Γάζα: Τι θα γίνει μετά τον πόλεμο;

Ολόκληρες συνοικίες βρίσκονται θαμμένες κάτω από ερείπια, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί και ζουν μέσα σε απερίγραπτες συνθήκες. Οι πιέσεις στον ισραηλινό στρατό να τελειώσει σύντομα τον πόλεμο σε πυκνοκατοικημένες περιοχές αυξάνονται. Ποιες είναι οι προοπτικές για μετά; Θα καταλάβουν και πάλι οι Ισραηλινοί τη Λωρίδα της Γάζας; Περίπου 18 χρόνια μετά την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού, πολλοί κάτοικοι φοβούνται νέα ισραηλινή κατοχή. Ωστόσο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δεν θέλει να επιτρέψει κάτι τέτοιο. Το ίδιο το Ισραήλ δεν ενδιαφέρεται να καταλάβει ή να ασκήσει σε μόνιμη βάση κυριαρχικά δικαιώματα στην περιοχή, όπως υποστηρίζει ο Μαρκ Ρέγκεφ, ο σύμβουλος ασφαλείας της ισραηλινής κυβέρνησης. Ωστόσο, τονίζει ότι το Ισραήλ πρέπει να διατηρήσει τον έλεγχο της ασφάλειας εκεί μετά τον πόλεμο.

«Μόλις η ηγεσία της Χαμάς ηττηθεί, ο ισραηλινός στρατός δεν θα παραμείνει στην ίδια την Λωρίδα της Γάζας», εξηγεί ο Κόμπι Μίχαελ από το ισραηλινό Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας (INSS). «Αντ' αυτού οι στρατιώτες θα σταθμεύουν στα εξωτερικά σύνορα της Γάζας και θα εισέρχονται εάν υπάρχουν ενδείξεις των μυστικών υπηρεσιών για τρομοκρατικά σχέδια ή άλλες απειλές. Όπως ακριβώς συμβαίνει ήδη στη Δυτική Όχθη", λέει ο Μίχαελ. Ο ισραηλινός στρατός κάνει τακτικά επιδρομές στις πόλεις Ναμπλούς και Τζενίν, οι οποίες θεωρούνται προπύργια τρομοκρατικών ομάδων. Βίαιες συγκρούσεις με θύματα συμβαίνουν συνεχώς. Ο πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου τονίζει επίσης ότι η χώρα του θέλει να διατηρήσει τον στρατιωτικό έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας, για αόριστο χρονικό διάστημα. "Είδαμε τι συμβαίνει όταν δεν τον έχουμε», επισήμανε, παραπέμποντας στην 7η Οκτωβρίου, όταν τρομοκράτες εισέβαλαν από εκεί στο Ισραήλ και δολοφόνησαν περισσότερους από 1.200 ανθρώπους με φρικιαστικό τρόπο. Απήγαγαν επίσης περίπου 240 ομήρους στη Λωρίδα της Γάζας. Το Ισραήλ απάντησε με μαζικές αεροπορικές επιδρομές και εξαπέλυσε χερσαία επίθεση στα τέλη Οκτωβρίου. Σύμφωνα με την ισλαμιστική Χαμάς, σχεδόν 16.000 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους μέχρι στιγμής από τους βομβαρδισμούς. Οι αριθμοί δεν μπορούν επί του παρόντος να επαληθευτούν από ανεξάρτητες πηγές.

Λωρίδα της Γάζας με ουδέτερη ζώνη ή δύο κράτη;

Μετά τον πόλεμο το Ισραήλ θέλει να δημιουργήσει μια νεκρή ζώνη στη συνοριακή περιοχή της Λωρίδας της Γάζας. "Το Ισραήλ θα χρειαστεί ένα προστατευτικό κέλυφος", λέει ο Μαρκ Ρέγκεφ, ο σύμβουλος ασφαλείας της ισραηλινής κυβέρνησης. "Δεν θα υπάρχει πλέον μια κατάσταση όπου οι άνθρωποι της Χαμάς θα βρίσκονται στα σύνορα και θα μπορούν να περνούν και να σκοτώνουν τους πολίτες μας". Ωστόσο, ο Ρέγκεφ δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με αυτή τη ζώνη ασφαλείας. Ο Μίχαελ από το INSS υποψιάζεται ότι το Ισραήλ θα δημιουργήσει μια νεκρή ζώνη κατά μήκος της Λωρίδας της Γάζας, στην οποία οι Παλαιστίνιοι δεν θα μπορούν να εισέρχονται. "Θα εκτείνεται περίπου 700 ή 800 μέτρα μέσα στη Λωρίδα της Γάζας", λέει ο εμπειρογνώμονας. "Αυτή η νεκρή ζώνη θα επηρεάσει κυρίως τους αγρότες, επειδή υπάρχει γεωργία σε αυτήν την περιοχή, δεν κατοικείται».

Βέβαια οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοι του Ισραήλ επιθυμούν μία λύση δύο κρατών που προβλέπει ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος δίπλα στο Ισραήλ. Ο παλαιστινιακός λαός χρειάζεται μια "σαφή πολιτική προοπτική", επιμένει ο Λευκός Οίκος.Ο Κόμπι Μίχαελ από το INSS, από την άλλη πλευρά, δίνει προς το παρόν λίγες πιθανότητες για μια τέτοια λύση επισημαίνοντας ότι η πλειονότητα των Παλαιστινίων υποστηρίζει τον ένοπλο αγώνα κατά του Ισραήλ. "Με ποιον πρέπει να συνομιλήσει το Ισραήλ για μια ειρηνική λύση; διερωτάται. «Το Ισραήλ αισθάνεται ήδη ότι απειλείται η ύπαρξή του». Σύμφωνα με τον Μίχαελ ένα ξεχωριστό παλαιστινιακό κράτος θα τροφοδοτούσε αυτούς τους φόβους ακόμη περισσότερο. Η κατασκευή ισραηλινών οικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη μια εδαφική συνοχή για τους Παλαιστίνιους, θεωρείται επίσης σημαντικό εμπόδιο για μια ειρηνευτική διευθέτηση μεταξύ των δύο πλευρών. Από το 2014 δεν έχουν υπάρξει σοβαρές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων. 

Θα είχε ρόλο η Παλαιστινιακή  Αρχή στη Γάζα;

Η Χαμάς εκδίωξε βίαια την Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) του προέδρου Μαχμούντ Αμπάς με έδρα τη Ραμάλα στη κατεχόμενη Δυτική Όχθη από τη Λωρίδα της Γάζας το 2007. Ο πρόεδρος Μπάιντεν θέλει να ανακτήσει η Παλαιστινιακή Αρχή τον έλεγχο εκεί μετά τον πόλεμο. Ωστόσο ο Νετανιάχου το απορρίπτει σθεναρά. Και όπως επισημαίνει, ο Ισραηλινός πολιτικός εμπειρογνώμονας Αβί Ισαχάροφ στην εφημερίδα Jediot Achronot, δεν υπάρχει κανένας διεθνής παράγοντας που να θέλει να αναλάβει την ευθύνη διοίκησης της Λωρίδας της Γάζας. Άρα η Παλαιστινιακή Αρχή είναι η μόνη επιλογή. Ωστόσο, υπάρχει η εναλλακτική η Παλαιστινιακή Αρχή να μην αναλάβει τον έλεγχο υπό την ηγεσία του Αμπάς, αλλά με διαφορετικό συνδυασμό προσώπων. Ο Κόμπι Μίχαελ, από την άλλη πλευρά, τάσσεται υπέρ της ανανέωσης, μίας αναδιοργάνωσης της ΠΑ, η οποία θα πρέπει στη συνέχεια να δεσμευτεί για την ειρήνη. Η αναδιοργάνωση θα μπορούσε επομένως να γίνει υπό την αιγίδα μιας συμμαχίας αραβικών κρατών, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία. "Αλλά αυτό θα είναι μια μακρά διαδικασία". Ο Ισαχάροφ εκφράζει την υπόθεση ότι μπορεί να περάσουν ακόμη και χρόνια μέχρι να βρεθεί μια σταθερή λύση για τη Λωρίδα της Γάζας. Από την πλευρά του ο Αμπάς άφησε να εννοηθεί ότι θα ήταν πρόθυμος να αναλάβει την ευθύνη της Λωρίδας της Γάζας, αλλά μόνο στο πλαίσιο μιας λύσης δύο κρατών. Από την άλλη θα μπορούσε να είναι δύσκολο για τον παλαιστινιακό πληθυσμό να συσπειρωθεί πίσω από τον Αμπάς. Μεγάλα τμήματα του παλαιστινιακού πληθυσμού ζητούν την παραίτησή του. Η επιστροφή του Αμπάς στη Λωρίδα της Γάζας με τη βοήθεια του Ισραήλ θα αποτελούσε προσβολή για πολλούς Παλαιστίνιους.

Υπάρχουν όμως και κόκκινες γραμμές. Ο ακροδεξιός Ισραηλινός υπουργός Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριτς ζητά την "εθελοντική μετανάστευση" των Παλαιστινίων από τη Λωρίδα της Γάζας. Οι χώρες που έχουν συμμαχήσει με το Ισραήλ αντιδρούν σθεναρά σε αυτό. Η Γερμανία, για παράδειγμα, έχει επικρίνει τις δηλώσεις Σμότριτς ως απαράδεκτες. Ο πρόεδρος Μπάιντεν δήλωσε ότι οι ΗΠΑ "σε καμία περίπτωση δεν θα επιτρέψουν την αναγκαστική μετεγκατάσταση Παλαιστινίων από τη Λωρίδα της Γάζας ή τη Δυτική Όχθη". Η Ιορδανία έθεσε επίσης μια κόκκινη γραμμή στο θέμα ξεκαθαρίζοντας ότι αν το Ισραήλ σκεφτόταν να εκδιώξει Παλαιστίνιους από τη Λωρίδα της Γάζας, αυτό θα ισοδυναμούσε με κήρυξη πολέμου.

Ο Μίχαελ από το INSS εκτιμά ότι ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας θα μπορούσε να διαρκέσει εβδομάδες ή και μήνες. Ο σύμβουλος ασφαλείας της ισραηλινής κυβέρνησης, Μαρκ Ρέγκεφ, δήλωσε πρόσφατα ότι η Χαμάς εξακολουθεί να ελέγχει μεγάλα τμήματα της Λωρίδας της Γάζας και απέχει πολύ από το να ηττηθεί. Όλα αυτά δεν είναι μια καλή προοπτική για τους ταλαιπωρημένους κατοίκους της Γάζας. Άρα, το πώς θα διαμορφωθεί η κατάσταση όταν τελειώσει ο πόλεμος παραμένει για την ώρα τουλάχιστον ακόμη ανοιχτό.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου