Έκρηξη πληθωρισμού με σφραγίδα Ερντογάν

Μεσημέρι στην Άγκυρα. Μία ηλικιωμένη γυναίκα μπαίνει στο «ντολμούς», μικρό λεωφορείο δημόσιας χρήσης με πολλαπλή μίσθωση. Αποθέτει στο πάτωμα τις σακούλες με τα ψώνια, βγάζει το πορτοφόλι από την τσάντα της και δίνει τα χρήματα στον οδηγό. Είναι εμφανώς δυσαρεστημένη. «Η διαδρομή μέχρι το σπίτι μου κάποτε μου στοίχιζε δυόμισι λίρες, μετά το εισιτήριο αυξήθηκε στις τρεισήμισι λίρες, μετά στις πέντε, σήμερα έχει εφτά λίρες». Η άτυχη γυναίκα ξέρει ότι ο οδηγός δεν μπορεί να κάνει κάτι για όλα αυτά, άλλος έχει την ευθύνη. «Αυτός φταίει, αυτός ανεβάζει τις τιμές στα ύψη. Αυτός να μας πει γιατί συνέχεια αυξάνεται η βενζίνη…» 

«Αυτός» δεν είναι άλλος από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον πρόεδρο της Τουρκίας. Όπως και πολλοί άλλοι, η ηλικιωμένη γυναίκα φοβάται ακόμη και να αναφέρει το όνομά του. Η κατηγορία της «προσβολής του προέδρου» μπορεί να επισύρει ακόμη και ποινή φυλάκισης. Ο οδηγός του «ντολμούς», Σαλίμ Ντεμιρτάς, ανησυχεί κι εκείνος για τις συνεχείς αυξήσεις. «Δεν θέλουμε να ανεβούν κι άλλο οι τιμές, ήδη σήμερα οι άνθρωποι δυσκολεύονται να πληρώσουν το εισιτήριο, Αν ακριβύνει κι άλλο, θα έχουμε ακόμα λιγότερους πελάτες», λέει. Αντίστοιχες αυξήσεις έγιναν και στα τουρκικά τρένα. Τον Ιανουάριο ένα ταξίδι από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη στοίχιζε 84 λίρες, σήμερα το αντίτιμο είναι 195 λίρες, δηλαδή περίπου 11 ευρώ.

Εισαγγελέας εναντίον …οικονομολόγων

Σε όλον τον κόσμο οι ανατιμήσεις στις τιμές τις ενέργειας πυροδοτούν πληθωριστικές πιέσεις. Αλλά ενώ, για παράδειγμα, στη Γερμανία ο πληθωρισμός κυμαίνεται στο 7,9%, στην Τουρκία το ποσοστό είναι σχεδόν δεκαπλάσιο. Σύμφωνα με τα στοιχεία για τον μήνα Μάιο, ο επίσημος πληθωρισμός έχει φτάσει το 73,5% σε ετήσια βάση, δηλαδή τα υψηλότερα επίπεδα από το 1998.Σύμφωνα μάλιστα με την ανεξάρτητη Ομάδα Έρευνας για τον Πληθωρισμό (ENAG), το πραγματικό ποσοστό εκτιμάται σε 160,8%. Ωστόσο, η τουρκική στατιστική υπηρεσία TÜIK έχει προσφύγει στην εισαγγελία εναντίον των οικονομολόγων της ομάδας ENAG, υποστηρίζοντας ότι «διαδίδουν στοιχεία που υποσκάπτουν το κύρος της στατιστικής υπηρεσίας». 

Η τουρκική οικονομία αντιμετώπιζε δυσκολίες πριν ακόμη ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Σήμερα έχει περιέλθει σε βαθιά κρίση. Ο ελάχιστος μηνιαίος μισθός δεν υπερβαίνει τα 278 ευρώ. Ένα ευρώ στοιχίζει 18 τουρκικές λίρες. Σύμφωνα με την TÜIK μέσα σε έναν χρόνο οι τιμές των καυσίμων έχουν αυξηθεί κατά 224%. Τρόφιμα και ποτά είναι κατά 91,63% ακριβότερα. Πολλοί αρχίζουν να ανησυχούν, ακόμη και για την επιβίωσή τους. Ο Μουράτ Μπιρντάλ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, καθώς και πολλοί άλλοι οικονομολόγοι, επιρρίπτουν ευθύνες και στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, γιατί «δεν είναι ανεξάρτητη» και «με την πολιτική χαμηλών επιτοκίων που ακολουθεί, συμβάλλει στην άνοδο του πληθωρισμού». Ο Μπιρντάλ προβλέπει ότι μέχρι το τέλος του 2022 ο πληθωρισμός στην Τουρκία θα έχει ξεπεράσει το 100%.

