Έχει μέλλον η επιχείρηση «Σοφία»;

«Διακυβεύεται η αξιοπιστία της επιχείρησης», προειδοποίησε η γερμανίδα υπουργός Άμυνας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη συνάντηση των ευρωπαίων υπουργών Άμυνας στη Βιέννη την Πέμπτη, απευθύνοντας έκκληση η διαμάχη για την ανακατανομή προσφύγων στην Ευρώπη να μην γίνεται εις βάρος της επιχείρησης διάσωσης «Σοφία». Ωστόσο η Ιταλία έχει συνδέσει άρρηκτα αυτά τα δύο ζητήματα, απειλώντας να μην δέχεται πλέον τα πλοία της επιχείρησης στα λιμάνια της, εάν οι μετανάστες που επιβαίνουν σε αυτά δεν ανακατανέμονται άμεσα στο σύνολο των χωρών της ΕΕ. Εάν δεν διασφαλιστεί η άμεση ανακατανομή, τότε ας ανοίξουν τα λιμάνια τους η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ισπανία και οι Μάλτα για τους διασωζόμενους, πρoτείνει η κυβέρνηση στη Ρώμη. Η ιταλίδα υπουργός Άμυνας Ελισαμπέτα Τρέντα μπορεί να μην επανέλαβε τις ιταλικές απειλές στην συνάντηση με τους ομολόγους της στη Βιέννη, ωστόσο ο αρμόδιος για τη μετανάστευση ιταλός υπουργός Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι καθιστά σαφές ότι δεν σκοπεύει να αποκλίνει από τη σκληρή του γραμμή.

Η Ιταλία υπονομεύει την επιχείρηση

Όταν η ΕΕ οργάνωσε και έθεσε σε ισχύ το 2015, στο απόγειο της προσφυγικής κρίσης, την επιχείρηση «Σοφία», βασική επιδίωξη ήταν ο εκφοβισμός και ο έλεγχος των κυκλωμάτων διακίνησης προσφύγων. Η διάσωση των ανθρώπων ήταν μάλλον δευτερεύων στόχος, κι όμως μέχρι σήμερα τα πλοία της επιχείρησης έχουν περισυλλέξει περίπου 50.000 άτομα από τη θάλασσα. Στο μεταξύ τα στελέχη της ευρωπαϊκής ναυτικής επιχείρησης εκπαιδεύουν και τη λιβυκή ακτοφυλακή.

Αναφορές ότι η Ιταλία υπονομεύει εδώ και μεγάλο διάστημα τη «Σοφία» έχουν επιβεβαιωθεί στο μεταξύ και από τη Γερμανία. Σύμφωνα με τη γερμανική πλευρά το υπό ιταλική ηγεσία κέντρο συντονισμού της επιχείρησης έχει πάψει να ειδοποιεί τη γερμανική φρεγάτα που πλέει στα ανοιχτά των λιβυκών ακτών. Στόχος της Ιταλίας είναι να αναλάβει αποκλειστικά η λιβυκή ακτοφυλακή να οδηγεί πίσω στη Λιβύη τους μετανάστες που έχουν περισυλλεχθεί. Η ιταλική κυβέρνηση έχει ήδη απαγορεύσει σε πλοία ΜΚΟ που διασώζουν πρόσφυγες να καταπλέουν στα λιμάνια της. Εάν εκδώσει «απαγορευτικό» και στα στρατιωτικά σκάφη της επιχείρησης «Σοφία», τότε η ευρωπαϊκή πολιτική θαλάσσιας διάσωσης κινδυνεύει να καταρρεύσει. Πάντως η Ιταλία δεν είναι μόνη. Τη στάση της χαιρετίζουν η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Αυστρία.

Το αδιέξοδο διατηρείται

Σε κάθε περίπτωση, στην υπουργική συνάντηση στη Βιέννη κανένας υπουργός Άμυνας δεν προσφέρθηκε να ανοίξει τα λιμάνια της χώρας του για να απαλλάξει την Ιταλία από μέρος των βαρών της. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εξέφρασε την προσδοκία ότι το αδιέξοδο που έχει προκύψει θα επιλυθεί στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ. Ωστόσο, οι ηγέτες των κρατών μελών προσπαθούν ήδη από το 2015 να βρουν συναινετικές λύσεις στο προσφυγικό –επί ματαίω.

Μετά τη συνάντηση των υπουργών Άμυνας ακολούθησαν στην αυστριακή πρωτεύουσα διαβουλεύσεις των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ. Ο επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας, Χάικο Μάας, εξέπεμψε το μήνυμα ότι η χώρα του είναι πρόθυμη να αναλάβει μέρος της ευθύνης. «Οι προσπάθειες δεν θα αποτύχουν εξαιτίας μας», σχολίασε με νόημα ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών, τονίζοντας όμως παράλληλα ότι και οι υπόλοιπες χώρες θα πρέπει να συνδράμουν. Πάντως παραμένει προς το παρόν άδηλο το πώς θα καταστεί δυνατή η εξεύρεση κοινού τόπου, δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν φέρει αποτέλεσμα ούτε καν απειλές επιβολής κυρώσεων εναντίον εκείνων των χωρών που αρνούνται πεισματικά να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν στο προσφυγικό.

Μπάρμπαρα Βέζελ / Άρης Καλτιριμτζής