθηκαν με θέματα που αφορούν την κατοικία, τις συγκοινωνίες, την κατανάλωση, τη διατροφή και την παραγωγή. Στο τέλος κατέθεσαν 149 εξειδικευμένες προτάσεις, με τη βοήθεια των οποίων η χώρα τους θα μπορούσε να πετύχει τους κλιματικούς της στόχους μέχρι το 2030. 

«Πρόκειται ως επί το πλείστον για πολύ καλές και ενδιαφέρουσες προτάσεις που θα μπορούσε να αντιγράψει σε μεγάλο βαθμό και η Γερμανία», σχολιάζει η Οντρέ Ματιέ από την περιβαλλοντική οργάνωση Germanwatch. 

Εντυπωσιασμένος δηλώνει και ο Ματιέ Σογιό από το think tank του Παρισιού IDDRI που ασχολείται με τη βιώσιμη ανάπτυξη. «Εάν συγκρίνει κανείς τις προτάσεις με υφιστάμενους στόχους, μέτρα και συζητήσεις θα διαπιστώσει ότι οι συμμετέχοντες ήταν ιδιαίτερα φιλόδοξοι», λέει ο Σογιό, ο οποίος συμμετείχε σε έρευνα για τα αποτελέσματα του κοινωνικού αυτού διαλόγου.

Ο μεγάλος αστερίσκος 

Υπάρχει βέβαια ένας μεγάλος αστερίσκος: στο νομοσχέδιο δεν ενσωματώθηκαν αυτούσιες όλες οι προτάσεις που κατέθεσε η ομάδα των 150 πολιτών. Ή όπως το διατυπώνουν ορισμένες περιβαλλοντικές οργανώσεις, προστέθηκε πολύ νερό στο κρασί τους. 

Ο Ματιέ Σογιό αναφέρει τρία παραδείγματα: η ομάδα των πολιτών πρότεινε να απαγορευτούν αεροπορικά δρομολόγια εσωτερικού, όταν για την ίδια απόσταση υπάρχουν δρομολόγια τρένων που δεν ξεπερνούν τις τέσσερις ώρες. Στο νομοσχέδιο το όριο «κλείδωσε» τελικά στις δυόμιση ώρες. Στην πράξη αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι παραμένει η αεροπορική σύνδεση μεταξύ Παρισιού και Μασσαλίας. Η διαδρομή με την ταχεία TGV διαρκεί 3 με 4 ώρες ενώ με το αεροπλάνο λιγότερο από μιάμιση ώρα. 

Οι πολίτες είχαν ζητήσει επίσης σκληρότερους όρους και κανόνες για τη διαφήμιση και στο πλαίσιο αυτό πρότειναν να απαγορευτεί η προβολή προϊόντων και υπηρεσιών με κακό ισοζύγιο άνθρακα, γεγονός που θα είχε ασφαλώς συνέπειες και για την ρυπογόνα αυτοκινητοβιομηχανία. Τελικώς απαγορεύεται μόνο η διαφήμιση ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. 

Ορισμένες προτάσεις απορρίφθηκαν εκ προοιμίου. Ο γάλλος πρόεδρος Μακρόν έβαλε, για παράδειγμα, βέτο στην πρόταση περιορισμού της ανώτατης επιτρεπόμενης ταχύτητας σε αυτοκινητόδρομους από τα 130 στα 110 χλμ. την ώρα. 
Μια πρόταση που πέρασε όμως προβλέπει ότι από το 2028 δεν θα επιτρέπεται η ενοικίαση διαμερισμάτων με κακή ή αναποτελεσματική μόνωση. Στη Γαλλία αποκαλούνται «passoires thermiques».

Επιτυγχάνονται οι κλιματικοί στόχοι;

Κριτική στο ιδιαίτερα αποδυναμωμένο σε σχέση με τις αρχικές προτάσεις των πολιτών νομοσχέδιο που κατατέθηκε ασκούν όχι μόνο περιβαλλοντικές οργανώσεις αλλά και το συμβούλιο εμπειρογνωμόνων CESE. Το συνταγματικά κατοχυρωμένο θεσμικό όργανο επισημαίνει πως πολλά από τα προβλεπόμενα στο νομοσχέδιο μέτρα κινούνται μεν προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο «συχνά προβλέπονται περιορισμοί και μεγάλες περίοδοι προσαρμογής ή συνδέονται με όρους που δεν επιτρέπουν την άμεση υλοποίησή τους». 

Οι 150 πολίτες είχαν επιφορτιστεί με την αποστολή να αναπτύξουν προτάσεις, με τις οποίες η Γαλλία θα μπορούσε να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 40% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Περιβαλλοντικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι με την τελική μορφή που πήραν οι προτάσεις τους, ο στόχος αυτός δεν μπορεί να επιτευχθεί. Την εκτίμηση αυτή συμμερίζεται εν γένει και η Οντρέ Ματιέ από την περιβαλλοντική οργάνωση Germanwatch, αν και δεν έχει αναλύσει όλες τις προτάσεις, όπως λέει. Σε κάθε περίπτωση όμως, η ίδια εκτιμά ότι το πακέτο μέτρων στερείται ουσιαστικά φιλόδοξων στόχων αφού στο μεταξύ η ΕΕ έχει αναθεωρήσει τον στόχο μείωσης των ρύπων από το 40% στο 55%.

Το «Νομοσχέδιο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη θωράκιση έναντι των συνεπειών του», όπως είναι ο πλήρης του τίτλος, δεν έχει περάσει ακόμη από τη Βουλή. Στο μικροσκόπιο των βουλευτών θα μπει από τον Μάρτιο και η έγκρισή του δεν αναμένεται πριν από τον Σεπτέμβριο. 

Παρά την όποια κριτική πάντως ορισμένες προτάσεις, όπως η απαγόρευση διαφημίσεων ή η απαγόρευση ενοικίασης διαμερισμάτων με κακή μόνωση είναι μέτρα που θα έπρεπε να συζητήσουν και άλλες χώρες, εκτιμά η Οντρέ Ματιέ.

Μεγάλος νικητής είναι αναμφίβολα η συμμετοχική δημοκρατία. «Σε συζητήσεις που γίνονται σε άλλες χώρες τίθεται συχνά το ερώτημα, ποια μέτρα θα γίνονταν αποδεκτά από τους πολίτες. Εκτιμώ ότι η δημόσια αυτή διαβούλευση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα και για να δει η κυβέρνηση ότι οι πολίτες είναι διατεθειμένοι να κινηθούν προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση», λέει ο Ματιέ Σογιό. Πριν από ενάμιση χρόνο κυριαρχούσε η εκτίμηση στη Γαλλία ότι το κοινωνικό αυτό συμβούλιο θα κατέληγε απλώς σε έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή. «Οι εξελίξεις το διέψευσαν», λέει ο Σογιό.

Ούτα Στάινβερ

Επιμέλεια: Κώστας Συμεωνίδης