Από το παζάρι στη χριστουγεννιάτικη αγορά

Το τρομοκρατικό χτύπημα στη χριστουγεννιάτικη αγορά του Βερολίνου προκάλεσε βαθιά πληγή στη γερμανική κοινωνία. Είχε ως στόχο να πλήξει όχι μόνο ανυποψίαστους πολίτες αλλά κι ένα βαθιά ριζωμένο στη γερμανική παράδοση έθιμο, αυτό των υπαίθριων χριστουγεννιάτικων αγορών. Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία το 2012 επισκέφθηκαν τις γερμανικές χριστουγεννιάτικες αγορές πάνω από 85 εκατομμύρια επισκέπτες, αριθμός ρεκόρ στα γερμανικά χρονικά.

Οι παραδοσιακές χριστουγεννιάτικες αγορές έχουν τις ρίζες τους στα υπαίθρια παζάρια τροφίμων του Μεσαίωνα, που αποτελούσαν κοινή πρακτική σε όλη την κεντρική Ευρώπη. Οι αγορές αυτές κρατούσαν μέρες ως και εβδομάδες και αποτελούσαν ευκαιρία για να έρθουν κοντά οι άνθρωποι αλλά και να προμηθευτούν τα απαραίτητα προϊόντα του χειμώνα.

Αν και αρχικά τα παζάρια αυτά δεν είχαν άμεση σχέση με τα Χριστούγεννα, στην πορεία εξελίχθηκαν σε χριστουγεννιάτικες αγορές, όπου μπορούσε πλέον κανείς να βρει εκτός από τρόφιμα, χριστουγεννιάτικα γλυκίσματα αλλά και ξύλινα παιχνίδια.

Μάλιστα, σύμφωνα με ιστορικούς και θεολόγους, εικάζεται ότι σημαντική ήταν η συμβολή του Μαρτίνου Λούθηρου στη διάδοσή τους, κι αυτό διότι ήταν ο πρώτος που προέτρεψε τους πιστούς να ανταλλάσσουν δώρα τις ημέρες των Χριστουγέννων και όχι την ημέρα του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου, όπως γινόταν μέχρι τη Λουθηρανική Μεταρρύθμιση.

Η παλαιότερη χριστουγεννιάτικη αγορά αλλά και η πιο διάσημη

Μέχρι το 1871 η Γερμανία αποτελούνταν από διάσπαρτα πριγκηπάτα, καθένα εκ των οποίων είχε τα δικά του ήθη και έθιμα. Το ίδιο ίσχυε και για τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές η παλαιότερη γερμανική χριστουγεννιάτικη αγορά ήταν η «Στρίτσελμαρκτ» της Δρέσδης. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι διοργανώθηκε για πρώτη φορά το 1434 μετά από διάταγμα του Φρειδερίκου του ΙΙ και κράτησε μόλις μια μέρα. Η πρώτη καταγεγραμμένη αγορά ήταν στην ουσία μια υπαίθρια κρεαταγορά, με εκλεκτά κρέατα για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι και άφθονες ψητές λιχουδιές. Φέτος η χριστουγεννιάτικη αγορά της Δρέσδης κλείνει τα 582 χρόνια της, ενώ εκεί παρασκευάζεται παραδοσιακά κάθε χρόνο και το μεγαλύτερο χριστόψωμο της Γερμανίας.

Ωστόσο δίχως αμφιβολία η πιο διάσημη γερμανική χριστουγεννιάτικη αγορά στον κόσμο δεν είναι της Δρέσδης αλλά της Νυρεμβέργης. Και αυτή έχει ρίζες στο μακρινό παρελθόν, με γραπτές μαρτυρίες να ανατρέχουν πίσω στο 1628. Είναι διάσημη για τα μπισκότα με μυρωδικά, τα «λεμπκούχεν», αλλά και για τα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα στολίδια από αποξηραμένα φρούτα. Η χριστουγεννιάτικη αγορά της Νυρεμβέργης γνώρισε άνθηση τον 19ο αιώνα, ενώ ιδιαίτερη λάμψη απέκτησε τα χρόνια του εθνικοσοσιαλισμού, δεδομένου ότι η Νυρεμβέργη ήταν πόλη-κλειδί για το ναζιστικό καθεστώς. Διεκόπη κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και ξανάρχισε να λειτουργεί μετά το 1948. 

Σύμφωνα με τον λαογράφο Μάνφρεντ Μπέκερ Χουμπέρτι οι χριστουγεννιάτικες αγορές εδραιώθηκαν μόλις τον 20ό αιώνα και έλαβαν μια πιο εορταστική διάθεση, με μουσική και πολλές επιλογές για δώρα, «δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα χαράς». Σήμερα σε κάθε πόλη και χωριό στη Γερμανία στήνονται κάθε χρόνο με μεγάλη επιτυχία χριστουγεννιάτικες αγορές. Μόνο στο Βερολίνο υπάρχουν 80 διαφορετικές αγορές, στην πλατεία Αλεξάντερπλατς, στην πολύβουη συνοικία Πρεντσλάουερ Μπεργκ και τη Ζεντάρμενμαρκτ μέχρι τη χριστουγεννιάτικη αγορά στην Μπραϊτσάιντπλατς, που βάφτηκε με αίμα την περασμένη Δευτέρα. Έκτοτε πολλά γερμανικά κρατίδια αποφάσισαν να κρατήσουν ανοιχτές τις χριστουγεννιάτικες αγορές τους πηγαίνοντας ενάντια στο φόβο. Η Δρέσδη πάντως αποφάσισε να την περιφρουρήσει για τα καλά, ανεγείροντας γύρω της ένα ειδικό τοιχίο από μπετόν.

Κέιτ Μούζερ / Δήμητρα Κυρανούδη