Βόρειο Κόσοβο: Φόβοι για νέες συγκρούσεις

Δύο ημέρες μετά την αιματοχυσία ο ηλιόλουστος, σχεδόν καλοκαιρινός καιρός αποτελεί παρελθόν. Ο ουρανός πάνω από τη Βόρεια Μιτρόβιτσα είναι γκρίζος, τα βουνά συννεφιασμένα, το ψιλόβροχο κάνει τους δρόμους ολισθηρούς.

Ο καιρός ταιριάζει με τη διάθεση του 24χρονου Σέρβου από το Κοσσυφοπέδιο, ενώ πηγαίνει βιαστικά στη δουλειά του. «Έχω ακόμα πόνους στο στομάχι, εδώ και δύο μέρες», λέει, «και χειροτερεύουν όταν σκέφτομαι την πρόσφατη αιματοχυσία». Δεν θέλει να δώσει το όνομά του, το πού εργάζεται, ούτε και τίποτα που θα μπορούσε να τον ταυτοποιήσει. Ακούγεται θλιμμένος και φοβισμένος.

Στα βόρεια της πόλης Μιτρόβιτσα του Κοσόβου ζουν σχεδόν αποκλειστικά Σέρβοι, όπως και σε ολόκληρο το βόρειο τμήμα της χώρας. Παντού κυματίζουν σερβικές σημαίες, ένα γκράφιτι γράφει ότι το Κοσσυφοπέδιο είναι σερβικό και η Κριμαία ρωσική.

Ρουκετοβόλα και τουφέκια εφόδου

Λίγα χιλιόμετρα από εδώ συνέβη τη νύχτα του Σαββάτου προς Κυριακή (24 Σεπτεμβρίου) το πιο σοβαρό βίαιο περιστατικό από το 2008, όταν το Κοσσυφοπέδιο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του. Όταν οι αστυνομικοί του Κοσόβου είδαν ένα μπλόκο με δύο φορτηγά χωρίς πινακίδες κυκλοφορίας, είχαν πέσει σε ενέδρα, δέχθηκαν πυροβολισμούς και ένας αστυνομικός τραυματίστηκε θανάσιμα.

Όταν έφτασαν ενισχύσεις η ομάδα των περίπου 30 βαριά οπλισμένων ανδρών, που επιτέθηκαν στους αστυνομικούς, κατέλαβε το κοντινό μοναστήρι στο Μπάνισκο και οχυρώθηκε εκεί. Έπειτα από συμπλοκή με τις δυνάμεις ασφαλείας του Κοσόβου τρεις από αυτούς σκοτώθηκαν, ενώ οι υπόλοιποι κατάφεραν να διαφύγουν. Στη συνέχεια, οι αστυνομικοί κατέσχεσαν εκτοξευτές χειροβομβίδων, ρουκετοβόλα, τουφέκια εφόδου, ένα τεθωρακισμένο όχημα και ένα τζιπ.

Από την ειρήνη στο μποϊκοτάζ των εκλογών

Μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου τον Φεβρουάριο του 2008 έχουν σημειωθεί πολλές, συχνά βίαιες, συγκρούσεις μεταξύ Σέρβων και Αλβανών. Η ειρηνευτική δύναμη KFOR, που βρίσκεται στη χώρα από το τέλος του πολέμου στο Κόσοβο το 1999, χρειάστηκε να επέμβει πολλές φορές, προκειμένου να προστατεύσει, για παράδειγμα, τα ορθόδοξα μοναστήρια των Σέρβων. Ωστόσο, δεν υπήρξε καμία παραστρατιωτική τρομοκρατική επίθεση από μια τόσο βαριά οπλισμένη ομάδα – αντιθέτως, κατά την τελευταία δεκαετία η συμβίωση ήταν ολοένα και πιο ειρηνική.

Εδώ και έναν χρόνο, όμως, η κατάσταση κλιμακώνεται και πάλι. Όλα ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2022 με μια διαμάχη για τις σερβικές πινακίδες κυκλοφορίας στο Κόσοβο, η οποία κορυφώθηκε σε βαθμό που, την άνοιξη του 2023, οι Σέρβοι υπουργοί αποχώρησαν από την κυβέρνηση, οι πολιτικοί εκπρόσωποι της σερβικής μειονότητας αποχώρησαν επίσης από όλα τα κρατικά όργανα και όλοι οι δήμαρχοι των δήμων με σερβική πλειοψηφία παραιτήθηκαν.

Όταν η κυβέρνηση του Κοσόβου διοργάνωσε τοπικές εκλογές, η Srpska Lista, το μοναδικό κόμμα της σερβικής μειονότητας, κάλεσε σε μποϊκοτάζ, οργάνωσε οδοφράγματα και απείλησε ψηφοφόρους και υποψηφίους.