Κρίση, μείωση επιτοκίων, νέα κρίση

Η συμβατική οικονομική θεωρία λέει ότι, εάν ήθελε να τιθασεύσει τον πληθωρισμό, η κεντρική τράπεζα θα έπρεπε να έχει ακολουθήσει μία πιο περιοριστική νομισματική πολιτική, αυξάνοντας τα επιτόκια. Όμως η κεντρική τράπεζα κάνει το αντίθετο, ακολουθώντας τη γραμμή Ερντογάν. Ο τούρκος πρόεδρος επιμένει ότι τα υψηλά επιτόκια δεν περιορίζουν, αλλά αντιθέτως προκαλούν τον πληθωρισμό. Ακόμη και το περασμένο Σαββατοκύριακο, μιλώντας σε οπαδούς του, επανέλαβε ότι στόχος της κυβέρνησής του δεν είναι να αυξήσει, αλλά να μειώσει ακόμη περισσότερο τα επιτόκια. Γεγονός είναι πάντως ότι η «έκρηξη» του πληθωρισμού στην Τουρκία άρχισε μετά τις συνεχείς μειώσεις των επιτοκίων τον Σεπτέμβριο του 2021. Έκτοτε ο πληθωρισμός ανεβαίνει, το έλλειμμα εμπορικών συναλλαγών εκτινάσσεται στα 25,71 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η λίρα έχει απολέσει το 23% της αξίας της έναντι του δολαρίου μόνο μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2022, με αποτέλεσμα να ακριβαίνουν ακόμη περισσότερο οι εισαγωγές - μεταξύ αυτών ενέργεια και πρώτες ύλες - και να διαιωνίζεται ο φαύλος κύκλος.

Από την πλευρά του ο Ερντογάν επιμένει ότι με τα χαμηλά επιτόκια η χώρα προσελκύει επενδυτές, η οικονομία ανακάμπτει και η Τουρκία είναι στον σωστό δρόμο για να εξελιχθεί σε μία από τις δέκα κορυφαίες οικονομικές δυνάμεις στον κόσμο. Έτσι η κεντρική τράπεζα ακολουθεί την πολιτική Ερντογάν και όταν δεν συμβαίνει αυτό ο επικεφαλής της αντικαθίσταται. Από το 2019 ο πρόεδρος της Τουρκίας έχει αλλάξει τρεις διοικητές στην κεντρική τράπεζα, ενώ στις αρχές του 2019 αντικατέστησε και τον διευθυντή της στατιστικής υπηρεσίας.

Πρωταρχικός στόχος του Ταγίπ Ερντογάν είναι να κερδίσει τις εκλογές του 2023. Προ ημερών ανακοίνωσε ότι κατεβαίνει σε κοινό εκλογικό συνδυασμό με το ακροδεξιό κόμμα MHP, με το οποίο ήδη συγκυβερνά. Ο ίδιος θα έπρεπε να γνωρίζει καλύτερα από όλους ποιες συνέπειες μπορεί να έχει ο πληθωρισμός για ένα κυβερνών κόμμα. Είχε ιδρύσει το Κόμμα «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» (AKP) το 2001, εν μέσω άλλης πολιτικής και οικονομικής κρίσης στην Τουρκία, όταν ο πληθωρισμός έφτανε σχεδόν το 70%. Μετά από έναν χρόνο κατάφερε να κερδίσει τις βουλευτικές εκλογές με ευρεία πλειοψηφία (365 επί συνόλου 550 εδρών). Την εποχή εκείνη οι ψηφοφόροι τιμωρούσαν τα παραδοσιακά κόμματα για την οικονομική κρίση και ανεδείκνυαν τον Ταγίπ Ερντογάν ως νέο και φέρελπι πρωθυπουργό της Τουρκίας.

Ελμάς Τοπσού

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου