Άουσβιτς: Εγκαίνια της έκθεσης για τους Έλληνες θύματα

Η δευτέρα Μαΐου 2019 θα είναι στο εξής μια ιδιαίτερη ημέρα για την Ελλάδα. 74 χρόνια μετά την απελευθέρωση του στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς, τα πάνω από 60.000 Έλληνες θύματα ήταν στο επίκεντρο των εκδηλώσεων που διοργανώνονται κάθε χρόνο στη μνήμη των 1.084.457 δολοφονηθέντων. Η ετήσια «Πορεία των Ζώντων» (March oft he Living) ήταν αφιερωμένη στους Έλληνες του Αούσβιτς ενώ στη συνέχεια εγκαινιάστηκε έκθεση για τους Έλληνες θύματα.

Εκτός αυτού, για πρώτη φορά φέτος συμμετείχε επίσημη ελληνική αποστολή που αποτελούνταν από τον πρόεδρο της Βουλής Νίκο Βούτση και αντιπροέδρους, τον πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου (ΚΙΣ) Δαυίδ Σαλτιέλ αλλά και άλλους εκπροσώπους των Ελλήνων Εβραίων. Κεντρικός ομιλητής της επίσημης εκδήλωσης της «Πορείας των Ζώντων» ήταν ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος.

 Φόρο τιμής στους Έλληνες στην επίσημη εκδήλωση

Στους πάνω από 10.000 συμμετέχοντες της εκδήλωσης παρουσιάστηκε βίντεο για την ιστορία της εβραϊκής κοινότητας Θεσσαλονίκης. Ο δε Γεχούντα Πόλικερ, ένας από τους δημοφιλέστερους τραγουδοποιούς του Ισραήλ, ερμήνευσε τα τραγούδια του «Σκόνη και τέφρα» όσο και «Θεσσαλονίκη». Πρόκειται για τραγούδια που έχουν σημείο αναφοράς τον θεσσαλονικιό πατέρα του που ήταν ένας από τους λίγους Έλληνες Εβραίους επιζώντες του Αούσβιτς.

Εκτενής αναφορά στην Ελλάδα έκανε στην ομιλία του ο Ισραέλ Μείρ Λάου, ο Αρχιραβίνος του Τελ Αβίβ, μιας πόλης με μεγάλο αριθμό Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη. Ο κ. Λάου εξήρε τη στάση του δημάρχου της Ζακύνθου Λουκά Καρρέρ και του μητροπολίτη Χρυσόστομου στη γερμανική κατοχή. Στον κατάλογο που τους ζήτησε ο γερμανός διοικητής με τα ονόματα των 275 Εβραίων του νησιού οι δύο ανέγραψαν μόνο τα δικά τους. «Για μας», τόνισε ο αρχιραβίνος, «οι δύο είναι αστέρια που με το φως τους μας έδωσαν ελπίδα, μας έκαναν ανθρώπινα όντα».

Ως κεντρικό ομιλητή της εκδήλωσης οι διοργανωτές είχαν καλέσει τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίο. Το Άουσβιτς συνιστά δείγμα του «ριζοσπαστικού κακού» και παράδειγμα για το που μπορεί να φτάσει το μίσος, επεσήμανε μεταξύ άλλων ο Πατριάρχης. Καταγγέλλοντας τον αντισημιτισμό, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία τόνισε πως «το μέλλον δεν μπορεί να είναι καλύτερο από το παρελθόν αν οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από πολιτισμό, θρήσκευμα ή πολιτική πεποίθηση, δεν μάθουν καλά το μάθημα του Ολοκαυτώματος.»

Τα όσα προηγήθηκαν της εκθέσεως

Το βραδύ της Πέμπτης ακολούθησαν τα εγκαίνια της έκθεσης για τους Έλληνες θύματα του Άουσβιτς. Από το 1959 οι χώρες καταγωγής των δολοφονηθέντων έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν μόνιμη «εθνική έκθεση» στο πλαίσιο του Κρατικού Μουσείου Άουσβιτς που λειτουργεί στο χώρο του άλλοτε στρατοπέδου. Όλα τα κράτη που έχασαν πολίτες τους στο Άουσβιτς αξιοποίησαν αυτή την ευκαιρία.  Όχι όμως η Ελλάδα - αν και οι Έλληνες που δολοφονήθηκαν στους θαλάμους αερίων του  Άουσβιτς-Μπίρκεναου ήταν η πολυπληθέστερη ομάδα μετά τους Ούγγρους, Πολωνούς, Γάλλους και Ολλανδούς.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας Σαμουήλ Μάτσα, ο πρώτος υπουργός Εξωτερικών που υιοθέτησε το πάγιο αίτημα των ελληνικών εβραϊκών οργανώσεων για μια ελληνική παρουσία στο Άουσβιτς ήταν η Ντόρα Μπακογιάννη το 1998. Κατόπιν η υπόθεση παραπέμφθηκε στις «ελληνικές καλένδες». Το θέμα επανήλθε στο προσκήνιο όταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ. Οι προσπάθειες εντατικοποιήθηκαν μεν, αλλά δεν προχωρήσαν σε πρακτικό επίπεδο, επειδή το ΥΠΕΞ είτε δεν ήταν σε θέση ή δεν ήθελε να  διαθέσει το αναγκαίο ποσό των 320.000 ευρώ για την πραγματοποίηση της έκθεσης. Λέγεται μάλιστα πως με ρηματική διακοίνωση το πολωνικό υπουργείο Εξωτερικών διαμαρτυρήθηκε για ελληνικούς ισχυρισμούς ότι δήθεν ευθύνεται η Πολωνία που δεν προχωρά η υλοποίηση της έκθεσης. Με την απόφαση της ελληνικής βουλής να τη χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου δόθηκε ένα τέλος σε μια πονεμένη ιστορία.

Σημασία της έκθεσης

Το πόσο σημαντικό είναι για τους Έλληνες Εβραίους η επίσημη συμμετοχή εκπροσώπων της ελληνικής βουλής στην «Πορεία των Ζώντων» και η χρηματοδότηση της έκθεσης προκύπτει από δήλωση στην Deutsche Welle του προέδρου του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου (ΚΙΣ) και της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαυίδ Σαλτιέλ: «Πρόκειται για μια σημαντική ημέρα για τον Εβραϊσμό της Ελλάδας και την ίδια τη χώρα. Μετά από 75 χρόνια όλοι πλέον έχουν καταλάβει ότι οι Εβραίοι δεν είναι κάτι το ξεχωριστό, αλλά αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού λαού. Στους φούρνους του Άουσβιτς χάθηκαν και Έλληνες Εβραίοι, παλικάρια που είχαν πολεμήσει στο μέτωπο της Αλβανίας και που στη συνέχεια χάθηκαν στους φούρνους του Άουσβιτς. Η πολιτεία έχει υποχρέωση να τιμά όλους τους Έλληνες θύματα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου με τον ίδιο τρόπο.»

Στην ομιλία του στα εγκαίνια της έκθεσης ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης επέκρινε την αργοπορία δεκαετιών του ελληνικού κράτους να αναλάβει την πρωτοβουλία για την έκθεση. Στη συνέχεια επεσήμανε πως «το Ολοκαύτωμα υπήρξε μια τομή στην ιστορία. Τίποτα πριν από αυτό δεν είναι ίδιο μετά από αυτό. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ανθρωπότητα έχει πάρει τα ανάλογα διδάγματα για να μην επαναληφθεί.» Σύμφωνα με τον κ. Βούτση, η έκθεση είναι ένα «μικρό λιθαράκι» στην προσπάθεια καταπολέμησης φαινομένων του αντισημιτισμού, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.

Η έκθεση για τους Έλληνες θύματα έχει προσωρινό χαρακτήρα και παρουσιάζεται στο Μπλοκ 12 του Αούσβιτς ως τις 30 Ιουνίου. Από τον Οκτώβριο θα λειτουργεί σε ολοκληρωμένη μορφή στο Μπλοκ 18 όπου στεγάζονται οι μόνιμες εκθέσεις και των άλλων χωρών. Το Μουσείο επισκέπτονται κάθε χρόνο πάνω από 2 εκ. άτομα.

Παναγιώτης Κουπαράνης (αποστολή στο Άουσβιτς)