Φόβοι για τις προεκτάσεις του επεισοδίου

Το Ζβέτσαν είναι ένας δήμος βόρεια της Μιτρόβιτσα, όπου βρίσκεται το χωριό και το μοναστήρι Μπάνισκο. Μετά το πρόσφατο αιματηρό περιστατικό πολλοί κάτοικοι της περιοχής φαίνονται θορυβημένοι, ανησυχώντας πως το επεισόδιο αυτό θα σημάνει την αρχή χειρότερων συγκρούσεων  ή ακόμη και ενός νέου πολέμου. Ο Σάμι Κούρτι, γιατρός της περιοχής, λέει: «Εμείς, οι άνθρωποι εδώ, ανησυχούμε πολύ. Υπήρχαν φήμες ότι ένοπλες σερβο-ρωσικές ομάδες έρχονταν από τη Σερβία και σχεδίαζαν κάτι μεγαλύτερης κλίμακας. Δυστυχώς, δεν ήταν απλώς φήμες, αλλά πραγματικότητα».

Κατά τις ημέρες μετά το περιστατικό η διαδρομή από τη Μιτρόβιτσα προς το μοναστήρι Μπάνισκα είναι τρομακτική: περιπολίες αστυνομικών και βαριά οπλισμένων στρατιωτών, στρατιωτικά τζιπ και τεθωρακισμένα οχήματα, ειδικά σημεία ελέγχου.

Η Srpska Lista και ο ύποπτος επικεφαλής της

Ο δήμαρχος του Ζβέτσαν, Ίλιρ Πέτσι, προσπαθεί να ηρεμήσει τους ανθρώπους. «Είναι αλήθεια, ο κόσμος είναι πολύ φοβισμένος», λέει, «όμως η αστυνομία έχει θέσει τα πάντα υπό έλεγχο μετά το περιστατικό». Ο Πέτσι είναι ένας από τους Αλβανούς δημάρχους στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο που εξελέγησαν με μόλις 3-4%, όταν οι Σέρβοι συνάδελφοί τους παραιτήθηκαν και μποϊκοτάρισαν τις εκλογές. Είναι εμφανές πως προσπαθεί να μην προβεί σε δηλώσεις που θα προκαλούσαν αντιπαράθεση.

Στην περιοχή κυριαρχεί η Srpska Lista, που προφανώς ελέγχεται από το Βελιγράδι. Ο ηγέτης τους, ο επιχειρηματίας Μίλαν Ράντοϊτσιτς, είναι ο ισχυρός άνδρας του βορείου Κοσόβου. Φέρεται να έχει εμπλακεί σε πολυάριθμες εγκληματικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της διακίνησης ναρκωτικών και διατηρεί στενή σχέση με τον πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάντερ Βούτσιτς.

Δολοφονίες διαφωνούντων

Οι ακτιβιστές και οι πολιτικοί που προσπαθούν να συνεργαστούν με τις αρχές του Κοσσυφοπεδίου δέχονται πιέσεις. Ή χειρότερα: δολοφονούνται. Όπως ο Όλιβερ Ιβάνοβιτς, πρόεδρος της πρωτοβουλίας πολιτών «Σερβία, Δημοκρατία, Νόμος» (SDP), ο οποίος τον Ιανουάριο του 2018 παρακάλεσε τους Σέρβους του Κοσσυφοπεδίου να ενσωματωθούν στο κοσοβάρικο κράτος.

Μέχρι σήμερα η δολοφονία του παραμένει ανεξιχνίαστη. Ο Ράντοϊτσιτς θεωρείται ένας από τους ενορχηστρωτές του εγκλήματος και πιθανότατα είναι και αυτός που βρίσκεται πίσω από το πρόσφατο ένοπλο επεισόδιο. Τουλάχιστον αυτό υποδηλώνει ένα βίντεο από μη επανδρωμένο αεροσκάφος που έδωσε στη δημοσιότητα το Υπουργείο Εσωτερικών του Κοσόβου αυτήν την εβδομάδα. Σε αυτό διακρίνεται ο Ράντοϊτσιτς την Κυριακή στην αυλή ενός ακινήτου βόρεια της Μιτρόβιτσα, περιτριγυρισμένο από βαριά οπλισμένους άνδρες, με τον ίδιο να κρατάει ένα αυτόματο τουφέκι και να μιλάει στο τηλέφωνο. Το βίντεο τραβήχτηκε λίγο προτού οι άνδρες διαφύγουν στη Σερβία.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς