Βενεζουέλα: Εκλογές σε μία χώρα που υποφέρει

Περίπου οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη Βενεζουέλα μέσα στην τελευταία δεκαετία – δηλαδή κοντά στο ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού.

Η χώρα της Λατινικής Αμερικής υποφέρει από μία τεράστια κρίση εφοδιασμού, υψηλό πληθωρισμό και έλλειψη εργαζομένων. Επιπλέον, τόσο οι ΗΠΑ όσο και ευρωπαϊκά κράτη έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Βενεζουέλα λόγω παραβιάσεων θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Την ίδια στιγμή η Βενεζουέλα διαθέτει πάντως περίπου 300 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο (με 159 λίτρα χωρητικότητα έκαστο), αποτελώντας έτσι τη χώρα με τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου παγκοσμίως – ξεπερνώντας ακόμη και τη Σαουδική Αραβία. Και η βιομηχανία πετρελαίου της χώρας όμως αντιμετώπισε σημαντικά προβλήματα τα τελευταία χρόνια.

Την Κυριακή οι πολίτες καλούνται να εκλέξουν τον επόμενο πρόεδρο της χώρας – και το διακύβευμα των εκλογών αφορά προφανώς και το οικονομικό μέλλον της Βενεζουέλας.

Ο Μαδούρο υπόσχεται ανάπττυξη

Ο σοσιαλιστής πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο υπόσχεται μία περίοδο ανάπτυξης και ευημερίας. Πώς θα γίνει αυτό; Μεταξύ άλλων με την οικονομική στήριξη προς όσους ιδρύουν επιχειρήσεις – ο πρόεδρος της Βενεζουέλας σκοπεύει να επιδοτήσει ακόμη και ένα εκατομμύριο επιχειρήσεις στα πλαίσια του σχεδίου αυτού.

Παραμένει βέβαια άγνωστο το κατά πόσο μπορεί πράγματι να υλοποιηθεί αυτή η υπόσχεση. Σε κάθε περίπτωση πάντως οι δημοσκοπήσεις δίνουν σαφές προβάδισμα όχι στον Μαδούρο, αλλά στον υποψήφιο της αντιπολίτευσης Εντμούντο Γκονζάλες.

Ένας καταστροφικός ισολογισμός

Όταν ανέλαβε ο Μαδούρο την προεδρία το 2013 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ βρισκόταν ακόμη περίπου στα 9.000 αμερικανικά δολάρια σύμφωνα με το ΔΝΤ – το 2020 είχε υποχωρήσει στα 1.500 δολάρια. Και παρ’ ότι η οικονομική παραγωγή βελτιώθηκε κάπως τα τελευταία χρόνια, συνεχίζει να είναι πολύ χαμηλότερη σε σύγκριση με το 2013.

Αντίστοιχη ήταν η πορεία και της παραγωγής πετρελαίου, η οποία μειώθηκε από 138 εκατομμύρια τόνους (2013) σε 34,5 εκατομμύρια τόνους (2021), παρουσιάζοντας τα τελευταία χρόνια επίσης μικρή άνοδο.

«Επί Μαδούρο η οικονομία της Βενεζουέλας συρρικνώθηκε κατά σχεδόν 80%», επισημαίνει στην DW ο Ρονάλ Ροντρίγκεζ, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Ροζάριο στη Μπογκοτά. «Και μην ξεχνάμε πως η χώρα έχασε και το ένα τέταρτο του πληθυσμού της». Σύμφωνα με τον ειδικό, προκειμένου να βγει από την παρούσα κρίση, η Βενεζουέλα θα έπρεπε να έχει για χρόνια ετήσια οικονομική ανάπτυξη άνω του 15%.

Σοβαρή έλλειψη εργατικού δυναμικού

Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στον δρόμο προς την ανάκαμψη είναι και η έλλειψη εργατικού δυναμικού, προσθέτει ο Ροντρίγκεζ: «Δυστυχώς ένα μεγάλο μέρος του καταρτισμένου εργατικού δυναμικού εγκατέλειψε τη χώρα εξαιτίας της κρίσης».

Αυτή η μαζική «έξοδος» είχε ξεκινήσει ήδη κατά την προεδρία του προκατόχου του Μαδούρο, Ούγκο Τσάβες. Ο Τσάβες είχε αξιοποιήσει τα έσοδα από το πετρέλαιο για τη χρηματοδότηση κοινωνικών προγραμμάτων, χωρίς ωστόσο να επενδύσει κιόλας στην ίδια τη βιομηχανία πετρελαίου.

Επιπλέον, απέλυσε εξειδικευμένους εργαζόμενους της βιομηχανίας και τους αντικατέστησε με ανθρώπους πιστούς στο κόμμα, οι οποίοι πάντως δεν διέθεταν το απαραίτητο know-how. Χαρακτηριστικό είναι δε το γεγονός ότι το 2012 η κρατική βιομηχανία πετρελαίου είχε το τριπλάσιο προσωπικό συγκριτικά με το 1998, αλλά και μειωμένη παραγωγή.

Η ανάκτηση της χαμένης τεχνογνωσίας είναι περίπλοκη υπόθεση. Εξάλλου, «τα τμήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που το αντικείμενό τους σχετίζεται με τη βιομηχανία πετρελαίου έχουν χάσει πλέον την παλιά τους αίγλη», αναφέρει ο Ροντρίγκεζ.

Ανεξαρτήτως του εκλογικού αποτελέσματος η Βενεζουέλα θα δυσκολευτεί αρκετά να βρει μία νέα οικονομική δυναμική, εκτιμά ο πολιτικός επιστήμονας. Διότι πέραν των δημογραφικών προβλημάτων η ανάπτυξη του σημαντικότερου κλάδου της οικονομίας της χώρας παρακωλύεται και από την επικρατούσα πολιτική κουλτούρα. Η βιομηχανία πετρελαίου ελέγχεται από τσαβιστές, οι οποίοι ακόμη και στο ενδεχόμενο αλλαγής της κυβέρνησης θα παραμείνουν στις θέσεις τους.

Ο τσαβισμός αποτελεί μία αριστερή, λαϊκιστική ιδεολογία, η οποία βασίζεται στις θέσεις του πρώην προέδρου Ούγκο Τσάβες και προωθείται και από τον διάδοχό του και νυν πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο.

Ο Εντμούντο Γκονζάλες θεωρείται από την άλλη πλευρά ως μετριοπαθής. Ο πρώην διπλωμάτης κατεβαίνει ως υποψήφιος του αντιπολιτευόμενου Plataforma Unitaria Democrática, διαδεχόμενος τη Μαρία Κορίνα Μασάδο, η οποία επιδίωκε να φέρει την κυβέρνηση Μαδούρο ενώπιον της δικαιοσύνης για τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχει διαπράξει – και η οποία εν συνεχεία έχασε το δικαίωμα του εκλέγεσθαι.

Ανάκαμψη μόνο εάν η εξουσία αλλάξει χέρια

«Μία οικονομική ανάκαμψη είναι εφικτή μονάχα εάν ο Μαδούρο παραδώσει την εξουσία και αναλάβει στη θέση του μία νέα κυβέρνηση, η οποία θα σέβεται την ιδιωτική περιουσία και το κράτος δικαίου», δηλώνει ο Έντερσον Σεκέρα από το Ινστιτούτο Πολιτικής της Βενεζουέλας.

«Μία νίκη του Μαδούρο θα αποτελούσε ανυπέρβλητο εμπόδιο για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Έξι ακόμη χρόνια Μαδούρο συνεπάγονται μεγαλύτερη φτώχια, επιδείνωση της περίπλοκης ανθρωπιστικής κρίσης και μεγαλύτερη φυγή πολλών κατοίκων προς το εξωτερικό», προσθέτει ο Σεκέρα στην DW.

Ο ειδικός είναι αντιθέτως πεπεισμένος πως ενδεχόμενη νίκη του Γκονζάλες θα έδινε μία νέα ευκαιρία ανάκαμψης, θα διευκόλυνε την προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό, ιδίως στους τομείς της ενέργειας και του πετρελαίου, και τη διαπραγμάτευση προγραμμάτων αρωγής με το ΔΝΤ και άλλους οργανισμούς, ενώ θα συνέβαλλε και στη σταθεροποίηση του εθνικού νομίσματος.

Ο τσαβισμός αρνείται να παραδώσει την εξουσία

Ταυτοχρόνως όμως, εάν ο Μαδούρο κερδίσει τις εκλογές, είναι πιθανό να έχει μεγαλύτερη νομιμοποίηση, όπως παρατηρεί στην DW ο Βλάντιμιρ Ρουβίνσκι από το Πανεπιστήμιο Icesi του Κάλι. Και αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην άρση ή τον περιορισμό ορισμένων εκ των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη χώρα.

Προσφάτως η αμερικανική κυβέρνηση αποφάσισε να άρει μέρος των κυρώσεων σε βάρος της βιομηχανίας πετρελαίου της Βενεζουέλας. Η αμερικανική εταιρεία Chevron, η οποία δραστηριοποιείται στη χώρα, αύξησε την παραγωγή της κατά 70% στο τέλος του 2023. Σε περίπτωση νίκης του Μαδούρο είναι πιθανό να υπάρξουν κι άλλες χώρες που θα αρχίσουν «να δραστηριοποιούνται περισσότερο στη Βενεζουέλα».

Σε κάθε περίπτωση ο Ρουβίνσκι εκτιμά πως η αλλαγή κυβέρνησης αποτελεί ένα μάλλον απίθανο σενάριο: «Ο τσαβισμός δεν θέλει επ’ ουδενί να παραδώσει την εξουσία».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς