Αντέχει το χρηματιστήριο την τεχνητή νοημοσύνη;

Δευτέρα πρωί, λίγο πριν ανοίξουν οι αγορές μετά το υποχρεωτικό διάλειμμα του Σαββατοκύριακου. Στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορεί μία φωτογραφία του Πενταγώνου που ...φλέγεται. Πολύ γρήγορα η φωτογραφία φτάνει και σε δημοφιλείς επενδυτικούς ιστοτόπους. Κι έτσι, ξαφνικά, οι δείκτες στις χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ κάνουν βουτιά.

Έγινε πράγματι επίθεση στο Πεντάγωνο; Όχι βέβαια. Αλλά αυτό πίστεψαν προσωρινά οι επενδυτές (ή μήπως οι αλγόριθμοί τους;) Είναι κανόνας ότι οι μετοχές υποχωρούν κατά τα πρώτα στάδια των διεθνών συγκρούσεων. Ο δείκτης S&P 500 υποχώρησε κατά 0,3%, ενώ την ίδια στιγμή ο χρυσός, που θεωρείται ασφαλές καταφύγιο για τους επενδυτές, ανέβηκε κατά 0,3%.

Ένα ποσοστό 0,3% δεν φαίνεται σημαντικό, εκ πρώτης όψεως. Αλλά αν αναλογιστούμε τον όγκο συναλλαγών στις αμερικανικές χρηματαγορές, αυτό σημαίνει ότι άλλαξαν χέρια, μέσα σε δευτερόλεπτα, 500 δισεκατομμύρια δολάρια!

Σε ελάχιστο χρόνο όλα επανήλθαν στα φυσιολογικά επίπεδα. Η φωτογραφία του Πενταγώνου στις φλόγες ήταν ψεύτικη, όπως αποδείχθηκε. Δημιουργήθηκε από μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης (AI), όπως δήλωσαν οι ειδικοί.

Σε κάθε περίπτωση, αυτός ο πανικός των επενδυτών εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να επηρεάσει τη σταθερότητα της αγοράς, τη στιγμή που οι ψεύτικες εικόνες γίνονται όλο και πιο ρεαλιστικές, αλλά και δημιουργούνται πολύ ευκολότερα.

Σύγκρουση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης

Η εκρηκτική ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης προκαλεί ολοένα και εντονότερη ανησυχία. Τον περασμένο μήνα ο επικεφαλής της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ, Γκάρι Γκένσλερ, δήλωσε ότι η τεχνολογία θα μπορούσε να αποτελέσει «συστημικό κίνδυνο», ικανό να προκαλέσει την επόμενη χρηματοπιστωτική κρίση. Τόσο αυτός, όσο και άλλοι είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί για τις επιπτώσεις της λεγόμενης γενετικής τεχνητής νοημοσύνης. Τα μοντέλα αυτά, όπως το ChatGPT, μπορούν να παράγουν σύνθετα κείμενα, ήχους και εικόνες, όπως εκείνη με το Πεντάγωνο.

Οι Η.Π.Α. και η Ε.Ε. σχεδιάζουν τώρα νέα κανονιστικά πλαίσια για την τεχνητή νοημοσύνη. Όσον αφορά το θέμα των ψεύτικων εικόνων, όσο πιο ρεαλιστικές και συνηθισμένες γίνονται, τόσο μεγαλύτερη απειλή θα μπορούσαν να αποτελέσουν για τις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Σύμφωνα με τον Άνταμ Κομπέισι, αρχισυντάκτη του The Kobeissi Letter, που σχολιάζει τις εξελίξεις στις αγορές, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι αγορές αντιδρούν όλο και πιο σπασμωδικά σε έκτακτες ειδήσεις (breaking news). «Πολλές από αυτές τις αντιδράσεις σημειώνονται στο πλαίσιο των συναλλαγών υψηλής συχνότητας, που χρησιμοποιούν αλγόριθμο», εξηγεί ο ίδιος στο Associated Press. «Αυτές αναζητούν τίτλους ειδήσεων, τους επεξεργάζονται και με τα στοιχεία τροφοδοτούν τον μηχανισμό των συναλλαγών, ο οποίος αντιδρά μέσα σε χιλιοστά του δευτερολέπτου...».

Οι αλγοριθμικές συναλλαγές είναι ένας τύπος αυτοματοποιημένων συναλλαγών που πραγματοποιούνται από έναν υπολογιστή με τη χρήση αλγορίθμου, ο οποίος έχει εκπαιδευτεί να αναγνωρίζει παρελθοντικά μοτίβα και να πραγματοποιεί συναλλαγές με βάση αυτά. «Είναι ουσιαστικά σαν να τραβάς τη σκανδάλη κάθε φορά που βγαίνει ένας τίτλος», εξηγεί ο Κομπέισι.

«Δεν είναι κάτι καινούριο...»

Όμως ο Νίρ Βουλκάν, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, λέει πως αυτού του είδους η εμπορική συμπεριφορά δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι αγορές ανέκαθεν αντιδρούσαν στις φήμες και την παραπληροφόρηση, αλλά συνήθως προχωρούσαν σε διορθωτικές κινήσεις όταν μαθευόταν η αλήθεια. «Λόγω του διαδικτύου και του ότι τα πάντα είναι συνδεδεμένα, αυτό συμβαίνει ταχύτερα και ίσως εντονότερα», δήλωσε ο ίδιος στην DW, «αλλά στη συνέχεια διορθώνεται». Σε αντίθεση με τον Κομπέισι, ο ίδιος δεν είναι πεπεισμένος ότι οι αλγοριθμικές συναλλαγές αποτελούν την κύρια αιτία για την ευμετάβλητη συμπεριφορά των αγορών, όταν εμφανίζονται λανθασμένες πληροφορίες. 

Πιο επικίνδυνο είναι, κατά τη γνώμη του, ένα μοτίβο χαμηλής συχνότητας των συναλλαγών με χρήση αλγορίθμου. Διότι, ενώ οι όποιες συνέπειες των συναλλαγών υψηλής συχνότητας διαρκούν μόλις λίγα δευτερόλεπτα, οι άλλες συναλλαγές διατηρούν τις θέσεις τους πολύ περισσότερο, ακόμη και για εβδομάδες. Τέτοιες συναλλαγές προτιμούν τα hedge funds. «Εκεί είναι συνήθως τα πολλά λεφτά», εξηγεί ο Βουλκάν.

Μήπως αντιδρούν καλύτερα οι αλγόριθμοι;

Οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούν τα περισσότερα hedge funds, επιμένει ο Βουλκάν, δεν θα πανικοβάλλονταν καταγράφοντας μία βραχυπρόθεσμη αντίδραση, όπως αυτή που προκάλεσε η υποτιθέμενη επίθεση στο Πεντάγωνο. «Μα είναι φανταστικό», λέει. «Αυτοί οι αλγόριθμοι αντιδρούν καλύτερα σε βραχυπρόθεσμα ψευδή γεγονότα από ό,τι οι άνθρωποι». Το να βγάλει κανείς κέρδος από τέτοιου είδους βραχυπρόθεσμες αντιδράσεις θα ήταν πολύ δύσκολο, εκτός εάν γνωρίζει τι συμβαίνει ή εάν το έχει προκαλέσει ο ίδιος. Και αυτό είναι ούτως ή άλλως παράνομο.

Σε περίπτωση όμως που οι ψεύτικες εικόνες γίνουν σύνηθες φαινόμενο, αυτό δεν θα προκαλούσε αστάθεια στην αγορά βραχυπρόθεσμα; «Δεν ξέρω εάν αυτό είναι ένα αλγοριθμικό πρόβλημα», λέει ο Βούλκαν. «Μάλλον πρόκειται για ένα ερώτημα που αφορά την ανθεκτικότητα απέναντι σε ψευδείς ειδήσεις, γενικότερα».

Επικίνδυνη η μαζική στροφή στις μετοχές τεχνολογίας

Προς το παρόν, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις αγορές μπορεί να μην είναι οι επενδυτές, ανθρώπινοι ή μη, που παραπλανώνται από ψεύτικες εικόνες, αλλά η υπερβολική πίστη στην ίδια την τεχνολογία.

Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την τεχνητή νοημοσύνη έχει στρέψει το ενδιαφέρον υπερβολικά πολλών επενδυτών σε μετοχές τεχνολογίας. Κατά τον Τζούλιαν Εμανουέλ της εταιρείας επενδυτικών συμβούλων Evercore ISI, η τεχνολογική επανάσταση είναι πραγματική, όμως εξελίσσεται σε κύματα. Και αν ο επενδυτικός ενθουσιασμός είναι υπερβολικός, οι μετοχές θα ρευστοποιηθούν.

Και οι δύο ειδικοί ανησυχούν, γιατί τα κέρδη των δεικτών βασίζονται, σε υπερβολικό βαθμό, σε μετοχές εταιρειών τεχνολογίας όπως η Microsoft, η Alphabet, η Amazon, η Apple, η Meta και η Nvidia. Επί του παρόντος, περίπου το ήμισυ της αξίας του τεχνολογικού δείκτη NASDAQ συγκεντρώνεται σε αυτές τις έξι εταιρείες. Εάν η τάση απομακρυνθεί από την τεχνητή νοημοσύνη ή από την τεχνολογία γενικότερα, όπως φαίνεται να συμβαίνει με τη σταδιακή αύξηση επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες, η ανοδική πορεία του χρηματιστηρίου θα μπορούσε να λάβει τέλος.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς